به گزارش همشهری، سقوط دلخراش هواپیمای آنتونف 140،روز 19مرداد‌ماه سال 93اتفاق افتاد. صبح آن روز هواپیما با 48سرنشین از فرودگاه مهرآباد به مقصد طبس به پرواز درآمد اما 2دقیقه بعد حوالی شهرک آزادی در غرب تهران سقوط کرد و 40نفر از سرنشینان آن جان خود را از دست دادند.
این حادثه به‌شدت افکار عمومی را تحت‌تأثیر قرار داد و باعث شد معرفی مقصران این حادثه به یکی از مطالبات عمومی تبدیل شود. خانواده‌های داغدار قربانیان حادثه نیز که بیشتر آنها ساکن طبس هستند، خواستار رسیدگی به این پرونده شدند. شاید به همین دلیل بود که رئیس قوه قضاییه در واکنش به این خواست عمومی در ابلاغی ویژه، دکتر محمد شهریاری- سرپرست دادسرای امور جنایی تهران- را به‌عنوان بازپرس ویژه برای رسیدگی به این پرونده تعیین کرد.
- آغاز تحقیقات
در بررسی‌های اولیه که با کمک چند تن از متخصصان صنعت هوایی کشور انجام شد اطلاعاتی به‌دست آمد که نشان می‌داد خرابی موتور شماره 2 و نقص در سیستم هشداردهنده علت اصلی حادثه بوده و بررسی جعبه سیاه و مکالمات ضبط شده در کابین خلبان نشان می‌داد تا لحظه سقوط هیچ اتفاق غیرمترقبه‌ای در هواپیما رخ نداده و فشار ناشی از اوج گرفتن هواپیما و عدم‌غلبه موتور بر وزن هواپیما، موجب سقوط ناگهانی هواپیما شده است.
بررسی‌های تخصصی حاکی از آن بود که با وجود مشکلات ساختاری هواپیما، برخی مسئولان در به پرواز درآمدن آن قصور کرده‌اند. حتی فاش شد که برخی کارشناسان صنعت هوایی درباره خطر سقوط این هواپیما هشدار داده بودند اما هشدار آنها موجب برکناری‌شان شده بود. در ادامه نیز کمیسیون بررسی سوانح یافته‌های اولیه درخصوص علت سقوط هواپیما را تأیید کرد.
- 6 حادثه برای 6 آنتونف
هرچه تحقیقات ادامه پیدا می‌کرد بازپرس پرونده به جزئیات بیشتری از پشت پرده تولید و استفاده از هواپیمای آنتونف دست می‌یافت؛ شواهدی که نشان می‌داد به‌رغم ناسازگاری این نوع هواپیما با شرایط آب و هوایی کشورمان برخی از مدیران اصرار به واردات و مونتاژ این هواپیما داشتند و سرانجام 10فروند از این هواپیما تولید شد اما 6فروند از آن دچار حادثه شد. براساس آنچه در قرار صادر شده از سوی دادسرای امور جنایی آمده، نخستین حادثه روز دوم دی‌ماه سال 81در حوالی شاهین‌شهر اصفهان اتفاق افتاد و در جریان سقوط هواپیمای آنتونف همه سرنشینان آن جان خود را از دست دادند. دومین حادثه روز 21مرداد‌ماه سال 84در فرودگاه اراک رخ داد.
حادثه بعدی که برای آنتونف رخ داد خانواده‌های زیادی را داغدار کرد. این حادثه روز دوم دی‌ماه سال 84در فرودگاه باکو در آذربایجان اتفاق افتاد که جان همه سرنشینان هواپیما را گرفت. در چهارمین حادثه که روز 17دی‌ماه همان سال در فرودگاه شهیدبهشتی اصفهان اتفاق افتاد نیز همه سرنشینان آنتونف، قربانی شدند. حادثه پنجم باز هم در اصفهان و فرودگاه شهیدبهشتی اتفاق افتاد و در جریان آن به‌دلیل خروج موتور از سامانه جلوبرنده هواپیما دچار سانحه شد و در نهایت ششمین حادثه که دلخراش‌ترین آن بود نیز روز 19مرداد‌ماه سال 95در شهرک آزادی رخ داد و جان 40نفر را گرفت.
- مدیران، مظنونان اصلی سقوط
شواهد به‌دست آمده قصور در وقوع این حادثه را تأیید می‌کرد. در این شرایط تعداد زیادی از مدیرانی که گمان کوتاهی‌شان در این حادثه وجود داشت به دادسرای امور جنایی احضار شدند. جلسه‌های بازجویی و تحقیق ماه‌ها به طول انجامید. تخصصی‌بودن موضوع، روند تحقیقات را کند کرده بود اما بازپرس پرونده قصد نداشت سرعت در تصمیم‌گیری را قربانی دقت در روشن شدن حقیقت کند. به همین دلیل، تحقیق از مظنونان پرونده در سکوت خبری ادامه یافت تا اینکه بعد از گذشت 4سال از سقوط مرگبار، سرانجام تحقیقات در دادسرا با صدور قرار جلب به دادرسی و مجرم دانستن 4نفر از متهمان به پایان رسید.
