این ناحیه تا قرن هفتم هجری به اسامی گوناگون خوانده می‌شد و از اواخر دوره‌ی سلجوقی به‌انضمام همدان و کرمانشاه و بعضی از نقاط مجاور، به اسم «کردستان» معروف گردید.
وقتي نام كردستان را مي‌شنويم، بي‌درنگ ياد لباس‌هاي خاص مردانشان، لباس‌هاي رنگارنگ و زيباي زنانشان و موسيقي پرشورشان مي‌افتيم و البته نواي گوش‌نواز زبان كُردي.
در اين مطلب، گشت كوتاهي در اين استان زيبا مي‌زنيم تا با برخي از ديدني‌هاي كردستان، بيش‌تر آشنا شويم.
خانه‌ي كُرد/ عكس: سايت جامع گردشگري ايران
«عمارت آصف» يا «موزه‌ي مردم‌شناسي مناطق کُردنشين» که با نام «خانه‌ي کُرد» در بين اهالي سنندج معروف است، گنجينه‌اي از هويت فرهنگي و مردم‌شناسيِ مردم کردستان است و آثار باارزش و تاريخي بسياري را در خود جاي داده است.
اين عمارت در اصل توسط «آصف اعظم» (ميرزا علي‌نقي‌خان لشکرنويس) در دوره‌ي صفويه احداث شده، اما ساخت اين بنا را مي‌توان به چهار دوره تقسيم كرد؛ دوره‌ي نخست آن مربوط به دوران صفوي است كه شامل بخش‌هاي شمالي، مثل تالار تشريفات، اتاق‌ها و راهروهاي طرفين و قسمتي از فضاهاي بخش شرقي است. در دوران قاجار نيز ضلع‌هاي شرقي و غربي حياط بيروني و حمام عمارت ساخته شده‌است.
دوره‌ي سوم که شامل احداث فضاهاي اندروني، سر در ورودي نيم‌هشتي و بازسازي بخش غربي تالار تشريفات مي‌شود، مربوط به سال‌هاي 1312 تا 1316 هجري خورشيدي است. در دوره‌ي چهارم هم از سال‌هاي 1378 تا 1382، مرمت کليه‌ي قسمت‌هاي عمارت، تعويض سنگ‌فرش کف حياط، ساخت دوباره‌ي حياط مستخدمان و... به شکل امروزي انجام شد.
درياچه‌ي زريوار/ عكس: فرشته اصلاحي، آژانس عكس همشهري
درياچه‌ي زريوار/ عكس: بهمن شهبازي، آژانس عكس همشهري
«تالاب آب شيرين زريبار» كه بيش‌تر به‌نام «درياچه‌ي زريوار» مشهور است، در فاصله سه کيلومتري غرب شهر «مريوان» قرار دارد.
واژه‌ي زريبار يا زريوار تركيبي از واژه‌ها‌ي «زري» يا «زريا» كه در كُردي به معني «دريا» است، با پسوند تشبيهي «وار» يا «بار» که ترکيبش به‌معني «درياچه» مي‌شود.
اين درياچه از تفريحگاه‌هاي اين استان به‌شمار مي‌رود و در تمام فصل‌هاي سال، توجه گردشگران را به‌خود جلب مي‌كند. آب آن شيرين است و از آب تعدادي چشمه و بارش باران تأمين مي‌شود. جالب اين‌كه در بيش‌تر زمستان‌ها، سطح درياچه کاملاً يخ مي‌بندد.
فصل برداشت انار/ عكس‌ها: محمدلطيف حسيني‌نسب/ آژانس عكس همشهري
معمولاً فصل برداشت انار با توجه به نوع آن فرق مي‌كند؛ برخي انارهاي زودرس شيرين را اواسط شهريور، برخي انارهاي زودرس ترش را اوايل مهرماه و انواع انار ديررس را اواخر مهر و اوايل آبان‌ماه برداشت مي‌كنند.
پس اگر تا اواسط ماه آبان گذرتان به كردستان و باغ‌هاي متعدد انار بيفتد، با تجربه‌ي شيرين برداشت انار روبه‌رو مي‌شويد؛ با انارهايي چيده‌شده، انارهايي دان‌شده و انارهايي كه براي رب‌گيري و آب‌گيري آماده شده‌اند.
