ماه گذشته، هفته گذشته و یکی دو روز گذشته هم طوفان شن دست بردار نبود. شدت گرفتن طوفان و بروز گرد و غبار بسیاری از اهالی سیستان (سیستان در شمال سیستان و بلوچستان شامل زابل، هامون، هیرمند، زهک و نیمروز است) را روانه مراکز درمانی کرد. هفته گذشته و از روز 29 مرداد تا 3 شهریور هم با افزایش غلظت ریزگردها 680 نفر به مراکز درمانی مراجعه کرده و از این میان، 153 نفر بستری شده بودند.
- آخرین آمار دانشگاه علوم پزشکی
فرماندار زابل هم این آمار را تایید می‌کند و به همشهری می‌گوید: در حوزه کاری دانشگاه علوم پزشکی زابل شامل شهرستان‌های زابل، زهک، هیرمند، هامون و نیمروز از روز پنجشنبه 8 شهریور تا روز گذشته 578 نفر در نتیجه بروز طوفان شن و گرد و غبار به مراکز درمانی مراجعه کردند. از این آمار، 132 نفر دچار مشکلات قلبی، 345 نفر دچار مشکلات تنفسی، 55 نفر آسیب‌دیده در سوانح ترافیکی ناشی از طوفان و 46 نفر دچار مشکلات چشمی شده بودند.
هوشنگ ناظری می‌افزاید: از بیمارانی که در نتیجه طوفان به مراکزی درمانی مراجعه کردند، 28 نفر به دلیل مشکلات قلبی، 29 نفر به دلیل مشکلات تنفسی و 17 نفر در نتیجه سوانح ترافیکی ناشی از طوفان بستری و بقیه به صورت سرپایی مداوا شدند.
- 4 مصوبه منتظر تامین اعتبار
مدیر کل دفتر مدیریت بحران استانداری سیستان و بلوچستان هم با اشاره به این آمار تاکید می‌کند که شرایط در روز شنبه بهبود یافته و رفته‌رفته از شدت طوفان کاسته شده است. عبدالرحمن شهنوازی با بیان این‌که طبق پیش‌بینی‌های هواشناسی طوفانهای فصلی منطقه سیستان تا 15 شهریور با شدت کمتری ادامه دارد به همشهری می‌گوید: روز گذشته (شنبه) سرعت وزش باد به 94 کیلومتر بر ساعت رسید و دید افقی هم تا 1500 متر گزارش شد. غلظت گرد و غبار در هوای منطقه سیستان 1792 میکروگرم بر مترمعکب یعنی 12 برابر حد مجاز بود.
وی با اشاره به 4 مصوبه‌ای که پیش از این برای مهار ریزگردها در منطقه سیستان به تایید رسیده بود، می‌افزاید: 4 مصوبه «تامین 30 میلیارد تومان اعتبار برای مهار ریزگردها و شن‌های روان از طریق مالچ‌پاشی، نهال‌کاری و ایجاد بادشکن»، «تامین 20 میلیارد تومان اعتبار برای خرید ماشین‌آلات ماسه‌روب برای شهرداری‌ها»، «اختصاص اعتبار لازم برای ساخت سایت‌های اسکان اضطراری و پایگاه‌های چندمنظوره مدیریت بحران» و «تامین 10 میلیارد تومان برای جمع‌آوری شن‌های روان از روستاها و مناطق مسکونی» طی سفر تیر ماه وزیر کشور به استان تایید شده بود.
آخرین پیگیری‌های ما نشان می‌دهد نامه تامین اعتبار این مصوبه‌ها از سازمان مدیریت بحران به وزیر کشور و از وزیر کشور به سخنگوی دولت ارسال شده است. ما همچنان از طریق استاندار و نماینده‌های استان پیگیر هستیم و به محض تامین اعتبار، طرح‌ها آغاز خواهد شد.
مدیر کل دفتر مدیریت بحران استانداری سیستان و بلوچستان البته هرچند اجرای این مصوبه‌ها را در بهبود وضع ریزگردهای سیستان موثر توصیف می‌کند، اما همچنان بر تامین حقابه هامون از رودخانه هیرمند در مرز ایران و افغانستان تاکید دارد و معتقد است تا زمانی که این حقابه از سوی دولت افغانستان تامین و وضع هامون بهبود نیابد، نمی‌توان رد خشکسالی‌های 40 ساله را از صورت سیستان شست.
- همکاری‌های بین‌المللی برای مهار ریزگرد
آنچه شهنوازی می‌گوید، نه تنها در ماه‌های گذشته که حداقل در یک دهه گذشته بارها از سوی مسئولان، کارشناسان و فعالان حوزه محیط زیست مطرح شده است؛ حقابه هیرمند می‌تواند زندگی را به سیستان بازگرداند. دی سال گذشته بود که محمد قورزایی، مدیر انجمن ناجیان هامون، در گفت‌وگو با همشهری بر این موضوع تاکید کرده و گفته بود:
تالاب هامون که بخشی از آن در کشور افغانستان قرار دارد، در سیستان به طور کامل خشک و به منشأ ریزگردها در شمال سیستان و بلوچستان تبدیل شده است. یکی از دلایل این اتفاق، سدهایی است که افغانستان بر رود هیرمند ساخته؛ رودی که در گذشته منشا حیات هامون محسوب می‌شد.
