شهرستان ماکو با احتساب شهر‌ها و روستاهای آن 200هزار نفر جمعیت دارد. روستاهای هدف گردشگری رند، هاسون و کساج و 120روستای ماکو نیز بکرترین نقاط ایران در طبیعت‌گردی محسوب می‌شوند.اما چرا طوفان هشتگی در فضای مجازی برای نجات شهری که تنها در یک چشمه طبیعی با 3کشور ترکیه، آذربایجان و ارمنستان هم‌مرز است به راه افتاد؟
مرز بازرگان در شهر ماکو قدیمی‌ترین مرز رسمی کشور با یکصد سال سابقه است. حالا نه‌تنها این مرز که تمام شهر ماکو و ساکنان شهرستان‌هایش نیز با تنگنای اقتصادی مواجه شده‌اند. ماکو را بهشت قاچاق می‌دانند. غلامرضا سلیمانی، مدیرعامل منطقه آزاد ماکو هم در گفت‌وگو با همشهری این ادعا را تأیید می‌کند. در بازار ماکو هر اندازه که بخواهید دلار برای خرید و فروش هست؛ فقط یکصد تومان بیشتر از نرخ بازار دلار در تهران و ماکو نه‌تنها بهشت قاچاق‌کالا که بهشت قاچاق انسان هم نام گرفته است.
بررسی‌های همشهری از بازار قاچاق انسان در ماکو در گفت‌وگو با برخی مأموران گذرنامه و پلیس مهاجرت در مرز بازرگان مشخص کرد که حجم قاچاق انسان از زمان افزایش نرخ دلار و آشفتگی اقتصادی در 4ماه گذشته از مرز بازرگان و شهر ماکو به‌شدت افزایش یافته است. تازه‌ترین نمونه آن بازداشت شهرام جزایری در بار عدس در مرز بازرگان بود که به همشهری گفته شد، شناسایی او کار یک سرباز بود. یکی از شاخ‌های اینستا که همین چند وقت پیش در زندان به قتل رسید هم در ماکو و مرز بازرگان در یک محموله قاچاق انسان دستگیر شد.
- افزایش قاچاق انسان طی ماه‌های اخیر
همشهری بازار قاچاق انسان در شهر ماکو را نیز پیگیری کرد. براساس یافته‌های همشهری اتباع افغانستان، پاکستان، بنگلادش و برخی کشورهای آفریقایی مهم‌ترین حجم بازار قاچاق انسان در نقطه صفر مرزی ایران با ترکیه را تشکیل می‌دهند. قاچاقچی‌ها در شهر ماکو با خودروهایشان شناخته می‌شوند. سمند، پرشیا و پژو مهم‌ترین خودروهای قاچاق در ماکوست.
اما خودروهای قاچاق اینگونه شناسایی می‌شوند که کمک‌فنرهای عقب خود را به‌طور غیرمعمول بالا آورده‌اند. همین خودروها، مرکب قاچاق انسان هستند و گاه 6یا 7تبعه افغان و پاکستان در صندوق عقب این خودروها سوار شده‌اند و با سرعت بسیار بالا جاده‌های ماکو، بازرگان و کوهستان‌های مرزی را طی میکنند تا مأموران نتوانند آنها را دستگیر کنند.
قاچاق انسان و کالا آن اندازه در شهر ماکو و جاده‌های مرزی بازرگان درآمدزاست که قاچاقچیان درصورت احساس خطر حتی حاضر می‌شوند یک خودروی 60میلیون تومانی را در جاده رها کرده و فرار کنند تا دستگیر نشوند. مأموران گذرنامه در مرز بازرگان به همشهری گفته‌اند که در ماه‌های اخیر حجم قاچاق انسان در مرز بازرگان بیشتر شده است.
