نبود این شبکه البته مسئولان ودست اندرکاران اداره شهر را با مشکلات متعددی مواجه ساخته است.
در این میان کارشناسان اعلام کرده‌اند براساس برنامه‌ریزی قرار است فاضلاب تهران ظرف 20 سال آینده از نظر توسعه شبکه، رتبه اول منطقه را به خود اختصاص دهد؛ این درحالی است که با وجود گذشت 14 سال از آغاز طرح ساخت فاضلاب د رتهران، تا کنون تنها 18 درصد مردم شهر تهران از تأسیسات فاضلاب بهره‌مند شده‌اند.
طرح فاضلاب تهران از سال 73 شروع شده و تا کنون تنها 27 درصد در لوله‌گذاری پیشرفت فیزیکی صورت گرفته است. در این زمان نسبتا طولانی 23 درصد انشعاب‌های فاضلاب نصب شده و تنها 18 درصد از جمعیت تهران زیر پوشش این طرح قرار گرفته‌اند.
بخشی ازاین تأخیر البته ناشی ازمشکلات مالی است. امیر کمالی مدیر عامل شرکت فاضلاب تهران اعتبار لازم برای اجرای طرح فاضلاب تهران را دوهزار و 620 میلیارد تومان اعلام می‌کند و می‌گوید: منطقه زیر پوشش شبکه در دست احداث 700 کیلومتر مربع است که 150 کیلومتر مربع آن در شمال، 250 کیلومتر مربع آن در جنوب و 300 کیلومتر مربع در منطقه مرکز احداث می‌شود و براساس این طرح تهران دارای 20 واحد تصفیه خانه خواهد بود که 5/10 میلیون جمعیت را زیر پوشش قرار می‌دهد.
اما نکته‌ای که نمی‌توان نسبت به آن بی‌تفاوت بود آبهای زیرزمینی است که با نبود شبکه فاضلاب، از سوی آبهای آلوده تهدید می‌شوند، حدود 30 درصد آب مصرفی تهران از آبهای زیرزمینی تأمین می‌شود که این منابع در معرض آلودگی قرار دارند و درصورت آلوده شدن هزار و 400 سال طول می‌کشد تا سفره‌های آب زیرزمینی آلوده پاک شود، بنابراین ضرورت راه اندازی فاضلاب در شهرها کاملا مشخص است.
هشدارمسئولان
تهران روزانه حجم بسیار عظیمی‌زباله و همچنین 2 الی 3 میلیون مترمکعب فاضلاب تولید می‌کند. این آبهای آلوده یا به صورت فاضلاب سطحی در جنوب تهران در کانال‌های فاضلاب جاری یا با نفوذ در دل خاک طی سالیان متمادی آبهای زیرزمینی را آلوده می‌کنند.
فاضلاب آلوده مستقیماً و آبهای زیرزمینی آلوده با حفر چاه به مصارف گوناگون به‌خصوص آبیاری محصولات کشاورزی از جمله سبزی و صیفی‌کاریهای جنوب شهر تهران می‌رسد. حتی گاهی اوقات زه‌‌آب‌های آلوده، برکه‌ها و دریاچه‌هایی مانند دریاچه عشق‌آباد در جنوب شهرری را به‌وجود می‌آورند که حتی در آن ماهی نیز پرورش می‌یابد.
به گفته اعضای شورای شهر، اگر بودجه لازم - که 2هزار میلیارد تومان کمبود دارد- فراهم نشود، آلودگی مزارع صیفی‌جات جنوب شهر تهران به فاضلاب همچنان ادامه خواهد داشت. فاضلاب هم که منشا انتقال و ابتلا به بسیاری از بیماری‌هاست؛ از آلودگی‌های میکروبی و انگلی گرفته تا آلاینده‌های شیمیایی و فلزات سنگین.
رئیس کمیسیون برنامه و بودجه شورای شهر تهران نسبت به تهدید سلامتی شهروندان تهرانی با سفره‌های آب زیرزیرمینی توسط فاضلاب هشدار می‌دهد و می‌گوید: باتوجه به عدم اختصاص لازم برای اجرای این طرح (سالانه 50 میلیارد تومان) و عقب‌ماندگی اجرای طرح، اتمام احداث این شبکه به بیش از 50 سال زمان نیاز دارد.
او کل اعتبار مورد نیاز برای اجرای طرح را 2 هزار و 650 میلیارد تومان عنوان می‌کند و ادامه‌می‌دهد: از این میزان تاکنون 650 میلیارد تومان پرداخت شده است و طرح با کمبود اعتبار به میزان 2 هزار میلیارد تومان مواجه است. این در حالی است که نه تنها سال گذشته بلکه امسال نیز بر خلاف دستورهای مکرر رئیس‌جمهوری هنوز اعتباری برای اجرای طرح اختصاص و پرداخت نشده است.
رئیس کمیسیون برنامه و بودجه شورای شهر تهران با بیان اینکه بر اساس قانون 45 درصد جمعیت شهری تهران در پایان برنامه چهارم توسعه باید تحت پوشش شبکه فاضلاب باشند، از 650 میلیارد تومان هزینه برای اجرای طرح از محل دریافت حق انشعاب و وام بانک جهانی خبر می‌دهد.
