یکی از چرخ‌های توسعه کلانشهرهای کشور در چاله و چالش آسیب‌های اجتماعی گیر افتاده و آسیب‌های اجتماعی را به یکی از دغدغه‌های مهم شهروندان و مسئولان تبدیل کرده است.
ایوان شمس دیروز میزبان همایش «مدیریت شهری و آسیب‌های اجتماعی» بود تا چهره‌های شهری و کارشناسان به بررسی دخالت شهرداری در آسیب‌های اجتماعی بپردازند و اینکه آیا کشور از این دخالت‌ها سودی برده و چه نقشه‌ای باید پیش‌رو و مدنظر قرار گیرد.
محسن هاشمی‌رفسنجانی، رئیس شورای شهر تهران در این نشست خانواده را نقطه قوت در برابر آسیب‌ها دانست و رفتار افراطی را عامل تقویت آسیب‌ها. محمدرضا جوادی یگانه، رئیس مرکز مطالعات و برنامه‌ریزی شهر تهران اعلام کرد که 2دهه دخالت در آسیب‌های اجتماعی آن را به بحران تبدیل کرده است.
اردشیر گراوند، پژوهشگر اجتماعی با ارائه‌ای علمی نشان داد که تمرکززدایی از تهران، حلال بسیاری از مشکلات اجتماعی و آسیب‌هاست و ولی‌الله شجاع‌پوریان، معاون اجتماعی شهردار تهران اعلام کرد که مدیریت شهری گذشته در تولید آسیب‌های اجتماعی نسبت به پیشگیری از آنها مقدم شده بود. خلاصه دیدگاه‌های این 4چهره در ادامه می‌آید.
- زنگ خطر به صدا درآمده است
محسن هاشمی رفسنجانی، رئیس شورای شهر تهران
خانواده کوچک‌ترین و مؤثرترین نهاد مدنی است و اگر آسیب ببیند، قطعا جامعه هم دچار آسیب میشود و مؤثرترین ابزار مقابله با آسیب‌های اجتماعی نیز خانواده‌ها هستند. در بحث نقش مدیریت شهری در مقابله با آسیب‌های اجتماعی در وهله نخست باید به نقش مجموعه حاکمیت و نظام در مواجهه به این آسیب‌ها پرداخت و توجه شود که قانون برای مدیریت شهری به چه میزان اختیار و نقش برای مقابله با آسیب‌های اجتماعی پیش‌بینی کرده است.
شهرداری تهران در سنوات گذشته به بحث کاهش آسیب‌های اجتماعی به انواع مختلف ورود پیدا کرد اما هیچ مطالعه و پژوهشی در مورد میزان اثرگذاری آن انجام نشده و از مرکز مطالعات شهرداری می‌خواهم تا مطالعه‌ای درباره میزان اثرگذاری برنامه‌های انجام‌شده در تهران برای کاهش آسیب‌های اجتماعی انجام دهد.
در ماه‌های پیش‌رو با موضوع تشدید تحریم‌ها و مسائل اقتصادی چالش‌ها بیشتر میشود. مهم‌ترین درسی که می‌توان از تجربیات گذشته گرفت این است که آسیب اجتماعی پدیده‌ای پیچیده است و به‌راحتی نمی‌توان آن را با راه‌حل‌های ضربتی و امنیتی از میان برد.
بهمن آسیب‌های اجتماعی حرکت خود را از مدت‌ها قبل شروع کرده و هر روز صدا و لرزش آن واضح‌تر قابل رویت است و اگر برای مقابله با این بهمن کاری نکنیم، باید منتظر خسارات سنگین و صدمات بیشتری باشیم؛ چراکه امروز زنگ خطر برای مسئولان و مردم به‌صدا درآمده و تا ابعاد این چالش غیرقابل کنترل نشده باید آن را از بین ببریم.
- 2 دهه تلاش ناموفق
محمدرضا جوادی‌یگانه ،رئیس مرکز مطالعات و برنامه‌ریزی شهر تهران
شهرداری تهران در 2دهه گذشته تلاش‌های زیادی را برای کاهش آسیب‌های اجتماعی انجام داده اما با وجود همه این تلاش‌ها شهرداری در این زمینه موفق عمل نکرده است. در حوزه آسیب‌های اجتماعی شهر تهران و عملکرد شهرداری تهران در حوزه کاهش آسیب‌ها باید مطالعات دقیقی انجام شود و در ادامه از این مطالعات برای اصلاح امور اجتماعی استفاده شود. آسیب‌های اجتماعی پدیده نوپدید نیستند.
سال‌هاست که فارغ از علل محیط‌زیستی و فراملی ما با آسیب‌های اجتماعی روبه‌رو هستیم که بخشی از آن برمی‌گردد به اقدامات دولت‌ها که باعث به‌وجود آمدن آسیب‌های اجتماعی شده و این آسیب‌ها پیامدهای ناخواسته و عوارض متعددی را داشته‌اند. در شهر تهران که یکی از مراکز مهم و پرجمعیت کشور محسوب میشود شاهد تعدد آسیب‌های اجتماعی هستیم که در این زمینه باید اقداماتی در راستای کاهش آسیب‌ها انجام شود؛ ضمن اینکه تهران یکی از مراکز حاشیه‌نشینی کشور محسوب میشود و دولت و شهرداری مسئولیت‌هایی را در این زمینه به‌عهده دارند.