- 10هزار دلار برای انتقال غیرقانونی
نرخ قاچاق اتباع خارجی از ایران به ترکیه هم جالب است. قاچاق اتباع افغانستان از تهران تا استانبول 2میلیون و 800هزار تومان خرج دارد. قاچاقچیان انسان برای انتقال مهاجران غیرقانونی از مقصد تهران به ترکیه و هلند برای افراد فاقد پاسپورت مبلغی معادل 10هزار دلار درخواست میکنند. می‌گویند این مبلغ شامل تهیه پاسپورت جعلی و فرود در فرودگاه هلند است. قاچاق انسان از طریق آب اما قیمت کمتری دارد و درآمد انتقال هر انسان به‌طور غیرقانونی برای قاچاقچیان 8هزار دلار است. به گفته برخی مأموران گذرنامه مرزی، تعدادشان برای خروج از ایران افزایش یافته است.
- بهشت قاچاق
اگر خوزستان را بهشت باستان‌شناسی ایران یا همدان را گنجینه آثار تاریخی ایران خوانده‌اند و فارس موزه روباز هخامنشی‌ها لقب گرفته است، ماکو به بهشت قاچاق معروف است.بالاترین حجم قاچاق انسان از ماکو صورت می‌گیرد. این را مأمور اداره گذرنامه مرز بازرگان به همشهری گفته است. همین حالا داستان شهرام جزایری در کوچه و خیابان‌های ماکو در قهوه‌خانه‌ها تا پایانه مرزی هنوز داغ است و دهان به دهان می‌گویند که یک سرباز شهرام جزایری را شناسایی کرده است. قاچاق انسان در ماکو شدت یافته است.
مأمور اداره گذرنامه بازرگان به همشهری می‌گوید: بین آنها ایرانی‌هایی هم حضور دارند که خواستار خروج غیرقانونی از مرز هستند. ترکیه از سال گذشته کار دیوارکشی با نقاط مرزی ایران در مرز بازرگان را آغاز کرده و حالا می‌گویند کار دیوارکشی ترک‌ها در مسدود کردن مرز مشترک با ایران به پایان رسیده است اما قاچاقچیان انسان حتی دیوارهای ترکیه را نیز دور زده‌اند. آنها در برخی نقاط مرزی تونل‌هایی پای دیوارهای بتنی حفر کرده‌اند و از همین مسیر قاچاق انسان را ادامه می‌دهند. همه این موارد موجب شده است ماکو لقب بهشت قاچاق را به‌خود اختصاص دهد.
- جنبش ماکوگرام
ماکو شهرستان زیبایی است. تمام شهر‌ها و روستاهای اطراف ماکو زیبایی‌های بکر و شگفتی دارند. حالا جنبش جدیدی در این منطقه از کشور آغاز شده است تا به جای طوفان قاچاق، انقلاب هشتگی برای سفر به ماکو و بازدید از جاذبه‌های گردشگری این نقطه از کشور را ایجاد کند. این جنبش که با نام «ماکوگرام» کار خود را آغاز کرده در تلاش است تا در چند قدمی مرز ایران و ترکیه گردشگران ایرانی را به اقامت چند‌روزه در این منطقه ترغیب کند.
- روزگار ناگوار مرزنشینان
50هزار شهروند ماکو و اطراف و روستاهایش پیله‌ور هستند؛ یعنی صبح‌هنگام از مرز عبور میکنند و میوه و صیفی برای فروش به آن‌سوی مرز می‌برند و در ازایش کالاهای دیگر در حجم محدود وارد کشور میکنند و در این سوی مرز می‌فروشند و از این محل ارتزاق میکنند. آنها شاید 2 یا 3 بار در روز در آن سو و این سوی مرز تردد کنند و چرخ اقتصاد خرد محلی را با پیله‌وری بگردانند. 2هزار شهروند ماکویی نیز در بازارچه مرزی فعالیت و به‌صورت قانونی تجارت محدود با ترکیه دارند.
