این ششمین حضور روحانی در اجلاس سازمان ملل است و هر حضور او در تمام سال‌های گذشته یک حاشیه پررنگ داشته است. او دیروز پیش از سفرش به نیویورک با اشاره به اینکه آمریکا بیش از همیشه حالت قلدرمآبانه خود را به رخ جهانیان می‌کشاند، گفت:
همه کشورها ازجمله جمهوری اسلامی ایران حرف‌های زیادی برای گفتن در سازمان ملل دارند و سازمان ملل فرصت و تریبونی برای بیان مواضع کشورمان است. به گزارش ایسنا، حسن روحانی با بیان اینکه مجمع عمومی سازمان ملل یک فرصت و تریبونی است که در اختیار کشورمان قرار گرفته ، اظهار کرد:
ایران می‌تواند نظرات خود را درباره مسائل منطقه‌ای و بین‌المللی در سازمان ملل اعلام کند. او گفت: در این شرایط فکر می‌کنم بسیاری از کشورها از جمله ایران حرف‌های زیادی برای گفتن دارند. همچنین فرصت دیدار با سران بسیاری از کشورها فراهم است.
برای دیدن سران این کشورها، باید سفرهای زیادی انجام شود اما در سازمان ملل کاملا فضا آماده است. در طول این سفر با رهبران کشورهای مختلف، مسلمانان، سیاسیون و با سردبیران رسانه‌ها دیدار دارم و مصاحبه‌هایی هم انجام خواهم داد. رئیس‌جمهور با اشاره به اینکه حکومت کاخ سفید با همیشه آمریکا متفاوت است، بیان کرد:
آنها به هیچ معاهده‌ای احترام نمی‌گذارند؛ نه به شورای حقوق بشر و نه قراردادهای تجاری و نه معاهده پاریس. متأسفانه آنها کارهایی کردند که کمتر قابل توجه بود. روحانی گفت: آنها می‌خواهند مردم ایران را در فشار قرار دهند تا آنها از استقلال خود پشیمان شوند. آمریکا می‌خواهد در کشور ما بلوا و آشوب ایجاد کند تا روزی بتواند به این کشور بازگردد و در آن اربابی کند اما این خیال‌ها خام بوده و آنها هیچگاه به اهدافشان نخواهند رسید.
وزیران خارجه اعضای باقیمانده برجام قرار است در حاشیه اجلاس نیویورک برای دومین بار از زمان خروج آمریکا از برجام با هم دیدار کنند. طبق برنامه اعلام شده، دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا در اولین روز از اجلاس بین ساعت 17 تا 19 به وقت ایران به ایراد سخنرانی خواهد پرداخت. هیات 160 نفره همراه محمود احمدی نژاد، رئیس جمهور سابق در سفر به نیویورک نگاه ها را در سال های اخیر به سمت کاروان رئیس جمهور در سفر به آمریکا معطوف کرده بود، در این رابطه پرویز اسماعیلی، معاون ارتباطات و اطلاع‌رسانی دفتر رئیس‌جمهوری در حساب کاربری خود در توییتر نوشت:
کل کاروان رئیس‌جمهوری در سفر به نیویورک برای شرکت در مجمع عمومی سازمان ملل متحد ۴۰ نفر است؛ از هیات رسمی و همراه تا تیم حفاظت و رسانه و تشریفات. از این رو برای بررسی اهمیت سخنرانی روحانی در اجلاس سازمان ملل گفت‌وگوهایی با کارشناسان داخلی و خارجی روابط بین‌الملل داشته‌ایم.
علی خرم، نماینده پیشین ایران در دفتر اروپایی سازمان ملل در گفت‌وگو با «همشهری» پیرامون فرصت‌های حضور روحانی در نشست سالانه مجمع عمومی سازمان ملل، گفت: آنچه آقای رئیس‌جمهور در سخنرانی خود در سازمان ملل قطعا باید مدنظر داشته باشد فشارهایی است که بر اثر تحریم‌های آمریکا بر مردم ایران وارد می‌شود. ایشان باید از جامعه جهانی بخواهد که آمریکا را نسبت به اعمال تحریم‌ها علیه ایران تحت فشار قرار بدهند.