نیره پورملائی، مدیر کل حفاظت محیط زیست سیستان و بلوچستان، هم طور دیگری به این مساله واکنش نشان می‌دهد و به همشهری می‌گوید: تغییر جهت طوفان گرد و غبار به سمت کشورهای افغانستان و پاکستان، تأثیرپذیری بالای کشور پاکستان از طوفان گرد و غبار و فرامرزی بودن این پدیده لزوم همکاری چند جانبه بین‌المللی برای مقابله با پدیده گرد و غبار را آشکار می‌کند.
- همه چیز حقابه نیست
با این همه نماینده زابل در مجلس شورای اسلامی تاکید می‌کند که هنوز درباره حقابه هامون از هیرمند هنوز خبر جدیدی در دست نیست و فعلا روال همان است که بود. احمدعلی کیخا اما با وجود اهمیت حقابه هیرمند معتقد است سوءمدیریت داخلی هم بر دامنه مشکلات سیستان افزوده است. او به همشهری می‌گوید: همه مشکل سیستان مساله حقابه نیست. به نظرم بخشی از مشکلات نتیجه سوءمدیریت در داخل است.
برای مثال هنوز سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری کشور یک برنامه راهبردی و علمی برای حل این مساله ندارد. او تصریح می‌کند: سایر مناطق دنیا را نگاه کنید. آنها هم مشکل خشکسالی دارند، اما با همین شرایط بهتر از ما عمل کرده‌اند. مسئولان ما فکر می‌کنند روی کاغذ می‌شود گرد و غبار را مهار کرد در حالی که اگر به نخبگان محلی رجوع می‌کردند خیلی پیش از این‌ها مشکل رفع شده بود.
کیخا با بیان این‌که چندگانگی میان دستگاه‌های متولی و ضعف برنامه‌ریزی و مدیریت اجرایی مهم‌ترین مانع در مسیر مقابله با ریزگردها در منطقه سیستان است، ادامه می‌دهد: ستاد مقابله با گرد و غبار در سازمان حفاظت از محیط زیست و از سوی دیگر همین ستاد در سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری کشور فعالیت می‌کند،
اما همین‌ها با هم مشارکت و از نظر مراکز تحقیقاتی استفاده نمی‌کنند. از سوی دیگر، منابع طبیعی استان و همچنین شهرستان‌های حوزه سیستان به طور دقیق به منشاءیابی ریزگردها اقدام نکرده‌اند و بعد از سال‌ها به یک راه حل منسجم نرسیده‌اند تا همین اعتبار اندک را هم که برای مهار ریزگردها در اختیارشان قرار می‌گیرد، درست استفاده کنند.
- یک جلسه برای 2 استان
کیخا با بیان این‌که استانداری سیستان و بلوچستان سال‌هاست از تدوین سند راهبردی مقابله با ریزگردهای منطقه سیستان خبر می‌دهد، می‌گوید: با وجودی که از تدوین سند می‌گویند، اما هیچ اقدام عملی انجام نداده‌اند.
او البته از برگزاری یک جلسه در کمیسیون کشاورزی خبر می‌دهد و می‌افزاید: قرار است روز دوشنبه هفته جاری ساعت 9 تا 16 جلسه‌ای در کمیسیون کشاورزی مجلس شورای اسلامی برای بررسی موضوع ریزگردهای سیستان و بلوچستان و خوزستان تشکیل شود و برنامه‌های دستگاه‌های متولی 2 استان را مرور کنیم.
- غبار 120 روزه
بادهای ۱۲۰ روزه سیستان شهرت زیادی دارد. محدوده وزش این بادها خراسان جنوبی تا سیستان و زمان آن فصل تابستان است. این بادها که در گذشته در دوره گرم سال یعنی از نیمه خرداد تا نیمه مهر می‌وزیدند و با عبور از هامون پرآب هوای مطبوعی را برای منطقه به ارمغان می‌آوردند،
در چند دهه گذشته با بروز خشکسالی‌های پی در پی منشا گرد و غبار شده‌اند. خشکسالی موجب شده است وزش این بادها به جای 120 روز، 180 روز ادامه یابد و علاوه بر آن، گرد و غبار بستر دریاچه هامون و شن‌های روان افغانستان را مهمان خانه‌های ساکنان هر 2 استان به ویژه منطقه سیستان کند. حالا چند سالی است با بروز طوفانهای شن و بروز گرد وغبار بسیاری از روستاهای این منطقه خالی از سکنه شده، بیماری‌های تنفسی، قلبی - عروقی، پوستی و انواع سرطان در میان اهالی افزایش یافته و کشاورزی و دامداری هم از بین رفته است.