شاید عجیب باشد اما سقف خرید قبر در تهران آنگونه که سازمان بهشت‌زهرا (س) می‌گوید«16میلیون تومان» نیست، بلکه اعداد و ارقام نجومی است. برای اینکه ما بمیریم حتما باید پولدار باشیم وگرنه قبری محقر در انتظارمان است. برای داشتن قبری خوب و مناسب، با امکانات کامل، نزدیک به مترو و دارای محیط سرسبز، دست‌کم باید 150تا 200میلیون تومان هزینه کنیم.
برای خرید قبر هم کافی است سری به بهشت‌زهرا (س) بزنیم. از گلفروش ساده‌ای که کنار جاده ایستاده و گل می‌فروشد گرفته تا برخی از کارکنان و نگهبانان بهشت‌زهرا هم می‌توانند کمکمان کنند تا جایی بهتر برای آخرین سفرمان داشته باشیم.
اگر هم فرصت نداریم تا بهشت زهرا برویم، فقط کافی است سری به اپلیکیشن‌های خریدوفروش آنلاین بزنیم؛ همان‌هایی که از شیر مرغ تا جان آدمیزاد را می‌خرند و می‌فروشند. در آنها قیمت قبر هم هست؛ از 40میلیون گرفته تا 4میلیارد تومان.
- عقبگرد
وقتی سال1349 آرامستان بهشت‌زهرا(س) در جنوب تهران ساخته شد و شهردار وقت از مردم تقاضا کرد اموات خود را آنجا دفن کنند، بهشت‌زهرا یک زمین لم‌یزرع 314هکتاری بود که مردم تمایلی به دفن اموات خود در آن نداشتند، چون دور افتاده و خالی از اموات بود. آن زمان هیچ‌کدام از تهرانی‌ها تصورش را هم نمی‌کردند که حدود 48سال بعد همین زمین دور‌افتاده و خالی از اموات به‌علت ازدیاد اموات، بیش از 200هکتار توسعه پیدا کند و کار به جایی برسد که قبور سه‌طبقه شوند و بازهم جا کم بیاید و از آن جالب‌تر، بازار خریدوفروش قبر درآن گرم شود.
- آشنا دارم...
یک روز گرم تابستانی است. در بهشت‌زهرا سکوت است و صدای باد. هر ازگاهی گریه و مویه‌ای و عبور چرخ ماشین‌ها...، در میان قبرها و جدا از بخش اداری، شما به‌عینه می‌توانید با بازار غیررسمی خریدوفروش قبر مواجه شوید. از صاحب دکه‌ای در بهشت‌زهرا سراغ خرید یک قبر را می‌گیرم.
می‌گوید گاهی افرادی برای خریدوفروش قبر به اینجا مراجعه می‌کنند و از ما می‌خواهند مشتری یا خریداری به آنها معرفی کنیم. با یکی از فروشنده‌ها تماس می‌گیرم. صدایی از پشت گوشی جواب می‌دهد: «قبر در بهترین نقطه بهشت‌زهرا واقع شده است. یکی از قبرها متعلق به پدربزرگم و در فاز یک و قطعات قدیمی است. دیگری در فاز2 قرار دارد...». فروشنده قیمت قبر اولی را 250میلیون و دومی را 80میلیون تومان عنوان می‌کند و می‌گوید:
«در شرایط کنونی گرانی دلار و سکه، قیمت بیشتر از این حرف‌هاست ولی چون پول لازم هستم، زیر قیمت آن را می‌فروشم». وقتی از او درباره چگونگی واگذاری قبر سؤال می‌کنم، می‌گوید: «مشکلی وجود ندارد. هرکدام را بخواهید در دفتر اسناد رسمی به‌صورت محضری به شما هدیه می‌کنم یا وکالت می‌دهم. البته در بهشت‌زهرا خرید و فروش قبر ممنوع است و واگذاری قبر فقط به فامیل درجه یک امکان‌پذیر است، ولی مدارکی جور می‌کنیم که شما فامیل من هستید و... من در آنجا آشنا دارم، مشکلی نیست. فامیل‌های ما این کار را کردند».