رئیس‌جمهور باید بر این نکته تأکید کنند که تحریم‌ها نه به‌دلیل برجام یا توافق هسته‌ای بلکه با هدف تحت فشار قرار دادن اقتصاد ایران و زمینگیر کردن مردم اعمال می‌شود. به‌گفته خرم، بهتر است که آقای روحانی از ادبیات و دفاعیه‌ای که وکلای ایران اخیرا در دیوان بین‌المللی دادگستری ابراز کردند و مورد توجه جامعه بین‌المللی قرار گرفت، استفاده کنند. رئیس‌جمهور باید از سخنرانی شعاری برای مصرف داخلی ایران پرهیز کنند و صادقانه و منصفانه درباره رنج‌هایی که بر اثر تحریم‌ها بر مردم ایران رفته است، سخن بگویند. ترسیم کردن یک باغ زیبا از اقتصاد ایران توسط رئیس‌جمهور نمی‌تواند برای ما راهگشا باشد.
- نفی یکجانبه‌گرایی آمریکا از سوی ایران
جاوید قربان‌اوغلی از دیپلمات سابق کشورمان پیرامون اهمیت و فرصت‌های حضور رئیس‌جمهور ایران در نشست سالانه مجمع عمومی سازمان ملل متحد به «همشهری» گفت: نفس حضور آقای روحانی در سازمان ملل متحد با توجه به شرایطی که ایران در سطح بین‌المللی با آن مواجه است به‌ویژه پس از خروج آمریکا از برجام و مسائلی که در پی این اقدام آمریکا پیش آمده است، حائز اهمیت بوده و حضور هیأت ایرانی در بالاترین سطح ضروری به‌نظر می‌رسد؛
چراکه با توجه به حضور ارگان‌های وابسته به سازمان ملل و نیز حضور سران کشورها در این اجلاس، یک فرصت بی‌نظیر برای رایزنی‌های دیپلماتیک در نیویورک فراهم است. شاید اگر ایران با شرایط ویژه امروز مواجه نبود من حضور رئیس‌جمهور در سازمان ملل را توصیه نمی‌کردم اما با توجه به چالشی که در ارتباط با برجام و رفتارهای ترامپ با آن مواجه هستیم، درباره ضرورت حضور آقای روحانی تردیدی باقی نمی‌ماند.
قربان‌اوغلی درباره مسائل و موضوعاتی که رئیس‌جمهور کشورمان در سخنرانی خود در مجمع عمومی سازمان ملل باید مورد توجه قرار دهد، گفت: نخستین مسئله، رفتار یکجانبه‌گرایانه آمریکاست که براساس آن ترامپ تلاش می‌کند قدرت هژمونی خود را در دنیا به شیوه‌های قلدرمآبانه تثبیت کند؛
نوع رفتار آمریکا در ارتباط با تحریم‌های روسیه، نحوه مواجهه با سازمان‌ها و موافقت‌نامه‌های بین‌المللی و نیز تهدید دادگاه بین‌المللی کیفری توسط جان بولتون و خروج از توافق هسته‌ای با ایران که آمریکا با وجود تعهد روسای جمهور پیشین آمریکا از آنها خارج شده است. به گفته این کارشناس مسائل بین‌الملل، این مسائل نشان‌دهنده یکجانبه‌گرایی آمریکا در صحنه بین‌المللی است که آقای روحانی در سخنرانی خود باید بر آن تمرکز کرده و نسبت به این نوع رفتارهای آمریکا هشدار دهد.
