این اعتراضات کاهش زیادی در مقایسه با حوادث دی‌ماه96کشور دارند که به گفته وزیر کشور نزدیک به 100شهر از 900نقطه شهری کشور را درگیر خود کرده بود. منطقه صنعتی امیرکبیر اصفهان و گوهردشت کرج این بار آغازگر اعتراضات بودند. از عصر سه‌شنبه گذشته برخی گزارش‌های این اعتراضات در شبکه‌های مجازی منتشر و از فردای آن هم گزارش تجمع‌های خیابانی در اشتهارد کرج، مشهد و تهران نیز مخابره شد.
برخلاف اعتراضات تیرماه که برخی اصناف تهران گرانی ارز را دلیل تجمع و تحصن خویش ساخته بودند، این بار جرقه اعتراضات از شهرستان‌ها زده شد. در یک نیمسال از شروع نخستین اعتراضات خیابانی تحولات زیادی اتفاق افتاده است. این تحولات تنها معطوف به خروج ترامپ از برجام در 18اردیبهشت‌ماه امسال نبودند. رمز اعتراضات دی‌ماه96 قبل از هر چیز به چالش کشیدن اعتبار دولت تدبیروامید به فاصله کوتاهی پس از انتخابات و تشکیل کابینه دوازدهم بود.
در طول این 6ماه شعارهای اقتصادی مردم سمت و سوی متفاوتی پیدا کرده و از مبارزه با رکود و «مرگ بر بیکاری» به «تورم نمی‌خوایم، گرانی نمی‌خوایم» تغییر کرده است. قیمت دلار، طلا و مسکوکات دست مردم و واسطه‌های بازار به حدود 2.5برابر و تورم تک رقمی مورد افتخار دولت نیز به 13.6درصد در تیرماه رسیده است. شعارهای اقتصادی و سیاسی در کنار هم مطرح هستند. خواسته‌های هیچ گروهی بر دیگری تفوق ندارد.
پراکندگی خواسته‌ها آنچنان که جامعه‌شناسان در گفت‌وگوهای متعدد رسانه‌ای بر آن تأکید می‌کنند حکایت از غیریکدست بودن مطالبات مردم دارند. برخی درد نان و آب دارند و برخی دغدغه‌های سیاسی خودشان را فریاد می‌زنند. آنهایی که دی‌ماه96 پایان کار اصولگرایان و اصلاح‌طلبان را همزمان با هم در کف پیاده‌روها فریاد می‌زدند، تندتر هم شده‌اند و الگوی مرگ بر دشمن خارجی را در شعارهای داخلی پیاده کرده‌اند. «مرگ» بر این و آن یکی از وجوه مشترک این معترضان در شهرستان‌های مختلف است.
- طیف‌شناسی تجمعات
تجمعات تیرماه را به وضوح طیف بیشتر برخوردار و گستره‌ای از بازاریان رقم زدند و علت آن نیز جهش قیمت ارزی کشور بود. آنها معتقد بودند به‌خاطر گرانی دلار و کمتر شدن واردات کالاهایی مثل گوشی همراه به کسب و کارشان آسیب وارد شده است.
برخی وزرای دولت نیز هرچند دیرهنگام فهرست شرکت‌های واردکننده این قبیل کالاها را منتشر کردند و افشای مختصر دست‌های پشت پرده کافی بود تا تجمعات تیرماه از پشتوانه فکری و ذهنی خود پیش مردم خالی شود و در مدت کوتاهی فروکش کند. یک‌ماه بعد، تجمعات مردادماه صورت‌شناسی متفاوتی از جمعیت‌های حاضر را در این راهپیمایی‌ها نشان می‌دهد.
راهپیمایان اگر هم سازماندهی شده باشند، از اصناف و تشکل‌ها نیستند؛ جمعیت‌های غیرمتشکلی از مردم با طبقات مختلف اجتماعی هستند. گوهردشت کرج در میان اهالی استان البرز بیشتر به‌عنوان منطقه محل زندگی طبقات بالاتر اجتماعی شناخته می‌شود و از قضا تندترین شعارهای سیاسی پایان هفته قبل را شهروندان این منطقه در خیابان‌ها سر دادند. اعتراضات در نجف‌آباد نیز چندان از قاعده طرح شعارهای سیاسی جدا نبود و این قبیل خواسته‌ها ارجحیت داشتند.
محله شاپور اصفهان نیز حداقل در زمره محلات حاشیه‌ای و مطلقا ضعیف این شهر محسوب نمی‌شود و اعتراضات آنها مطالبات مدنی و اقتصادی را در کنار هم داشت. برخی مردم مشهد نیز که دی‌ماه سال گذشته با شائبه سازماندهی برخی نهادهای روحانیت این شهر به خیابان‌ها آمده بودند و علیه دولت شعار می‌دادند، این بار نیز از سوی همان‌ها تشویق به بیان خواسته‌هایشان می‌شوند.
تهران در خط پایانی این اعتراضات شاهد برخی تجمعات در خیابان انقلاب و حوالی تقاطع ولیعصر تا میدان فردوسی بود. گروه‌های پراکنده چند ده نفره که از سوی پلیس متفرق می‌شدند و در عین حال تفاوت‌های زیادی بین شعارها و خواسته‌های آنان از سیاست تا اقتصاد مشاهده می‌شد.
مراکز استان‌ها چه به واسطه فشارهای امنیتی باشد یا سطح بالاتر رفاه مردم از مسئولان اعتراضات خارج و شهرستان‌ها آبستن اعترضات مردم هستند. مرور تحولات تاریخی ایران در دوره معاصر نیز حکایت از آن دارد که هر وقت پایتخت در بن‌بست مطالبات قرار می‌گیرد، جریانات سیاسی در شهرستان‌ها شکل می‌گیرند.