جملات آخر را که می‌شنوم سرم گیج می‌رود. از فروشنده‌های دیگر، قیمت قبرهای با موقعیت‌های مشابه را می‌پرسم. قیمت مقطوع و مشخصی وجود ندارد. هر فروشنده یک قیمت دلخواه می‌دهد که از 40میلیون تومان شروع می‌شود و تا چند‌صد‌میلیون تومان هم می‌رسد.
- شیرینی شما محفوظ است
جالب است بدانید بهشت زهرا(س) اکنون طبقه‌بندی شده و مانند محله‌های تهران از 3بخش گران‌قیمت، متوسط و ارزان‌قیمت تشکیل شده‌است. فاز یک در قسمت شمالی و غربی با قطعات یک تا 110و قدمتی بیش از 40سال، گرانترین قبرها را دارد. فاز2 در قسمت شرقی با قطعات بین 200 تا 255 و قدمتی بیش از 10سال، از نظر قیمتی در سطح دوم قرار دارد. دلایل گرانی این قبرها عبارتند از: همجواری با غسالخانه و بخش اداری، نایاب‌بودن، قدیمی‌بودن، برخورداری از فضای سبز، سر نبش‌بودن، دسترسی به ورودی‌های اصلی، همجواری با مترو، نزدیکی به انشعابات آب و برق، دکه تنقلات، گلفروشی و... .
به‌نظر می‌رسد در دلایل گرانی قبرها، جدا از دغدغه‌های مردگان، به نیازهای زندگان هم توجه شده است. گویا در گورستان به یک دفتر خریدوفروش ملک سر زده‌اید. ارزان‌‌ترین قبرها در فاز سوم و قسمت جنوب بهشت‌زهرا واقع شده‌اند که قطعات 300 به بالا با قدمت 5سال را شامل می‌شوند. در این قطعات از بهشت‌زهرا کمتر اثری از خریدوفروش قبرها به‌صورت غیررسمی دیده می‌شود چون مردگان به‌طور خودکار و از طریق دفتر اداری بهشت‌زهرا، به‌صورت رایگان در طبقه اول این قبرها و با پرداخت یک میلیون تومان برای طبقه دوم یا سوم، دفن می‌شوند. از گلفروشی‌ای سراغ خرید یک قبر در قطعات قدیمی و گران‌تر را می‌گیرم.
می‌گوید: «یکی از آشنایانم در بهشت‌زهرا کار می‌کند و می‌تواند با قیمت رسمی (16میلیون تومان در فاز یک و 9 میلیون تومان در فاز 2) قبری برایم پیدا کند». او ادامه می‌دهد: «اگر خودتان بخواهید مستقیم به قسمت اداری مراجعه کنید، پیدا نمی‌شود چون این قطعات پر شده‌اند». شماره‌حساب و مشخصات آشنای مربوط را برای پرداخت وجه اولیه می‌گیرم...، در انتها می‌گویم شیرینی شما محفوظ است. می‌خندد.
- خانه‌های ابدی میلیاردی
شاید درباره قبرهای ویلایی شنیده‌اید؛ قبرهایی که در قسمت شمالی و غربی بهشت‌زهرا کنار غسالخانه واقع شده‌اند و لاکچری‌ترین قبرهای بهشت‌زهرا به‌شمار می‌روند. قبرهای‌ویلایی همان مقبره‌های قدیمی هستند که قدمت برخی از آنها مانند قبرهای قدیمی فاز یک به بیش از 40سال می‌رسد. جلوی یکی از مقبرهها چند سیاهپوش آماده دفن پیکر متوفی جدید هستند. روبه‌رو تعدادی کارگر، مقبره قدیمی را بازسازی می‌کنند.
یکی از سازندگان قدیمی مقبره‌های بهشت‌زهرا می‌گوید: «هم‌اکنون مقبرهها 2دسته هستند. یک دسته مقبره‌های قدیمی با قدمت بیش از 40سال و دسته دوم مقبره‌های جدیدی که به تازگی ساخته شده‌اند. مقبرهها علاوه بر مشخصات قبرهای گران‌قیمت بهشت‌زهرا، دارای امکانات دیگری مانند ایوان و ویوی ابدی هستند که به آنها حالت ویلایی می‌دهد و گنجایش حدود 50 قبر و بیشتر را هم دارند».