دیپلمات سابق ایران افزود: ایران باید از یک موضع «مظلوم‌نمایی» در سازمان ملل حضور پیدا کند. با توجه به تأیید پایبندی ایران به تعهدات بین‌المللی که از سوی کشورهای جهان و سازمان‌های بین‌المللی ازجمله سازمان بین‌المللی انرژی اتمی که تاکنون 12بار پایبندی ایران به برجام را تأیید کرده است، ایران باید به‌عنوان یک مطالبه گر در سازمان ملل ظاهر شود.
قربان اوغلی با اشاره به نخستین سخنرانی روحانی در سازمان ملل در سال 92با محوریت «مبارزه با خشونت و افراط‌گرایی و تروریسم»، گفت: رئیس‌جمهور بار دیگر باید توجه جهانیان را به این موضوع مهم جلب کند، تأکید بر اینکه ایران با هزینه‌های گزاف در حال حرکت در این مسیر است و اینکه ایران در سوریه و عراق هزینه‌های سنگینی را برای مبارزه با خشونت و افراط‌گرایی و تروریسم در این کشورها پرداخت می‌کند.
پرداخت این هزینه‌ها از سوی ایران در حالی است که نه‌تنها جامعه بین‌المللی با ایران همگام نیست، بلکه خود در این زمینه به‌عنوان متهم معرفی شده است. بنابراین مهم است که آقای روحانی اقدامات ایران در مبارزه با افراط‌گرایی و خشونت را برشمرده و همراهی کشورهای جهان را با این اقدامات خواستار شود.
- ایران در جایگاه مدافع نظم بین‌المللی ظاهر شود
امیرعلی ابوالفتح کارشناس مسائل آمریکا در گفت‌وگو با «همشهری» درباره ضرورت حضور هیأت ایرانی در سازمان ملل گفت: اجلاس سالانه مجمع عمومی سازمان ملل تریبون مناسبی در اختیار کشورها قرار می‌دهد تا کشورها دیدگاه، مواضع و نظرات خود را بیان کنند.
کشورها همچنین می‌توانند برنامه‌های خود را برای صلح و ترقی و پیشرفت جهان مطرح کنند و اگر نقد و اعتراضی به شرایط نامناسب جهانی دارند، در معرض افکار عمومی جهان قرار دهند. این فرصتی است که اغلب کشورها از آن استفاده می‌کنند و باتوجه به حضور هر ساله ایران طی یک دهه گذشته، این حضور به رهبری رئیس‌جمهور تبدیل به یک سنت برای جمهوری اسلامی شده است.
ابوالفتح با اشاره به اینکه اجلاس آتی مجمع عمومی، نخستین اجلاس این سازمان پس از خروج آمریکا از برجام است، بر اهمیت مضاعف حضور ایران در این نشست تأکید کرد و گفت: مسئله برجام، موضوعی نیست که صرفا مرتبط با ایران یا یک قرارداد دوجانبه میان 2 عضو سازمان ملل باشد، خروج آمریکا از برجام در واقع به‌عنوان یک نماد و نشانه‌ای از رویکرد یکجانبه‌گرایانه آمریکا و نادیده گرفتن مناسبات بین‌المللی از سوی ایالات متحده است.
- ابتکار عمل با ایران باشد
- باربارا اسلاوین
مدیر برنامه «آینده ایران» در شورای آتلانتیک
دوره ریاست‌جمهوری اوباما بهترین فرصت برای عادی‌سازی روابط میان ایران و آمریکا بود. در شرایط کنونی کنار‌آمدن 2کشور با هم بسیار دشوار خواهد بود. به اعتقاد من، وزیر خارجه ایران درصورت تمایل طرف آمریکایی برای ملاقات در حاشیه نشست مجمع عمومی سازمان ملل، باید با این خواسته همراهی کند و پاسخ مثبت دهد. در این دیدار دو طرف می‌توانند بدون هیچ پیش‌شرطی مسائل مورد اختلاف را بررسی کنند.