آنها در روز چند مرتبه به آن سوی مرز می‌روند و کالای مورد نیاز را در اندازه محدود تهیه کرده و گمرک کالا را پرداخت میکنند و این سوی مرز در بازار مرزی می‌فروشند. اما حالا چه بلایی بر سر پیله‌وران کولبر و شاغلان بازار مرزی آمده است؟ عوارض خروج از کشور برای یک مرتبه خروج در سال 220هزار تومان، 2بار در سال 330هزار تومان و برای بار سوم و بیشتر 440هزار تومان درنظر گرفته شده است.
مرزنشینان هم از این قانون مستثنا نیستند؛ پیله‌وران هم همینطور. اگر یک خانواده 3نفره مرزنشین روزانه 3بار به آن سوی مرز برود و کالاهایی بخرد و در ایران بفروشد برای 3بار خروج از مرز که در نقاط مرزی اتفاقی معمولی است، باید مبلغ یک میلیون و320هزار تومان پرداخت کند. بازار مرزی هم به‌دلیل همین سیاست تعطیل شده است و حالا پیله‌ورهای مرزنشین ماکو کارشان را از دست داده و بیکار شده‌اند؛ درحالی‌که دولت باید برای ساکنان نقاط مرزی در طرح عوارض خروج از کشور معافیت در نظر می‌گرفت و با صدور کارت مرزنشینی آنها را معاف از پرداخت عوارض خروج از کشور می‌کرد.
- معیشت 2هزار شهروند ماکویی در خطر است
پیله‌وران ماکو بیکار شده‌اند. آنها در روز شاید 3 یا 4بار از مرز عبور می‌کردند تا کسب و کار چمدانی خود را ادامه دهند اما حالا اگر یک خانواده 3نفره پیله‌ور بخواهد از مرز عبور کند، یک چمدان خرید کند و این‌سوی مرز بفروشد باید برای یک‌بار خروج مبلغ 660هزار تومان، 2بار خروج مبلغ 990هزار تومان و 3بار خروج یا بیشتر مبلغ یک‌میلیون و320هزار تومان پرداخت کند.
راه پیله‌وری مسدود شده و حالا تنها در ماکو معیشت حدود 2هزار شهروند ماکویی به خطر افتاده است. واقعیت این است که ماکو با برخورداری از 2اثر ثبت جهانی شده «کلیسای زور زور» و «قره کلیسا» و برخورداری از طبیعت بکر و مردمانی مهمان‌دوست با آداب و رسوم محلی آنطور که باید نتوانسته است در ذهن گردشگران داخلی جایی برای خود باز کند و دلیلش نبود تبلیغ و ناشناخته بودن جاذبه‌های گردشگری این شهر است.
حالا جمعی از فعالان شبکه‌های مجازی که تعدادشان به 60سفرنگار و بلاگر سفر می‌رسد به همت منطقه آزاد ماکو و فصلنامه تخصصی گیلگمش به روستاهای ماکو سفر کرده‌اند تا جاذبه‌های گردشگری این منطقه از کشور را برای مردم ایران و کشورهای هم‌مرز هشتگ کرده و به زبان‌های ترکی و فارسی هشتگ‌هایشان را جهانی کنند.
آنها طوفان هشتگی خود را به‌دلیل احساس نیاز مردمان ماکو به میزبانی از گردشگران داخلی فراگیر کرده‌اند. برخی از فعالان شبکه‌های مجازی که حاضر به شرکت در جنبش سفرنگاری برای جذب گردشگر به ماکو شده‌اند به اندازه استادیوم 100هزار نفره آزادی تهران در شبکه‌های مجازی هوادار دارند و با یک هشتگ می‌توانند تأثیر زیادی بر جذب گردشگر به ماکو داشته باشند. مردم ماکو به این اتفاق گردشگری خوش‌بین هستند. آنها حالا در قعر دره ماکو چشم‌انتظار گردشگرانی هستند که در چند کیلومتری نقطه صفر مرزی در همسایگی ترکیه، آذربایجان و ارمنستان انتخاب‌شان سفر به ماکو و بازدید از جاذبه‌های گردشگری بکر روستایی و عشایری این منطقه است.