فارغ از اینکه مسئولیت‌ها در حوزه اختیارات شهرداری بوده یا خیر، درگیر شدن شهرداری تهران با آسیب‌ها در 2دهه گذشته و تلاش برای کاهش آسیب‌های شهر تهران نتوانسته است مؤثر باشد؛ به‌طوری که ما شاهد افزایش آسیب‌ها در سال‌های گذشته بوده‌ایم. درباره راهکارهای مدنظر مدیریت شهری برای کاهش آسیب‌های اجتماعی باید از سازمان‌های مردم‌نهاد فعال برای کاهش آسیب‌های اجتماعی استفاده کنیم.
- مهاجرت زنان به تهران
اردشیر گراوند، پژوهشگر اجتماعی
ما اعداد را بی‌حرمت کرده‌ایم و نمی‌دانیم دیگر برای کاهش آمار آسیب‌های اجتماعی چه باید کرد. عدم‌تعادل منطقه‌ای علت اساسی مشکلاتی‌است که امروز با آن روبه‌رو هستیم. توزیع ناعادلانه ثروت، درآمد و منابع در کشور با میزان مهاجرت در ارتباط مستقیم است. تهران ۱.۶درصد از منابع مالی کشور را به‌خود اختصاص داده است.
این عدد از میزان جمعیت تهران بالاتر است. با افزایش مهاجرت، کنترل اجتماعی از دست رفته و در نتیجه شاهد وقوع پدیده‌هایی چون حاشیه‌نشینی و حلبی‌آبادها هستیم. سؤال من این است یک سال با ناآگاهی عمل کردیم، ۳۰، ۴۰، ۵۰سال با ناآگاهی عمل کردیم! دیگر چه توجیهی دارد که ۷۰سال با ناآگاهی عمل کنیم؟ مهاجرت نسبت جنسیتی را در کشور به هم زده است.
زنان به‌علت نبودن سرپناه و برای تأمین معاش خود مجبور به مهاجرت به تهران می‌شوند. باید فکری به حال زنان مجرد قطعی بشود. علت ازدواج‌‌نکردن فقط شرایط مالی نیست. آمار تجرد قطعی از ۰.۸ پیش از انقلاب به ۴.۴ رسیده است. این آمار بسیار بالاست. پیامد تجرد قطعی فقط بحث باروری نیست، بلکه آثار و پیامدهای جدی اجتماعی دارد.
با توجه به شرایط امروز ما فقط می‌توانیم به کانون خانواده تکیه کنیم و اگر خانواده‌ها را هم از دست بدهیم، دیگر هیچ‌چیز نخواهیم داشت. بیش از 500هزار خانه خالی در شهر تهران داریم و وظیفه دولت است که مشکل مسکن را حل کند.
- تسهیل‌گری نه تصدیگری
ولی‌الله شجاع‌پوریان، معاون فرهنگی و اجتماعی شهردار تهران
سرنوشت مقابله با آسیب های اجتماعی در ایران مشابه سرنوشت مقابله با مفاسد اقتصادی شده است. همانطور که برای مبارزه با مفاسد اقتصادی ده ها دســتگاه شکل داده ایم و کمتر توفیق پیدا کرده ایم، در عرصه مقابله با آسیب های اجتماعی هم این اتفاق رخ داده اســت.
بی شــک یک مدیریت واحد نمی تواند همه افکار را ســاماندهی کند. در دوره فعلی معاونت اجتماعی در نخســتین اقدام از دفتر مطالعات خواستم تا تمام مطالعات انجام شده از دهه گذشته را در اختیار ما قرار دهد تا با استفاده از تجربیات دوره های قبلی کار تکراری نکنیم. شهرداری تهران در سنوات گذشته زحمات زیادی کشیده و زیرساخت به وجود آورده. مشــکل شــهرداری قبلی این بود که تمام مسئولیت مقابله با آسیب های اجتماعی را پذیرفته بود، لذا اکنون عده ای از کارشناسان معتقدند که شــهرداری باید پاسخگوی وضع موجود باشــد.
طبق قوانین بالادستی، شــهرداری در حوزه وظیفه دارد؛ جمع آوری و غربالگری 2 آسیب های اجتماعی تنها آســیب دیدگان و در اختیار قرار دادن زیرســاخت های لازم به دستگاه های مســئول. بنابراین از هزار میلیارد تومانی 600بودجه برای مقابله با آســیب های اجتماعی، یک ریال آن متعلق به شهرداری نیست. برنامه این دوره مدیریت شهری در مبارزه با آسیب های اجتماعی تصدیگری نبوده تسهیل گری است.