او با اشاره به نامه‌های محرمانه وزیر بهداشت در رابطه با آلودگی مزارع صیفی‌جات جنوب شهر تهران به فاضلاب و خطرات ناشی از آن می‌گوید: در هر صورت به‌دنبال پیگیری و دریافت 50 میلیارد تومان سال 86 و 350 میلیون دلار اختصاص یافته از سوی رئیس‌جمهوری در سفر استانی هستیم.
بد نیست بدانید که در مدت پنج برنامه چهار ساله توسعه جمعیت تحت پوشش شبکه فاضلاب در تهران به حدود 5/10 میلیون نفر خواهد رسید. اما هم‌اکنون شرایط مالی طرح شبکه فاضلاب در وضعیت مطلوبی قرار ندارد و فقط در سال 84 مبلغی حدود 400 میلیون تومان از محل منابع عمومی به این طرح کمک شد و برای سال‌جاری نیز تنها یک میلیارد تومان برای ایجاد این تأسیسات منابع مالی در نظرگرفته شده است.
لایحه‌ای برای پشتیبانی
با وجود این، خبر تدوین و ارائه یک لایحه از سوی دولت برای پشتیبانی طرح فاضلاب تهران که مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب استان تهران اعلام می‌کند، می‌تواند کمی امیدبخش باشد.
لایحه‌ای برای حمایت و پشتیبانی از طرح فاضلاب تهران از سوی وزارت نیرو تدوین و تهیه شده که بر اساس آن یا دولت برای طرح فاضلاب تهران کمک کند یا اینکه اجازه دهند از محل درآمد‌های حاصل شده برای پشتیبانی طرح فاضلاب شهر تهران انجام شود، این گفته‌های داوود ملایی در این مورد است.
به گفته او این لایحه که مطمئنا با حمایت و پیگیری شورای شهر همراه است می‌تواند در پیشبرد طرح فاضلاب تهران که تنها 5/13 درصد جمعیت شهر تهران را تحت پوشش می‌دهد مفید و مؤثر باشد.
ملایی با بیان اینکه چنانچه سالانه 250 میلیارد تا 300 میلیارد تومان به طرح فاضلاب تهران تزریق شود به هدف برنامه پنج‌ساله توسعه که تحت پوشش قرار گرفتن 50 درصد جمعیت شهر تهران است خواهیم رسید، ادامه‌می‌دهد: طرح فاضلاب در کشورهای اطراف ایران در حال حاضر حدود 60 درصد جمعیت شهری را پوشش می‌دهد بنابراین با تزریق سالانه 300 میلیارد تومان به طرح فاضلاب تهران می‌توان فاضلاب شهر تهران را همپای این کشورها توسعه داد.
ردیف اجرایی برای 11 شهر استان تهران
ملایی خبر دیگری نیز می‌دهد و آن ردیف اجرایی برای احداث شبکه‌های فاضلاب است که به 11 شهر استان تهران اختصاص یافته است به نحوی که برای هر شهر 500 میلیون تومان اعتبار در نظر گرفته شده که امید می‌رود با تداوم این تخصیصها بتوان شبکه فاضلاب و تصفیه‌خانه‌ها را در شهرهای مورد نظر سرعت داد.
رودهن، بومهن، پردیس، تهران، کرج، شهرقدس، لواسان، اوشان، فشم و میگون شهرهایی است که ردیف اعتباری برای احداث شبکه فاضلاب دارند و علاوه بر اینها ردیف اعتباری در نظر گرفته شده برای 11 شهر رودهن، بومهن، پردیس، ورامین، اسلامشهر، رباط کریم، گلستان، نسیم‌شهر، شهریار و هشتگرد جدید و قدیم است که مطالعات فاز یک و دو آنها انجام شده ولی اجرایی نشده است.
مدیرعامل آب و فاضلاب استان تهران با تأکید بر لزوم توجه بیشتر به اعتبارات آب و فاضلاب استان تهران، گفت: استان تهران به لحاظ پراکندگی جمعیت 20 درصد جمعیت کل کشور را در خود جای داده و با این وضعیت مسئولان یا باید اجازه خروج از طرح تثبیت قیمتها را به آبفا دهند یا دولت کمک ویژه‌ای برای این استان در نظر گیرد، این درحالی است که تنها 9/3 درصد از کل اعتبارات آبفای کشور به آبفای استان تهران اختصاص می‌یابد.
وی ادامه داد: کل اعتبارات مصوب آبفای کشور 3هزار و 750 میلیارد ریال است که حداقل باید 30 تا 40 درصد آن در اختیار استان تهران به‌عنوان پایتخت کشور قرار گیرد.
با توجه به اعلام سازمان ملل هر یک دلار سرمایه‌گذاری در خدمات مناسب دفع بهداشتی فاضلاب حداقل سه و حداکثر 34 دلار صرفه‌جویی در هزینه‌های سلامت و آموزش و همچنین توسعه اقتصادی و اجتماعی به همراه دارد، از سوی دیگر سال جدید میلادی از سوی مجمع عمومی سازمان ملل به‌عنوان « سال بین‌المللی دفع بهداشتی فاضلاب» اعلام شده که می‌تواند نقطه عطفی برای توجه مردم و مسئولان بر این امر باشد.
A-beheshti@hamshshry.org