پول‌های سرگردان هر بار سر از یک بازار درمی‌آورند. صاحبان این پول‌ها گاهی خانه می‌خرند و منتظر گران شدنش می‌نشینند و گاهی با سودای افزایش قیمت، سکه‌های طلا را روی هم می‌گذارند. رئیس سازمان امور مالیاتی اما از طرح جدیدی برای اخذ مالیات بر سکه خبر داده که می‌تواند سد راه چنین فعالیت‌های سوداگرانه‌ای باشد.
سکه، مسکن و سپرده‌های بلندمدت بانکی، از انواع مختلف دارایی هستند. ارزش این دارایی‌ها در طول زمان و به دلایل گوناگونی تغییر می‌کند و این همان موضوعی است که راه را برای برخی فعالیت‌های سودجویانه باز می‌کند. مثلا در موضوع سکه اگر پیش‌بینی‌ها حاکی از افزایش قیمت آن باشند، افرادی که توان خرید در حجم بالا را دارند، وارد بازار می‌شوند و با هدف فروش با قیمت بیشتر، تعداد زیادی سکه خریداری می‌کنند. گاهی ممکن است حجم خرید این افراد به اندازه‌ای بالا باشد که موجب کاهش عرضه و افزایش بیشتر قیمت‌ها شود. مالیات ابزاری است که می‌تواند مانع چنین اختلالاتی شود. در همین راستا، تقوی‌نژاد رئیس سازمان امور مالیاتی از معافیت مالیاتی خرید تا سقف 25 عدد و نرخ 35 درصد برای 1000 عدد سخن گفته است.
- مالیات به عنوان ابزار سیاستگذاری
مالیات و مالیات‌ستانی از دیرباز یکی از راه‌های تامین مالی دولت بوده که به مرور جای خود را به عنوان یک ابزار سیاستی در اقتصاد باز کرده است. با استفاده از انوع مختلف مالیات می‌توان در انگیزه بازیگران اقتصادی تغییر ایجاد کرد و به فعالیت‌های آنها جهت داد. مالیات بر عایدی سرمایه و مالیات بر مجموع درآمد از جمله مواردی هستند که می‌توانند در زمینه‌هایی مانند سکه و مسکن و حتی معاملات ارز کاربرد داشته باشند و بین تقاضای حقیقی و سوداگرانه تمایز ایجاد کنند. با این حال برخی نمایندگان مجلس اخذ مالیات از سکه را در شرایط فعلی به دلیل ناتوانی در کنترل سایر بازارها کارآمد می‌دانند.
- تجربه جهانی مالیات بر سکه طلا
با وجود برخی مخالفت‌ها در ارتباط با مالیات بر سکه، تجارب جهانی نشان‌دهنده وجود این نوع مالیات در قوانین سایر کشورهاست. مالیات بر ارزش افزوده مالیات رایجی است که از خریداران مصنوعات طلا اخذ می‌شود و عموما بستگی به عیار و درصد خلوص طلا دارد.
اما به طور خاص، بررسی‌ها نشان می‌دهد علاوه بر مالیات بر ارزش افزوده در زمان خرید، مالیات بر عایدی سرمایه و مالیات بر مجموع درآمد، از جمله مواردی هستند که از فروشندگان سکه‌های طلا اخذ می‌شود.
به عنوان مثال در ایالات متحده سکه طلا مانند آثار هنری و تمبر در طبقه‌بندی اشیای کلکسیونی قرار می‌گیرد و مالیات آن در صورت نگهداری بیش از یک سال، مالیات بر عایدی سرمایه با نرخ 28 درصد خواهد بود و در صورت فروش در بازه زمانی کم‌تر از یک سال، در زمره مالیات بر درآمد قرار می‌گیرد. در انگلستان نیز تا 28 درصد از عواید سرمایه‌ای سکه‌هایی که به عنوان پول رایج در جریان نیستند، به عنوان مالیات اخذ می‌شود. در کانادا 50 درصد از عواید سرمایه‌ای سکه‌های طلا در نرخ مالیات افراد لحاظ می‌شود.
در هند نیز مانند ایالات متحده، مالیات بر سکه‌های طلا، با زمان نگهداری آن ارتباط دارد؛ به این صورت که اگر سکه در فاصله زمانی کم‌تر از 3 سال نسبت به زمان خرید آن فروخته شود، عایدی حاصل به عنوان درآمد در نظر گرفته می‌شود و نرخ مالیات بر درآمد بر آن اعمال می‌شود و در صورتی که سکه بعد از 3 سال از تاریخ خرید، فروخته شود، 20 درصد از عایدی سرمایه به عنوان مالیات اخذ خواهد شد.
- پیش‌نیاز گسترش پایه‌های مالیاتی
اما آیا چنین سازوکارهایی در کشور قابل اجرا هستند؟ در حال حاضر قوانین مالیاتی کشور، «عایدی سرمایه» و «مجموع درآمد» از موارد شمول قوانین مالیاتی ایران نیستند و سوال اینجاست که اخذ مالیات از سکه در چه قالبی قرار می‌گیرد؟
برقراری این دو نوع مالیات و گسترش پایه‌های مالیاتی، نیاز به بانک‌های اطلاعاتی شفافی دارد تا کارآمد عمل کند. مالیات بر عایدی سرمایه همان طور که از نامش مشخص است، از ارزش دارایی گرفته نمی‌شود بلکه از «افزایش ارزش دارایی» یا به بیان دیگر، «عواید سرمایه‌ای» اخذ می‌شود.
مثلا اگر ارزش دارایی شما 4 میلیون تومان باشد، و نرخ مالیات بر عایدی سرمایه 10 درصد باشد، مالیات شما 400هزار تومان نخواهد بود بلکه افزایش قیمت این دارایی طی دوره نگهداری آن است که مشمول مالیات می‌شود. در واقع اگر دارایی مورد نظر را 3 میلیون تومان خریده باشید، 10 درصد از افزایش قیمت آن یعنی 100هزار تومان را به عنوان مالیات پرداخت خواهید کرد.
البته این صرفا یک مثال فرضی است و وضع این نوع مالیات در عمل به جزئیات بیشتری نیاز دارد. اینکه دوره زمانی به چه صورت تعیین شود، نرخ‌گذاری چگونه انجام گیرد و موارد شمول این نوع مالیات کدام باشد جزئیاتی هستند که قانونگذار با توجه اهداف مدنظر سیاستگذاران در نظر خواهد گرفت.
- راهی برای حفظ ارزش دارایی ایرانی‌ها
البته در اقتصاد ایران که نزدیک 50 سال است با تورم دست به گریبان است، بخشی از مردم راه علاج مبارزه با تورم و حفظ ارزش دارایی خود را پناه بردن به طلا تلقی کرده‌اند. به این ترتیب همگان با اهداف سودجویانه و سفته‌بازانه سراغ خرید سکه نمی‌روند و نظام تدبیر اقتصاد ایران این زمینه را تقویت کرده است که برای اعمال رویه‌های جدید، باید به این دغدغه هم توجه شود. اکنون باید دید این شیوه‌های جدید به کمک کنترل بازار سکه در ایران خواهد آمد یا نه؟
منبع: ایرنا