ایجاد کانال ویژه مالی اروپا یکی از گام‌های عملی برای حفظ برجام و بهره‌مندی ایران از منافع اقتصادی آن ازجمله ایمن ماندن مسیر فروش نفت و دیگر کالاهای صادراتی به اروپا و البته سایر کشورها به‌شمار می‌رود و قرار است مبنای رد و بدل مالی در این کانال ویژه براساس یورو و نه دلار صورت گیرد.
به‌گزارش همشهری، عبدالناصر همتی، رئیس‌کل بانک مرکزی ایران در تازه‌ترین واکنش به این موضوع گفته است جزئیات و نحوه استفاده از کانال ویژه مالی اروپا هفته آینده در جریان یک نشست که در شهر بروکسل بلژیک، مقر اتحادیه اروپا برگزار می‌شود، نهایی خواهد شد. او وعده داده جزئیات این کانال ضد‌تحریم به‌زودی اعلام خواهد شد.
به گفته این مقام ارشد بانک مرکزی، جزئیات این کانال هفته آینده بین ایران و اروپا مورد بررسی نهایی قرار می‌گیرد و هدف نخست آن رفع مشکلات مربوط به انجام پرداخت‌های مالی است. او در صفحه اینستاگرام خود نوشته است: کانال ویژه مالی اروپا، نقش نوعی پیمان پولی دوجانبه میان ایران و اتحادیه اروپا را ایفا خواهد کرد و هر دو طرف بر تسریع در عملیاتی شدن این فرایند تأکید دارند. پیش‌تر در هفته نخست مهرماه فدریکا موگرینی، مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا، قول داده بود که کانال ویژه مالی اروپا تا قبل از 10آبان یعنی چند روز مانده به اعمال مرحله دوم تحریم‌های یکجانبه و فراسرزمینی آمریکا علیه ایران ایجاد شود.
- نفت در برابر کالا یا پیمان دوجانبه؟
ایجاد کانال ویژه مالی بر مبنای الگوی پیمان دوجانبه پولی به این معناست که بین ایران به‌عنوان کشور صادرکننده نفت و سایر کالاها و کشور خریدار، پول ملی 2کشور مبنای عمل تسویه‌حساب قرار می‌گیرد اما پیش از این اعلام شده بود که سازوکار مالی پیشنهادشده از سوی اروپا بر مبنای یورو به‌معنای واحد پولی این قاره خواهد بود و اجرایی شدن آن مستلزم همکاری بانک‌های مرکزی ایران با دیگر بانک‌های مرکزی اروپاست.
ایرنا گزارش داده در قالب سازوکار مالی پیشنهادی اروپا، ایران می‌تواند کالاها ازجمله نفت و فرآورده‌های نفتی را به اروپا صادر و در قبال آن کالاها و خدمات موردنیاز را از کشورهای اروپایی خریداری کند و تهاتر دریافت و پرداخت‌ها بین بانک‌های مرکزی و نه شبکه بانکی صورت می‌پذیرد. «آلبرت بغزیان» استاد اقتصاد دانشگاه تهران می‌گوید: اگر اروپا بخواهد و از آمریکا ترس نداشته باشد، به‌راحتی می‌تواند این کانال ارتباط مالی یورویی را با ایران برقرار کند؛
چون حساب‌ها بر پایه یورو نگهداری می‌شود، به‌راحتی می‌توان درآمد حاصل از صادرات ایران را با واردات کالاها و خدمات از حوزه اروپا تهاتر کرد. عباس هشی، کارشناس اقتصادی هم توضیح می‌دهد این کانال یورویی اختراع جدیدی نیست و عملکرد آن همچون اتاق‌های تسویه پایاپای در زمان جنگ تحمیلی خواهد بود.
- اروپا در کنار ایران
معاون بین‌الملل بانک مرکزی می‌گوید: آمریکایی‌ها پیش از ١٣آبان هرچه در توان داشتند، انجام دادند اما با برنامه‌ریزی‌ها، تلاش داریم هزینه‌های تحریم را کاهش داده و اجازه ندهیم جریان تجاری کشور متوقف شود؛ ضمن آنکه اروپایی‌ها به چند دلیل نمی‌خواهند تجارت با ایران را رها کنند. براساس اعلام بانک صادرات ایران، حسین یعقوبی میاب تأکید می‌کند: تحریم‌های اخیر مانند تحریم‌های سازمان ملل گسترده نیست و به همین دلیل ابزارهای بهتری برای مقابله با آنها در اختیار داریم.
معاون بین‌الملل بانک مرکزی تأکید می‌کند: دولت آمریکا سعی کرده است با خروج از برجام، اقتصاد ایران را دچار اختلال کند اما حضور اروپایی‌ها و تعهداتی که دادند، فشار را کمتر کرد؛ تا زمانی که اروپایی‌ها حضور دارند معافیت‌های خوب همچنان وجود خواهد داشت. یعقوبی می‌افزاید: تصور می‌کنم اروپایی‌ها به 2دلیل به‌زودی کنار نخواهند رفت؛ نخست به‌واسطه جنگ تجاری آنها با آمریکا و دوم اینکه به‌دنبال تقویت جایگاه اروپا در فضای اقتصاد بین‌الملل هستند.
یعقوبی می‌گوید: «با این حال برای مقابله با تحریم‌های جدید ما به‌‌جای سوئیفت می‌توانیم ابزارهای دیگری را با بانک‌های دیگر به‌کار گیریم. سناریوهای دیگری نیز داریم که استفاده از پیمان‌های پولی مشترک ازجمله آنهاست. فرایندهایی را طراحی کرده‌ایم و تا جایی که به تعهدات بین‌الملل متعهد هستیم، خیلی نگرانی نداریم.»
- رونمایی نمادین تونل مالی اروپا
رویترز به نقل از 3دیپلمات اروپایی گزارش داد: کانال مالی یا سازوکار اتحادیه اروپا برای تسهیل پرداخت پول اقلام صادراتی ایران به اروپا با هدف عبور از تحریم‌های آمریکا، تا سیزدهم آبان به شکل نمادین آماده می‌شود اما عملیاتی شدن آن تا اوایل زمستان سال‌جاری طول می‌کشد.
یک ماه پیش وزیران خارجه آلمان، بریتانیا، چین، روسیه و فرانسه و مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا تصمیم خود را به ایجاد سازوکاری برای مبادلات مالی با ایران اعلام کردند که هدف از آن بی‌اثر کردن تحریم‌های آمریکا علیه ایران است. در بیانیه مشترک شرکای ایران در توافق هسته‌ای برجام آمده بود: «با توجه به فوریت و ضرورت دستیابی به نتایجی ملموس، شرکت‌کنندگان در این جلسه از پیشنهادهای عملی برای ادامه و توسعه مجاری پرداخت مالی به ایران به‌ویژه ایجاد یک وسیله هدف ویژه (spv) برای ایجاد تسهیلاتی جهت پرداخت‌های مرتبط با ایران ازجمله برای صادرات نفت استقبال کردند.» منظور از ایجاد این وسیله یا کانال جدید «حفاظت از آزادی فعالان اقتصادی این کشورها جهت دنبال کردن مبادلات مشروع با ایران» عنوان شده است.