در غیر این صورت، هیأت ایرانی در طول حضورش در سازمان ملل باید دائما موضوع پایبندی ایران به تعهدات بین‌المللی خود و نقض‌عهد آمریکا را یادآوری کند. آمریکا اکنون در شرایطی است که به‌دلیل نقض‌برجام به یک کشور منزوی تبدیل شده است. نشست مجمع عمومی بهترین فرصت برای هیأت ایرانی است تا اعلام کند آماده میانجیگری برای پایان‌دادن به جنگ سوریه و یمن است. تیم ترامپ در شرایط کنونی مسیر اعمال فشار بیشتر بر ایران را درپیش‌گرفته است تا یا به تغییر رژیم در ایران برسد یا با بی‌ثبات‌کردن ایران، دست‌کم قدرت ایران را تضعیف کند. در هر صورت، ایران باید ابتکار عمل را به‌دست بگیرد.
- کارت منطقه‌ای تهران
- علی واعظ
مدیر برنامه «ایران» در مرکز بین‌المللی بحران در واشنگتن
مذاکره با دولت ترامپ تا زمانی که نه احترامی برای ایران قائل است و نه به تعهداتش پایبندی دارد، بی‌معنا و حتی مضر خواهد بود. ایران باید از فرصت پیش‌آمده بیشترین بهره را ببرد و ثابت کند می‌تواند نقشی سازنده بازی کند. برای ایران مؤثرترین اقدام در حاشیه اجلاس مجمع عمومی سازمان ملل بازی کردن یک کارت سازنده منطقه‌ای در مقابل تعهدات عملی کشورهای اروپایی به برجام است. چنین اقدامی آمریکا را از آنچه هست، منزوی‌تر خواهد کرد.
آمریکا طی ماه‌های اخیر دائما مدعی شده که ایران نقش مخربی در منطقه دارد. در این شرایط، بزرگ‌ترین مشکل ایران این است که نمی‌تواند شواهد قانع‌کننده‌ای در رد اتهامات آمریکا ارائه کند. از همین رو، ارائه یک پیشنهاد عملیاتی که من از آن به‌عنوان کارت سازنده منطقه‌ای یاد می‌کنم می‌تواند راهگشا باشد.
به‌عنوان مثال ایران می‌تواند حوثی‌ها را به قبول یک آتش بس و آغاز مذاکره با نماینده ویژه سازمان ملل تشویق کند. علاوه بر این، بازکردن کریدوری برای ارسال کمک‌های بشردوستانه به استان ادلب در سوریه، می‌تواند ایران را در موقعیت مطلوب‌تری برای فشار به اروپا قرار دهد.
- ایران در مذاکره را نبندد
- مهران کامروا
استاد دانشگاه جورج‌تاون
آمادگی برای مذاکره - حتی با دشمنان - از اهمیت بالایی برخوردار است. در واقع کشورها باید مطمئن شوند که طرف مقابل هم مواضع آنها و هم منطق پشت این مواضع را کاملا متوجه شده باشد. بنابراین، ایران باید همیشه مسیرهای ارتباطی با آمریکا را حفظ کند و 2 کشور با فراهم‌کردن امکان دیدار دیپلمات‌ها تلاش کنند دلایل اقدامات یا سیاست‌های اتخاذی را به یکدیگر منتقل کنند.
ایران باید به‌طور مشخص خطوط قرمزش را به طرف مقابل اعلام کند. اینها مسائلی هستند که ایران بر سر آنها معامله نخواهد کرد. در این شرایط، هیأت‌های مذاکره‌کننده از فشار ناشی از خواست عمومی برای رسیدن به نتیجه رها می‌شوند. ایران باید تلاش کند گفتمان سیاسی جهانی را با تکرار پایبندی خود به تعهدات بین‌المللی و نقض‌عهد طرف آمریکایی، تحت کنترل خود در‌آورد.
هیأت ایرانی درصورت تماس آمریکایی‌ها یا ارسال سیگنال‌هایی از طرف آنها مبنی بر تمایل به مذاکره، باید از آن استقبال کند. اجازه دهیم جامعه جهانی و افکار عمومی در جهان ببیند که ایران تمایلی به بروز تنش ندارد و به دیپلماسی و مذاکره علاقه‌‌مند است؛ در عین حال برای حفظ منافعش از هیچ اقدامی فروگذار نخواهد کرد. ایران از نشست مجمع عمومی برای نمایش قدرت دیپلماسی خود استفاده کند.
