زلزله‌ای که به گفته کارشناسان می‌تواند خسارت‌های زیادی همراه خود به بار بیاورد. برای آشنایی با ساز و کارهای موجود مقابله با بحران با «احمد صادقی» رئیس سازمان پیشگیری و مدیریت بحران شهر تهران، درباره امکانات این سازمان گفت‌وگو کرده‌ایم.
- اینکه می‌گویند می‌شود زلزله را پیش از وقوع پیش‌بینی کرد، درست است؟
پیشگویی زلزله از نظر علمی رد شده است و تنها موضوعی است که به شکل تئوریک و در حد تحقیقات به آن اشاره می‌شود. بی‌شک باید زلزله‌ای رخ بدهد تا بتوان درباره آن حرف زد، اما چیزی که مردم باید بدانند این است که زلزله دارای 2 بخش اصلی است که معمولاً بخش تخریبی آن مورد توجه قرار می‌گیرد.
- یعنی موج اولیه و ثانویه داریم؟
بله. هر زلزله‌ای دارای 2 بخش است. یکی موج طولی یا اولیه و دیگری موج عرضی یا ثانویه است. موج اولیه آن موجی است که با سرعت زیاد به سطح زمین می‌رسد و بسته به قدرت آن ممکن است توسط برخی افراد احساس شود. موج دوم زلزله با تأخیر به سطح زمین می‌رسد و بسته به قدرت زلزله می‌تواند اثرات تخریبی زیادی داشته باشد. معمولاً موج اولیه با سرعت 5ـ 6 کیلومتر و موج ثانویه با سرعت 3ـ 5/3 کیلومتر منتشر می‌شود که با داشتن دستگاه‌های پایشی و سامانه هشدار سریع زلزله حساس، می‌توان زمان رسیدن موج زلزله تخریبی را اطلاع‌رسانی کرد.
- آیا چنین سامانه‌ای در تهران داریم؟
بله. سامانه آزمایشی هشدار سریع زلزله شهر تهران متشکل از 4 ایستگاه هشدار سریع زلزله (شتاب‌نگار) در حال فعالیت هستند. این دستگاه‌ها در گسل مشاء یعنی در محدوده شمال شرقی شهر تهران از بالای دماوند تا شمال شرقی تهران نصب شده‌اند. باید گفت که برای پوشش کامل گسل‌های تأثیرگذار بر شهر تهران به دست‌کم 50 دستگاه شتاب‌نگاری برخط نیاز داریم.
- اطلاعات این دستگاه‌ها تا چه اندازه قابل اعتناست؟
دستگاه‌های پایشی از دقت بسیار بالایی برخوردارند همچنین راستی آزمایی عملکرد سامانه هشدار توسط متخصصان در حال انجام است. جهت دریافت بر خط امواج زلزله یک دکل خودایستا امن و پایدار در زمان زلزله در منطقه 2 تهران قرار دارد. بلافاصله بعد از وقوع زلزله، اطلاعات مربوط به وقوع آن از طریق سیستم‌های موجود به سازمان پیشگیری و مدیریت بحران شهر تهران ارسال می‌شود.
- برخی ساکنان منطقه 2 گمان می‌کردند این دکل بلند منشأ ایجاد پارازیت است. پس این دکل کارکرد مخابراتی ندارد؟
دکل خودایستا سازمان پیشگیری و مدیریت بحران شهر تهران در حال حاضر صرفاً جهت برقراری ارتباط در زمان بحران پیش‌بینی شده و هیچ پارازیتی از آن در فضا منتشر نمی‌شود.
- قراربود بلندگوهایی برای اعلام عمومی وقوع زلزله در نقاطی از تهران نصب شود. آیا این کار انجام شده است؟
این بخش مربوط به سیستم اعلام هشدار عمومی است که باید زیرساخت‌های مربوطه نصب و پس از آموزش و فرهنگسازی شهروندان عملیاتی شود. در حال حاضر تنها در محل سازمان پیشگیری و مدیریت بحران شهر تهران یک بلندگو به‌صورت آزمایشی بر روی دکل اشاره شده نصب شده است.
- براساس داده‌ها، تهران آبستن چند نوع بلایای طبیعی است؟
تهران یکی از 5 کلانشهر در جهان و مستعد وقوع بیشترین بلای طبیعی است. براساس یافته‌های موجود، از 14 بلای طبیعی شناخته شده، 10 مورد آن در تهران رخ داده است. این به آن معناست که باید فکر اساسی برای مدیریت بحران و آمادگی مردم برای مقابله با تبعات این بلایا کرد.
- عمده‌ترین مخاطرات تهران چیست؟
پس از زلزله، فرسودگی بناها، آتش‌سوزی، سیل و فرونشست زمین از جمله بلایایی است که بیشترین فراوانی را در پایتخت دارد. فرسودگی بناها در بافت مرکزی شهر و فرونشست زمین به دلیل بافت آبرفتی در مناطق جنوبی پایتخت و استخراج بی‌رویه آب‌های زیرزمینی بیشترین فراوانی را در میان بلایای طبیعی ثبت شده در تهران به خود اختصاص داده‌اند. اگر بحران فراگیر شود، وزارت کشور و سازمان مدیریت بحران کشور مسئولیت هماهنگی و مدیریت دستگاه‌ها را برعهده می‌گیرد.