او ادامه می‌دهد: «مقبره‌های قدیمی گرانترین مقبرهها به شمار می‌روند چون سازه آنها بهتر از مقبره‌های جدید است و قیمتشان از 5/1 میلیارد تومان شروع می‌شود و به 5میلیارد تومان هم می‌رسد». حساب می‌کنم. قیمت یک مقبره با خانه لاکچری در لواسان برابری می‌کند. سازنده ادامه می‌دهد: «البته این اواخر همه‌چی گران شده است. با گران‌شدن قیمت دلار و سکه، قیمت مقبرهها هم بالاتر رفته است ولی مقبره‌های جدید ارزان‌تر هستند و طبق قیمت رسمی 800میلیون تومان به فروش می‌رسند. اگر بخواهید می‌توانم یک مقبره در جای خوش‌آب‌و‌هوا برایتان پیدا کنم».
وقتی برای خرید یک مقبره در جای خوش‌آب‌و‌هوا مجددا با سازنده تماس می‌گیرم، می‌گوید: «شما از روزنامه هستید... من نمی‌توانم اطلاعاتی به شما بدهم، با خود سازمان تماس بگیرید. مقبره برای فروش هم ندارم...». در آگهی اینترنتی با یکی از فروشنده‌های مقبرهها تماس می‌گیرم. می‌گوید: «مقبره مورد نظر قدمتی بیش از 40سال دارد و با گنجایش 105 قبر، به قیمت 5میلیارد تومان به فروش می‌رسد.
اگر می‌خواهید در دفتر اسناد رسمی قرار بگذاریم ولی قبل از آمدن باید پرینت حساب شخصی‌تان را برایم بفرستید که مطمئن شوم پول در حسابتان هست...». برای تأیید قیمت‌های میلیاردی مجبور شدیم قرار محضر بگذاریم. قیمت میلیاردی قبرها، ما را پای میز معامله کشاند. بعد از پیگیرهای فراوان موفق شدیم یک قبر در فاز یک بهشت‌زهرا پیدا کنیم که به قیمت مناسب یعنی 100میلیون تومان به فروش می‌رسید و امکان سه‌طبقه شدن هم داشت. روز معامله خبرنگار همشهری و فروشنده در محضر حاضر شدند. به گفته محضر‌دار، فروشنده می‌تواند وکالت بدهد که قبر به خریدار واگذار شده‌است.
- فریب افراد سودجو را نخورید
- سعید خال ، مدیرعامل سازمان بهشت‌زهرا(س)
انتقال قبر به غیر از افراد درجه یک فامیل را ممنوع اعلام کرد و گفت: «اینگونه معاملات وجاهت قانونی ندارند و حق انتفاع از قبر قابل جابه‌جایی نیست، مگر اینکه از طریق سازمان ثبت احوال احراز شود فردی که قبر به او واگذار شده از فامیل‌های درجه یک صاحب قبر است». سعید خال ادامه داد: «اینگونه اخبار خریدوفروش میلیاردی قبرها، دروغ محض است و مورد تأیید سازمان بهشت‌زهرا نیست.
درباره سایت‌های اینترنتی خریدوفروش قبر ما مکاتبات فراوان داشتیم و اعتراض کردیم که نمایش آگهی‌های خریدوفروش قبر، باید از سایت‌ها حذف شود و همواره از شهروندان محترم تهرانی درخواست داشتیم که فریب اینگونه افراد سودجو را نخورند و برای هرگونه خریدوفروش قبر از طریق رسمی و خود سازمان بهشت‌زهرا اقدام کنند زیرا در غیراین‌صورت به مشکل برخواهند خورد». او در مورد فعالیت برخی کارکنان بهشت‌زهرا برای خریدوفروش قبر هم چیزی نگفت.