- روحانی از دیدار نگریزد
- مارک فیتزپاتریک
رئیس مؤسسه بین‌المللی مطالعات استراتژیک (IISS) در واشنگتن
ایران نباید به‌عنوان طرفی که از مذاکره فراری است، شناخته شود. با این حال، عاقلانه‌تر آن است که هر مذاکره‌ای با طرف آمریکایی، به‌صورت چندجانبه برگزار شود. به اعتقاد من مذاکره بر سر قدرت موشکی ایران در نهایت به توقف روند جابه‌جایی موشک‌ها و محدود شدن برد موشکی ایران به 2هزارکیلومتر به‌گونه‌ای که تأمین‌کننده ملاحظات دفاعی ایران نیز باشد منتهی خواهد شد.
از دید بسیاری از کشورهای جهان، تصمیم دونالد ترامپ برای خارج کردن آمریکا از برجام، به انزوای این کشور منجر شد. رویکرد ایران در نشست امسال مجمع عمومی باید تأکید بر این موضوع باشد. ایران باید تلاش کند اجماعی را که در جامعه جهانی بر سر برجام و اقدام اشتباه آمریکا در خروج از آن وجود دارد تقویت کند.
با این حال، اگر موقعیتی برای دیدار با ترامپ فراهم شد، رئیس‌جمهور ایران نباید از آن بگریزد. این احتمال وجود دارد که ترامپ برای توافقی ناگهانی با ایران آمادگی داشته باشد؛ توافقی که درنهایت به‌نفع ایران هم باشد.
- درخواست ترامپ از روحانی
روحانی در سفر سال گذشته بعد از نطق تاثیرگذار خود با درخواست ترامپ برای ملاقات مواجه شد. او البته به این درخواست پاسخ منفی داد. بعدها محمود واعظی رئیس دفتر رئیس‌جمهور گفت ترامپ 8 بار درخواست ملاقات خود را مطرح کرده بود. نشست با نخبگان سیاست خارجی آمریکا از دیگر برنامه‌های روحانی بود.
وی در نشست گروه تماس سازمان همکاری اسلامی درباره میانمار هم شرکت کرد. روحانی در اجلاس سازمان ملل هم اظهار کرد: رویکرد ما صلح‌خواهی و حمایت از حقوق ملت‌هاست. ما ظلم را نمی‌پسندیم و از مظلوم دفاع می‌کنیم. ما تهدید نمی‌کنیم و تهدید را از جانب هیچ‌کس و هیچ قدرتی نمی‌پذیریم. زبان ما، زبان کرامت است و زبان تهدید را برنمی‌تابیم. ما اهل مذاکره‌ایم، اما از موضع برابر و احترام متقابل و با رویکرد برد - برد.
- سفر به حیاط خلوت آمریکا
روحانی در سال95 در نخستین مرحله از سفر خود به ونزوئلا، کوبا و آمریکا، برای شرکت در سخنرانی در نشست کشورهای غیرمتعهد به جزیره مارگاریتای ونزوئلا سفر کرد. رئیس‌جمهوری همچنین عازم کوبا شد و با فیدل کاسترو رهبر انقلاب کوبا و رائول کاسترو رئیس‌جمهور این کشور دیدار کرد. رئیس‌جمهوری در نیویورک هم در اجلاس مجمع عمومی سازمان ملل شرکت کرد و در سخنرانی خود گفت:
عربستان باید از ادامه سیاست‌های تفرقه‌افکنانه، ترویج ایدئولوژی نفرت و تعرض به حقوق همسایگان باز ایستد. او در حاشیه این اجلاس با رئیس‌جمهور فرانسه، نخست‌وزیر یونان، نخست‌وزیر ژاپن، نخست‌وزیران عراق و پاکستان، دبیرکل سازمان ملل، رئیس‌جمهور بلغارستان، نخست‌وزیران نروژ و سوئد، رئیس‌جمهور اسلوونی، نخست‌وزیر انگلیس، رئیس‌جمهور ترکیه و نخست‌وزیر ایتالیا دیدار کرد.