قلعه‌ي زيويه/ عكس: آرشيو عكس روزنامه‌ي همشهري
قلعه‌ي باستاني و 3500ساله‌ي «زيويه»، از شاهکارهاي معماري بشر در هزاره‌ي دوم پيش از ميلاد به‌شمار مي‌رود كه متأسفانه به‌خاطر عدم توجه مناسب و رسيدگي لازم در آستانه‌ي تخريب و نابودي قرار دارد.
زيويه، هم از نظر معماري و هم از نظر آثار هنري كشف‌شده، از مكان‌هاي شاخص اين دوره‌ي تاريخي محسوب مي‌شود و احتمالاً مربوط به اقوام مانايي (منائيان) است که محل حکومت آن‌ها شمال غرب ايران امروز بوده است.
قرآن قديمي روستاي نگل/ عكس: سايت جامع گردشگري ايران
«نگل» در 60كيلومتري سنندج، از روستاهاي مشهور كردستان است و اين شهرت را مديون قرآن قديمي مشهوري است كه در اين روستا قرار دارد. گفته مي‌شود در زمان‌هاي دور، چوپاني در اين منطقه گل بسيار زيبايي مي‌بيند و آن را مي‌چيند. زير گل صندوقچه‌اي دفن بوده و اين قرآن تاريخي در آن قرار داشته است. اين قرآن تا حالا دوبار سرقت شده، اما هربار دوباره نزد مردم روستا برگشته است.
قطعه‌اي شبيه پايه از سنگ گچ، متعلق به هزاره‌ي نخست پيش از ميلاد كه در منطقه‌ي زيويه پيدا شده و در موزه‌ي سنندج نگه‌داري مي‌شود.
لك‌لكي در مريوان/ عكس: محمدلطيف حسيني‌نسب/ آژانس عكس همشهري
روستاي «دره‌تفي»، مشهور به «شهر لک‌لک‌ها»، در 15 کيلومتري غرب شهرستان «مريوان»، در نزديكي درياچه‌ي زريوار و طبيعت بکر و ديدني «کوه نولو» قرار دارد.
لك‌لك‌ها در فصل بهار به اين منطقه وارد مي‌شوند و هرساله به تعداد آن‌ها افزوده مي‌شود. آن‌ها بالاي تيرک‌هاي برق و درختان بلوط، لانه مي‌‌سازند و اهالي روستا نيز با آن‌ها مهربانند. حضور لك‌لك‌ها گردشگران و عكاسان بسياري را در فصل بهار به اين منطقه مي‌كشاند.
به گفته‌ي «صباح پناهي»، رئيس اداره‌ي محيط‌زيست مريوان، سالانه بيش از 700 جفت لک‌لک در روستاهاي حاشيه‌ي درياچه‌ي زريوار مريوان لانه‌سازي و تخم‌گذاري مي‌کنند.
مردم كردستان هم مثل ساكنان ديگر بخش‌هاي ايران، غذاها و خوراكي‌هاي خوش‌مزه‌‌اي دارند؛ برونشين، خورش ريواس، شلكينه، قايرمه، آش دانه‌كولانه، آش پرپوله، آش گزنه، آش سه‌نگه‌سير، كلانه، ترشي هفت‌بيجار، کنجد گزو، نان‌برنجي و بادام سوخته از خوش‌مزه‌ترين خوردني‌هاي آن‌هاست.
اورامانات/ عكس: آرشيو عكس روزنامه‌ي همشهري
مراسم پيرشاليار/ عكس: محمدلطيف حسيني‌نسب/ آژانس عكس همشهري
«اورامان» يا «هورامان»، نام منطقه‌اي كوهستاني در غرب ايران و شرق عراق است. گويش مردم اين منطقه هورامي است و معماري آن‌ها با کوهستان کاملاً انطباق يافته است. خانه‌ها در روستاهاي اين منطقه، با توجه به شيب تند دامنه‌هاي صخره‌اي، به صورت پلکاني ساخته شده و اكثرشان دو طبقه‌اند.
مردم اين منطقه مراسم كهن و تاريخي بسياري دارند. مراسم «پير شاليار» در روستاي اورامان‌تخت، از مشهورترين آن‌هاست كه قدمت آن به بيش از هزارسال قبل برمي‌گردد و هرسال در نيمه‌ي زمستان در ماه بهمن برگزار مي‌شود و مردم عروسي پير شاليار را در سه روز جشن مي‌گيرند.
فصل برداشت توت‌فرنگي/ عكس: بهمن شهبازي، آرشيو عكس روزنامه‌ي همشهري