با وجود کاهش 15 درصدی بهای نفت از رکورد 78 دلاری زمان جنگ اسرائیل با لبنان، کارشناسان معتقدند بهای نفت در میان‌مدت همچنان بالای 70 دلار باقی خواهد ماند و صندوق بین‌المللی پول نیز در گزارش هفته اخیر خود بهای نفت برای سال‌های 2006 و 2007 را بالای 70 دلار پیش‌بینی کرده است. با دیوید نات سردبیر اجرایی هفته‌نامه معتبر بررسی‌های اقتصادی خاورمیانه (میس) گفتگو کرده‌ایم.
مهمترین علت بی‌ثباتی بازار نفت و نوسانات قیمت آن چیست؟
- علت افزایش بهای نفت، رشد سریع تقاضای نفت خصوصا از جانب چین و همچنین کمبود ظرفیت پالایش نفت در مواقع اوج تقاضا است.
ظرفیت مازاد تولید نفت نیز به سطحی سقوط کرده است که نمی‌تواند از لحاظ روانی تضمین‌کننده وقفه‌های محتمل صادرات نفت از سوی برخی تولیدکنندگان، باشد و تاجران نفتی را نسبت به کاهش محتمل تولید، آسوده خاطر سازد. با این وجود، یک مشکل بزرگ کمبود ظرفیت پالایش نفت است.
رشد سریع تقاضا برای نفت خام سبک به این معناست که ظرفیت پالایشگاهی در سطح جهان قادر به تامین مواقع اوج تقاضای فرآورده‌های نفتی نیست. در همین حال، بی‌ثباتی‌های دائمی ژئوپولتیکی نیز بر بازار نفت اثرگذار بوده‌اند.
آینده بازار نفت را با توجه به نوسانات اخیر بهای نفت چگونه پیش‌بینی می‌کنید؟
- در کوتاه مدت بهای نفت به احتمال فراوان بالای 60 دلار باقی خواهد ماند و بازارهای مبادلاتی نفت نیز همچنان به علت عدم اطمینان در بخش عرضه و نه کمبود واقعی عرضه نفت، پرنوسان باقی خواهند ماند.
در صورتی که قیمت‌های بالای نفت خام برای طولانی مدت ادامه پیدا کند، مصرف نفت نهایتا کاهش خواهد یافت و از دیگر سو، سرمایه‌گذاری برای افزایش تولید نفت را ترغیب خواهد کرد که این امر به کاهش بی‌ثباتی‌های موجود در بازار نفت و کاهش محسوس قیمت نفت خام منتهی خواهد شد.
بسیاری از کارشناسان بازار نفت معتقدند اوپک نقش اثرگذار خود در قیمت نفت و نه بازار نفت را از دست داده است، از دیدگاه شما اوپک چه نقشی می‌تواند در آینده بازار نفت داشته باشد؟
- اوپک سال گذشته به منظور مهار رشد قیمت نفت، تولید خود را افزایش داد، اما این اقدام عملا تاثیری بر بازار نفت نداشت، چرا که بازارهای جهانی نسبت به آینده عرضه نفت نگران بوده‌اند و نه عرضه بالفعل نفت.
ظرفیت مازاد تولید نفت، سیاست کلیدی اوپک است و هرچند که این سازمان در تلاش برای توسعه ظرفیت خود است، اما واقعیت آن است که بخش اعظم توان گسترش ظرفیت تولید نفت اوپک از نوع نفت خام‌های سنگین و ترش است که در شرایط کمبود ظرفیت پالایشگاهی در جهان، این نوع نفت به کار بازار نمی‌آید. از سوی دیگر، بخش اعظم نوسانات قیمت نفت به علت کمبود ظرفیت پالایش نفت است و نه محدودیت عرضه نفت و در این زمینه کاری از دست اوپک برنمی‌آید.
جایگاه نفت در اقتصاد ایران را چگونه می‌بینید؟
- ایران علاوه بر نفت، تولید داخلی قدرتمندی در صنایعی همچون خودروسازی دارد که می‌تواند با گسترش آنها نه تنها از وابستگی به نفت بکاهد بلکه درآمد صادراتی بالایی نیز پیدا کند. به علاوه، بخش کشاورزی ایران نیز قابلیت رشد بسیار بالایی دارد و می‌تواند به منبع مهم درآمدی این کشور تبدیل شود.
هر چند که پتروشیمی ایران روند رو به رشدی دارد، اما به هر حال این بخش نیز به نفت وابسته است اما ایران می‌تواند به جای تنها تولید پلیمر به تولید کالاهای پتروشیمی و پلاستیکی به منظور صادرات نیز روی بیاورد. ایران همچنین قابلیت بالایی در بخش فناوری اطلاعات دارد که می‌تواند از آن برای درآمدهای صادراتی استفاده نماید.