- سفر نیمه‌تمام
سومین سفر روحانی به نیویورک ناتمام ماند. درحالی‌که رئیس‌جمهور برای شرکت در اجلاس مجمع عمومی سازمان ملل به نیویورک رفته بود، خبر رسید که جمعی از حجاج ایرانی در جریان فاجعه منا در حج جان خود را از دست داده‌اند و بر همین اساس روحانی بعد از سخنرانی خود برای حضور در مراسم استقبال از پیکر حجاج جانباخته کشورمان، نیویورک را ترک کرد.
رئیس‌جمهوری در این سفر علاوه بر سخنرانی در مجمع عمومی سازمان ملل و نیز اجلاس سران توسعه پایدار، دیدارها و مذاکراتی با سران و مقامات کشورهای روسیه، سوئد، فرانسه، انگلیس، ایتالیا، برزیل، بولیوی، ژاپن، اکوادور، افغانستان و سنگال و نیز دبیرکل سازمان ملل و رئیس شورای اروپا داشت. جنجالی‌ترین اتفاق این سال دیدار و دست دادن وزیر خارجه ایران و رئیس‌جمهور آمریکا بود که تا مدت‌ها محور رسانه‌ها قرار گرفت.
- انتقاد از تحریم
روحانی در دومین سفرش در مهرماه93 تأکید کرد: تداوم تحریم‌های ظالمانه علیه ایران، تداوم اشتباهی راهبردی علیه یک ملتِ معتدل و مستقل، در شرایط حساس منطقه ماست. بر این باوریم که موضوع هسته‌ای، یک راه‌حل، بیشتر ندارد و آن فقط مذاکره است و اگر برخی در تخیل خویش، به راه‌های دیگری می‌‌اندیشند، سخت در اشتباهند.
روحانی در سفر به نیویورک علاوه بر سخنرانی در اجلاس جهانی آب و هوا، در مجمع عمومی سازمان ملل نیز به ایراد سخنرانی پرداخت و دیدارها و گفت‌وگوهایی با سران و مقامات کشورهای ترکیه، فرانسه، انگلیس، اتریش، اسلوونی، عراق، ونزوئلا، بولیوی و آلمان داشت. دیدارهایی با اعضای برخی اندیشکده‌های آمریکایی، رهبران جامعه مسلمانان آمریکا و مصاحبه‌هایی با تعدادی از شبکه‌های تلویزیونی بین‌المللی، از دیگر برنامه‌های رئیس‌جمهوری در جریان سفر به نیویورک بود.
- گفت‌وگو با اوباما
حسن روحانی در نخستین سفرش به نیویورک در سال92 و در آخرین ساعات حضور در نیویورک، هنگامی که در مسیر عزیمت به فرودگاه بود، در مکالمه‌ای تلفنی که از سوی رئیس‌جمهور ایالات متحده آمریکا برقرار شده بود، با باراک اوباما به گفت‌وگو پرداخت.
رئیس‌جمهور کشورمان در این سفر پنج روزه در نخستین اجلاس این مجمع درباره خلع سلاح هسته‌ای و نیز نشست وزرای خارجه جنبش عدم‌تعهد سخنرانی کرد. روحانی همچنین دیدارهایی با رؤسای جمهور فرانسه، اتریش، تونس، لبنان و ترکیه داشت. نخستین گفت‌وگو و دیدار وزیران خارجه ایران و آمریکا بعد از انقلاب در همین اجلاس رقم خورد. مبارزه با خشونت و افراطی‌گری، محور سخنرانی روحانی در مجمع عمومی سازمان ملل بود.