- دولت باز هم صحبت کند
صحبت دولت با مردم همچنان راهکار اصلی در القای فضای آرامش سیاسی در کشور شمرده می‌شود. شفاف‌سازی دولت تدبیروامید نقش اصلی را در دفع بازارگرمی اقلیت صاحب منافع عمده و جلوگیری از گرانی و احتکار گوشی‌های همراه در کشور داشت و در آستانه تحریم‌های نیمه مرداد آمریکا نیز اقدامات مشابه دولت می‌تواند چاره‌ساز باشد.
تحریم‌های ارزی و فلزات گرانبها با توضیحات دولت در تدارک منابع مورد نیاز کالاهای اساسی کشور ایجاد آرامش و از مفاسد اقتصادی جلوگیری می‌کند. محمود صادقی نماینده مردم تهران پایان هفته گذشته توییتی منتشر کرد که در آن تصاویر حضور فرمانده سپاه خراسان رضوی در تجمع مردم منتشر شده بود و آن را «ابتکار عملی کم‌سابقه و قابل تحسین» خواند. سکوت و انفعال برخی وزرای کابینه دولت تدبیروامید به‌طور حتم در شرایط حساس ماه‌های آینده کشور می‌تواند تبدیل به نقطه ضعف اساسی آن شود و مسائل دولت را تبدیل به بحران کند.
- تجمعات 50تا 250نفره
عبدالرضا رحمانی فضلی، وزیر کشور در نخستین واکنش‌های دولت نسبت به تجمعات پایان هفته گذشته در جلسه اقتصاد مقاومتی استان آذربایجان غربی گفت: یکی از سطوح برخورد دشمن با ایران ایجاد تنش‌های اجتماعی است و فکر می‌کنند این موضوع می‌تواند در ایران اثرگذار باشد.
آنها فکر می‌کنند ۵۰ تا ۲۰۰ نفر در یک جا جمع بشوند اوضاع داخل کشور به هم می‌خورد. به گزارش فارس، رحمانی فضلی اضافه کرد: آمدند در کشوری جلسه گذاشتند که بعد از این نظام چه‌کسی را بیاورند سرکار، در آن جلسه ۹۴ گروه آمدند و جالب آنکه همه خود را به‌عنوان جایگزین نظام معرفی کردند، از منافقین تروریست که صدها قتل کرده گرفته تا بقیه گروه‌های چند نفره فرسوده و مرتجع خود را جانشین مناسب می‌دانستند اما آنها بدانند از این خبرها نیست. این ملت 40 سال مقاومت و ایستادگی نکرد تا چند مزدور و تروریست و خودفروخته برای آنها تصمیم بگیرند.
- سکوت را بشکنید
یحیی آل‌اسحاق، رئیس پیشین اتاق بازرگانی و عضو سابق حزب موتلفه اسلامی در گفت‌وگو با همشهری گفت: بزرگترین نقطه قوت جمهوری اسلامی ارتباط مسئولان با مردم و اعتماد مردم به مسئولان است و همین هم باعث استمرار نظام شده است. اگر این مسئله آسیب ببیند صدمات جبران‌ناپذیری به کشور وارد می‌شود. وی در پاسخ به این سؤال که در برخی نقاط کشور اعتراض‌هایی شکل گرفته است و مردم نسبت به آینده اقتصادی ابراز نگرانی می‌کنند چه باید کرد؟ گفت:
استعمار جهانی از سابقه‌ای 500- 400 ساله خود برای ایجاد شکاف در داخل کشور استفاده می‌کند و به قول یکی از سیاسیون 400چریک کت و شلواری در وزارت خزانه‌داری آمریکا جنگ روانی را در کشور ما مدیریت می‌کنند. با این پیش‌فرض لازم است هم اقداماتی برای ارتباط با مردم برنامه‌ریزی شود و هم عملیات درستی در حوزه اقتصادی صورت بگیرد. آل اسحاق با بیان اینکه بسته ارزی دولت آماده شده است و به تصویب شورای پول و اعتبار هم رسیده است اما زیر میز رئیس‌جمهور منتظر امضای ایشان است، افزود:
گاهی تعلل‌ها و سوء‌مدیریت‌ها بر مشکلات کشور می‌افزاید و وقتی از سوی مسئولان حرفی زده نمی‌شود و فقط آنچه از آنها می‌بینیم سکوت است بر شایعات افزوده می‌شود و شک و تردیدها و بی‌اعتمادی‌ها افزایش می‌یابد. این عضو سابق حزب موتلفه اسلامی با بیان اینکه ذی‌نفعان بزرگی هستند که از پایین آمدن قیمت دلار متضرر می‌شوند گفت:
این افراد در شرایط فعلی کشور سود هزار هزار میلیارد تومانی می‌برند و با اجرای تصمیمات درست اقتصادی دولت منافع‌شان را در خطر می‌‌بینند. آل اسحاق همچنین درخصوص مدیریت افکار عمومی هم گفت: جای این سؤال وجود دارد که چرا در کشور ما با این همه رسانه، مدیریت افکار مردم به‌دست امثال آمدنیوز و بی‌بی‌سی افتاده است.
وی با آسیب‌شناسی این مطلب گفت: برخی رسانه‌ها وابسته به جریان‌های مختلف حزبی و گروهی هستند و ایرادی هم ندارد، اما منافع ملی را بر منافع گروهی خود ترجیح نمی‌دهند و در جهت خواست دشمنان عمل می‌کنند. درست است که اختلاف نظر‌های متعددی در زمینه‌های سیاسی وجود دارد اما لازم است امروز در مقابل دشمن واحد انسجام داشته باشیم و با یک مدیریت یکپارچه رسانه‌ای برای اهدف مشخص شده با وحدت عمل کنیم.