- اتهام سنگین
براساس قرار جلب به دادرسی پرونده که نسخه‌ای از آن در اختیار همشهری قرار گرفته، در این پرونده 8نفر در مظان اتهام قرار داشتند که در پایان تحقیقات هرچند برای 4نفر از آنان قرار منع تعقیب صادر شد اما 4نفر دیگر به اتهام مشارکت در 40فقره قتل شبه‌عمد و 8فقره ضرب و جرح شبه‌عمد مجرم شناخته شدند.
براساس قرار صادر شده نخستین متهم، رئیس وقت سازمان هواپیمایی کشوری است که به‌دلیل تمدید مجوز پرواز هواپیمای سانحه‌دیده، تمدید مجوز فعالیت شرکت هواپیمایی، جابه جایی گسترده کارشناسان پیگیری، ممانعت از حضور کارشناسان معرفی شده در جلسه کمیسیون بررسی سوانح، تغییر غیراصولی در روند آیین‌نامه اجرایی در تمدید مجوز بهره‌برداری شرکت هواپیمایی، افزایش غیرمنطقی بازه زمانی اعتبار مجوز صلاحیت پروازی از یک‌سال به 3سال در زمان سالخوردگی مجرم تشخیص داده شد.
متهم دیگر پرونده که یکی از مدیران کل سابق سازمان هواپیمایی است نیز به‌دلیل تمدید مجوز بهره‌برداری شرکت هواپیمایی، نادیده‌گرفتن موضوع محدودیت دمایی برای هواپیما و نادیده‌گرفتن محدودیت در عدم بهره‌برداری از هواپیمای آنتونف در مناطق گرم مجرم شناخته شد.
سومین متهم نیز که از مدیران کل سازمان هواپیمایی است به‌دلیل تمدید مجوز پروازی هواپیمای سانحه‌دیده به‌رغم مخالفت صریح کارشناس مسئول وقت هواپیمای سنگین دفتر قابلیت پرواز، عدم‌اجرای ماموریت اصلی دفتر مهندسی و قابلیت پرواز در بحث اطمینان از تداوم صلاحیت پرواز، جلوگیری از حضور کارشناس مستقیم در پیگیری امور شرکت هواپیمایی به‌رغم هماهنگی‌های انجام‌شده، اعمال تغییرات متصدیان امور به موضوع مشکلات هواپیمای آنتونف که حاصل این رفتارها بروز چندین سانحه منتهی به مرگ مسافران و کاهش اعتبار صنعت هوایی بود،
عدم‌اعمال نظر کارشناسان مستقر در شرکت هواپیمایی دال بر عدم‌تمدید مجوز در بهره‌برداری هواپیمای آنتونف، افزایش زمان در اعتبار گواهینامه قابلیت پروازی از یک‌سال به 3سال در عین سالخوردگی ناوگان، به‌کارگیری هواپیماهای متوقف و غیرمنطبق با آیین‌نامه‌ها، ارائه جوابیه کذب به مکاتبات دادسرا و ارائه اطلاعات ناصواب به ریاست وقت سازمان، برای وی قرار جلب به دادرسی صادر شد.
متهم دیگر پرونده، مدیرعامل شرکت هواپیمایی است که دادسرا بنا به این دلایل برای وی قرار جلب به دادرسی صادر کرده است: عدم‌اعمال اصلاحیه لازم در راستای مشکلات موتور tv3 به‌رغم وجود ردپای خرابی و ضعف موتور، اصرار در به‌کارگیری بدون محدودیت از محصول معیوب هواپیمای آنتونف و ایجاد مخاطره در جان و مال مردم و اعتبار صنعت هوایی، بی‌توجهی به محدودیت درجه حرارت (دما) وضع شده توسط سازمان، اصرار بر بهره‌برداری از محصول معیوب و فاقد کیفیت آنتونف.
همچنین در بخشی از قرار صادر شده در دادسرا آمده است که هواپیمای حادثه دیده در کمتر از 70 روز 5 مرتبه دچار نواقص فنی مهمی شده و این ماجرا صورتجلسه شده بود اما مسئولان با علم به این موضوع برای ادامه پرواز هواپیما اصرار داشتند. این در حالی بود که کارشناسان قابلیت پرواز با تمدید مجوز پرواز هواپیما مخالف بودند.
براساس این گزارش، متهمان ظرف 10روز فرصت دارند به قرار صادر شده اعتراض کنند و در صورت قطعی شدن قرار، پرونده به دادگاه ارسال شده و به‌زودی متهمان باید در برابر اتهام مشارکت در 40فقره قتل شبه‌عمد و 8فقره ضرب و جرح شبه‌عمد از خود دفاع کنند.