پول ملی ترکیه چند صباحی است تضعیف مداوم در برابر سایر ارزهای خارجی را تجربه می‌کند؛ همان بلایی که چند ماهی است گریبانگیر ریال ایران شده و بحران‌آفرینی کرده است.
به گزارش همشهری، نرخ برابری لیر ترک مقابل دلار تا اواسط سال 95حدود 3بود؛ یعنی هر دلار آمریکا ارزشی معادل 3 لیر ترکیه داشت. این نرخ برابری در اواسط سال 96 به 4رسید اما از روزهای آخر سال گذشته تا امروز روند تضعیف لیر ترک در برابر دلار آمریکا به‌قدری شدت گرفته که حالا نرخ برابری لیر ترک به دلار آمریکا به 6.9 رسیده است. پیرو این اتفاقات، نرخ برابری ریال ایران به لیر ترکیه از حوالی 25هزار به 15هزار رسیده و فعلاً در بازار آزاد هر لیر 1500تومان معامله می‌شود و ارزش آن با قیمت یوان چین برابر شده است.
فارغ از تبعاتی که افت ارزش لیر برای ترکیه در پی دارد، نفع ایران از ماجرا، ارزان‌تر شدن واردات از این کشور است. به‌عبارت دیگر کالایی که تا چند ماه پیش با قیمت یک لیر از ترکیه وارد ایران می‌شد، عملاً 2500تومان برای واردکننده ایرانی تمام می‌شد اما حالا واردکننده همان کالا را در ازای یک لیر به قیمت 1500تومان وارد می‌کند. در این وضعیت احتمال افزایش واردات ایران از ترکیه یا جایگزینی ترکیه با برخی مبادی وارداتی ایران به‌ویژه چین قوت گرفته است.
البته فعالان اقتصادی معتقدند این اتفاق از نظر علم اقتصاد محتمل است اما کندبودن نظام تجاری ایران و مشکلاتی که در حوزه ثبت سفارش و انتقال پول وجود دارد عملاً باعث می‌شود تغییرات قابل‌توجهی در ترکیب تجارت با ترکیه ایجاد نشود. در این میان مجیدرضا حریری، نایب‌رئیس اتاق مشترک بازرگانی ایران و چین معتقد است: اقتصاد ایران و ترکیه مکمل هم نیستند و همین مسئله باعث می‌شود ارزان‌تر شدن واردات از ترکیه، چندان تغییری در رفتار تجار ایرانی ایجاد نکند، زیرا ما فعلا مواداولیه، ماشین‌آلات و کالاهای سرمایه‌ای از چین وارد می‌کنیم درحالی‌که مزیت ترکیه در صادرات کالاهای مصرفی و جذب گردشگر است.سرریز مشکلات اقتصادی در ترکیه
ترکیه که در میان اقتصادهای نوظهور از بالاترین رشد اقتصادی برخوردار بوده است، اکنون با بحرانی اقتصادی روبه‌رو شده که این بحران از بازار ارز سرچشمه گرفته و لیر ترکیه را در معرض سقوط آزاد قرار داده است. محمد طبیبیان، اقتصاددان دلیل این بحران را بدهکاری خارجی ترکیه و تأمین رشد اقتصادی آن از منابع برون‌مرزی اعلام می‌کند.
در این وضع حساب‌جاری و حساب مالی ترکیه در رابطه با سایر کشورها با کسری روبه‌رو شده و بانک مرکزی ترکیه نیز ذخایر ارزی کافی برای مدیریت شرایط بحران را در اختیار ندارد. طبیبیان دلیل دیگر بحران اقتصادی ترکیه را پافشاری رئیس‌جمهور این کشور برای پایین نگه‌داشتن نرخ بهره اعلام می‌کند آن‌هم در شرایطی که نرخ تورم ترکیه 3برابر هدف تعیین‌شده توسط بانک مرکزی آن کشور است. این اقتصاددان معتقد است: کاهش ارزش لیر ممکن است خروج ارز از ایران برای خرید مستغلات و دارایی‌های غیرمنقول در ترکیه را تشدید کرده و واردات ارزان‌قیمت از ترکیه نیز، بخش تولید ایران را با چالش مواجه می‌کند، ازاین‌رو بانک مرکزی باید مراقب مبادلات میان ایران و ترکیه باشد.
فشار سیاست بر گرده اقتصاد
اقتصاددانان ریشه مشکلات امروز اقتصاد ترکیه را با شاخص‌های اقتصادی توجیه می‌کنند اما حریری، نایب‌رئیس اتاق مشترک بازرگانی ایران و چین معتقد است: ریشه این بحران سیاسی است و با ابزارهای اقتصادی نیز رفع‌ورجوع نمی‌شود. او در گفت‌وگو با همشهری افزود: جهش نرخ ارز در ایران نیز ازنظر اقتصاددانان عمدتاً دلایل اقتصادی داشت و آن را ناشی از سرکوب نرخ ارز و تورم، کاهش نرخ بهره، نفتی بودن اقتصاد، صادرات‌محور نبودن و... می‌دانستند، درحالی که عوامل اصلی از ناحیه سیاسی وارد اقتصاد شد و بحران ارزی را رقم زد.
او با اشاره به اینکه فعلاً هیچ‌کدام از مشکلات ایران در ترکیه رخ نداده اما این کشور دچار بحران اقتصادی شده، تأکید کرد: جنگ اقتصادی و تنش سیاسی با آمریکا رکن تحولات فعلی اقتصاد ترکیه است و با ابزارهای اقتصادی نیز درست نمی‌شود. به عقیده حریری، این مسائل هرچند در اقتصاد ایران و ترکیه بروز کرده‌اند اما باید برای رفع آنها از ابزارهای سیاسی و دیپلماتیک استفاده کرد و با تنش‌زدایی از روابط خارجی، اوضاع را بسامان کرد.
واردات از چین جایگزین‌پذیر نیست
نایب‌رئیس اتاق مشترک بازرگانی ایران و چین، خاص بودن تعامل ایران با چشم‌بادامی‌ها را دلیل اصلی جایگزین‌پذیر نبودن مبادلات ایران و چین عنوان کرد. حریری گفت: ایران در ازای صادرات نفت، پتروشیمی و مواد خام معدنی، مواداولیه، کالاهای واسطه‌ای، سرمایه‌ای، ماشین‌آلات و کالاهای مورد نیاز خطوط تولید را وارد می‌کند و کشور دیگری با شرایط چین قادر به تأمین این نیازها نیست.
او با اشاره به اینکه افت ارزش لیر باعث رونق صنعت گردشگری این کشور می‌شود، افزود: احتمال افزایش سفر گردشگری از ایران به ترکیه وجود دارد اما مزیت ترک‌ها در صادرات کالاهای مصرفی است که ورود آنها به ایران یا محدود و ممنوع شده یا از قبل وارد می‌شد. نکته قابل‌توجه دیگر از نظر حریری این است که اقتصاد ایران سنگین حرکت می‌کند به‌گونه‌ای که با باز شدن بازارهای روسیه و قطر به‌سوی ایران ما قادر به استفاده از فرصت‌ها نیستیم. همین وضعیت در مورد تجار نیز صدق می‌کند؛ آنها به‌زحمت توانسته‌اند روابطی در یک کشور ایجاد کنند و حالا منتقل‌کردن این روابط به ترکیه زمان و هزینه طلب می‌کند.