در مرحله جدید کاهش، اتوبوس‌های شرکت واحد هم در چرخه نظارت قرار می‌گیرند اما معاینه فنی آنها چگونه است که هنوز در چرخه آلودگی هوا سهیم هستند؟
- نوبت دیزلی‌هاست
در مرحله نخست طرح کاهش که از فاز طراحی تا اجرا 3سال طول کشید، 2بخش مغفول جدی وجود داشت که می‌توانست به هدف اصلی طرح یعنی مقابله با دامنه وسیع آلودگی هوا صدمه جدی وارد کند. موتورسیکلت‌ها و وسایل نقلیه دیزلی آزادانه در شهر تردد می‌کردند اما تردد خودروها به‌شدت زیر ذره‌بین دوربین‌ها و پلیس قرار داشت.
خودروها البته عامل 2درصد ذرات معلق و 49درصد گازهای آلاینده هستند و تردد آنها فقط در مرکز شهر محدود به اخذ معاینه فنی شده بود. اما دیزلی‌ها (کامیون‌ها و اتوبوس‌ها) 53درصد ذرات معلق و 4درصد گازهای آلاینده را تولید می‌کردند.
در مرحله اول طرح کاهش، حتی تاکسی‌ها هم از دامنه طرح دور نماندند و برخی از آنان با جریمه میلیونی نقره‌داغ شدند تا به صرافت معاینه فنی بیفتند اما در مرحله دوم طرح، موتورسیکلت‌ها، کامیون‌های فرسوده و اتوبوس‌های شرکت واحد باید کنترل می‌شدند. اما موتورسیکلت‌ها هنوز از نگاه برخی نهادها وسیله امرار معاش گروه‌های آسیب پذیر محسوب می‌شوند و باید آزادانه تردد کنند و با آلوده کردن هوا، روزگار شهر را سیاه کنند.
پس نوبت به کامیون‌ها و اتوبوس‌ها رسید. کامیون‌ها اکثرا فرسوده‌اند و حتی در جاده‌های کشور جایی ندارند و شبانه در شهر تردد دارند، اما اتوبوس‌ها هر روز صدها کیلومتر در شهر تردد می‌کنند و دود آنها بیشتر به چشم می‌آید. بدین‌ترتیب معاون شهردار تهران در بخشنامه‌ای اعلام کرد تا اول مهر و یک‌ماه قبل از آغاز طرح کاهش همه اتوبوس‌های شرکت واحد باید معاینه فنی بگیرند و آلاینده‌ها از چرخه شهر حذف شوند.
- 8 اتوبوس معاینه فنی‌دار دودزا!
طی 2روز اخیر گروهی از کارشناسان ستاد معاینه فنی و مأموران پلیس راهور به‌صورت سرزده از ۳۴ دستگاه اتوبوس شرکت واحد در 3پایانه بازدید کردند اما با اتوبوس‌هایی مواجه شدند که معاینه فنی داشتند ولی دودزا بودند. علی پیرحسین‌لو، مشاور معاون شهردار تهران در این‌باره به همشهری گفت: از ۳۴دستگاه اتوبوس مورد بازدید، ۷ اتوبوس آلایندگی بیش از حد استاندارد داشتند یا دودزا بودند که جریمه شدند. یک اتوبوس هم پس از فک پلاک به تعمیرگاه اعزام شد تا مشکل فنی آن برطرف و میزان آلایندگی آن استاندارد شود.
دیگر اتوبوس‌ها نیز ملزم به رفع اشکال و اخذ معاینه فنی مجدد شدند. بنابر اعلام مسئولان شهری، این بازرسی‌ها به‌زودی درخصوص اتوبوس‌های سرویس ادارات، ارگان‌ها، صنایع و کارخانجات و همچنین کامیون‌هایی که در سطح شهر تهران تردد دارند نیز انجام خواهد شد. حتی شماره تماس ۱۸۸۸هم برای نظارت مردمی بر اتوبوس‌های دودزا اعلام شده است.
- دود بدهد، فقط کدر نباشد!
معاینه فنی اتوبوس‌های تهران توسط وزارت راه انجام می‌شود. سیدنواب حسینی‌منش، مدیرعامل ستاد معاینه فنی تهران که در بازدید سرزده هم حضور داشت، در گفت‌وگو با همشهری اعلام کرد: 2مرکز معاینه فنی خودروهای سنگین تهران یعنی جنت‌آباد و بسیج در اختیار شرکت واحد اتوبوسرانی تهران هستند و معاینه فنی خود را آنجا دریافت می‌کنند.
البته برخلاف خودروهای سواری که سیستم آنها سیمفاست و به‌صورت یکپارچه توسط پلیس، شهرداری و وزارت کشور نظارت می‌شوند، اتوبوس‌های شهری توسط وزارت راه کنترل می‌شوند. طبق استعلامی که از وزارت راه صورت گرفته، از 6200اتوبوس تهران، 4900دستگاه معاینه فنی دارند که 80درصد را تشکیل می‌دهند و سایر ناوگان هم در حال اورهال شدن هستند یا ناوگان پشتیبان محسوب می‌شوند؛
بنابراین همه اتوبوس‌های فعال تهران معاینه فنی دارند. البته موضوع به آنجا باز می‌گردد که معاینه فنی را همه می‌گیرند اما سیستم موتوری اتوبوس‌های تهران آنقدر فرسوده است که در انتهای خط معاینه فنی هم با گرفتن تأییدیه، باز هم دود می‌کنند و از خط خارج می‌شوند. تشکیل گروه‌های پلیس و ستاد معاینه فنی با دستور معاون شهردار هم برای بررسی همین موضوع بوده است. آزمون آلایندگی اتوبوس‌های شرکت واحد تهران آزمون کدری(opacimeter) است که دود اگزوزشان کدر نباشد؛ البته از اگزوز این ناوگان فرسوده دود سالم بیرون نمی‌آید مگر با نصب فیلتر دوده روی ناوگان میانسال.
- راه‌حل چیست؟
اگرچه اتوبوس‌های دودزای تهران با جریمه روبه‌رو می‌شوند و سختگیری‌هایی در مورد آنها اعمال می‌شود اما در شرایط فعلی اقتصادی نمی‌توان آنها را از چرخه معابر شهری حذف کرد. هم‌اکنون تهران 3800اتوبوس فرسوده بالای 8سال دارد که 65درصد ناوگان را تشکیل می‌دهند. 2500دستگاه از این فهرست اتوبوس‌هایی هستند که می‌توانند با اضافه شدن فیلتر دوده در شهر تردد کنند. هر فیلتر دوده هم‌اکنون 7هزار یورو قیمت دارد که عددی نزدیک به 140میلیون تومان می‌شود.
این عدد البته برای مدیریت شهری زیاد است اما 2نکته را نباید فراموش کرد؛ نخست مقایسه 350میلیارد تومان هزینه نصب فیلتر دوده روی همه ناوگان شهری است که در مقایسه با هزینه‌های سلامت(25هزار میلیارد تومان در یک سال مطابق آمار بانک جهانی) بسیار ناچیز است. در بخش دوم نیز نباید فراموش کرد که نوسازی همه این 2500اتوبوس تا سال‌های سال محقق نخواهد شد؛ به‌ویژه آنکه بدانیم قیمت هر دستگاه اتوبوس نو در تهران 1.4میلیارد تومان است و برای نوسازی همه 2500اتوبوس دیزلی این شهر باید 3.5هزار میلیارد تومان خرج کرد.پ