ابوالحسن فیروزآبادی، دبیر شورای‌عالی فضای مجازی این خبر را روز گذشته اعلام کرده است. او گفته، روند آزمایشی این استقلال پیش‌تر طی شده که موفقیت‌آمیز نیز بوده است و در آذرماه قرار است با فراهم کردن امکانات کامل، این قطع ارتباط دائمی شود.
او از این قطع ارتباط به‌عنوان «موفقیت پیام‌رسان‌های بومی» نام برده که در نهایت باعث افزایش قابل‌توجه کاربران پیام‌رسان‌های داخلی خواهد شد. اعلام استقلال از تلگرام به‌معنای قطع ارتباط چند میلیون کاربر از برنامه تلگرام خواهد بود؛ برنامه‌ای که از همان آغاز فعالیتش کارشناسان فضای مجازی درباره آن تردیدهای جدی بازگو کرده بودند.
- استقلال پرمناقشه
عبارت «مستقل شدن» که اخیرا فیروزآبادی درباره آن سخن به میان آورده، به‌معنای قطع دسترسی نسخه‌های فرعی تلگرام (به‌طور مشخص تلگرام طلایی و هاتگرام) به سرورهای تلگرام است. در این حالت، کاربرانی که این نرم‌افزار را نصب کرده باشند، با هم در ارتباط می‌مانند اما دیگر به سرویس‌های تلگرام دسترسی ندارند.
در عین حال، نمی‌توانند با کاربران تلگرام اصلی (نزدیک به ۴۰ میلیون کاربر) در تماس باشند. کارشناسان مشکل دیگری را نیز مطرح می‌کنند که می‌تواند نشان‌دهنده نقض حریم شخصی کاربرانی باشد که در این شبکه‌ها عضو شده‌اند. یاشار شاهین‌زاده، کارشناس امنیت سایبری به همشهری می‌گوید: «تلگرام طلایی به جز سرورهای اصلی تلگرام با سرورهای خودش هم در ارتباط است که در آن برنامه شماره تلفن، کانال‌های عضو و ادمین‌ها وجود دارد.
در این فرایند انتقال قرار است تمام این اطلاعات به جای دیگری منتقل شود. فرایند انتقال از نظر فنی طوری صورت می‌گیرد که خیلی از کاربرها متوجه نمی‌شوند به یک سرور جدید منتقل شده‌اند.» علیرضا ابراهیمی، کارشناس امنیت اینترنت نیز هرچند این انتقال را از نظر فنی شدنی می‌داند اما معتقد است فرایندی زمانبر و پرهزینه خواهد بود.
- مشکلات امنیتی جدی
نگرانی‌های عمده‌ای که کارشناسان شبکه‌های اجتماعی تا به حال مطرح کرده‌اند، مربوط به حفظ حریم خصوصی کاربرانی است که عضو این شبکه هستند. بررسی کدهای یکی از نسخه‌های فرعی تلگرام توسط کارشناسان امنیت شبکه نشان داده که کارهایی مثل مدیریت حضور کاربران در گروه‌ها، حذف ادمین کانال و... در نسخه‌های فرعی تلگرام کاملا امکان‌پذیر است.
یکی از مشاورهای تلگرام طلایی پیش‌تر درباره میزان دسترسی‌های‌شان به همشهری گفته بود: «ما درست مثل یک کاربر عادی به محتوای کانال‌ها و گروه‌های عمومی دسترسی داریم اما در گروه‌های خصوصی نمی‌توانیم چیزی را بخوانیم. خواندن پیام‌های شخصی افراد نیز غیرممکن است چون تلگرام پیام‌ها را رمزگذاری می‌کند.» این در حالی است که یاشار شاهین‌نژاد، کارشناس امنیت سایبری دراین‌باره به همشهری می‌گوید: «پیام‌های افراد در مسیر ارتباط رمزگذاری می‌شوند اما اطلاعاتی که در داخل گوشی کاربر وجود دارد، رمزگذاری‌شده نیست و نرم‌افزار با دسترسی‌هایی که می‌گیرد، می‌تواند آنها را بخواند.»
- ۲۰۰۰ سرور و اینترنت بی‌فیلتر
استفاده از اینترنت بدون فیلتر، دریافت مجوز ورود سرور و در اختیار داشتن تأییدیه قوه قضاییه باعث شده بخش جدی از فعالان حاضر در پیام‌رسان‌های داخلی نسبت به رقابت با این نرم‌افزار در یک شرایط نابرابر ابراز نگرانی کنند. پیش‌تر محمدرسول کاظمی، مدیر پیام‌رسان آی‌گپ به همشهری از ورود ۲ هزار سرور با ارز دولتی برای این پیام‌رسان‌ها خبر داده و گفته بود: «از نظر فنی دور زدن فیلترینگ امکان‌پذیر بود اما چون جرم تلقی می‌شد، آن را انجام ندادیم. این در حالی است که به ما یا هیچ‌کدام از پیام‌رسان‌ها چنین سامانه‌ای داده نشده؛ آن هم درحالی‌که چندین‌بار چنین درخواستی را مطرح کرده بودیم.»
علی فتاحی، معاون وزیر ارتباطات دراین‌باره می‌گوید: «وزارت ارتباطات در شروع، ادامه و تصمیم‌گیری درباره فعالیت نسخه‌های فرعی تلگرام نقشی نداشته است اما بنا به تصمیم و ابلاغی که مرکز فضای مجازی داشته به فعالیت‌شان ادامه می‌دهند. درباره فعالیت آنها وزارت ارتباطات هیچ نقشی ندارد.»
- روش کار نسخه‌های فرعی تلگرام
تلگرام برای اینکه بتواند فعالیتش را در مناطق مختلف جهان گسترش بدهد، کدهای اصلی برنامه‌اش را در اختیار برنامه‌نویس‌ها قرار می‌دهد. آنها با تغییر این کدها، ویژگی‌های خاصی را به کاربر ارائه می‌کنند. در عین‌حال، مکالمه افراد و اطلاعات داخلی برنامه‌ها در اختیار این سیستم‌ها قرار می‌گیرد. طلاگرام و هاتگرام از همین ویژگی استفاده می‌کنند. آنها با ساختن یک پوسته جداگانه و جدید، اطلاعات را از سرورهای تلگرام دریافت کرده، آن را در اختیار کاربر می‌گذارند.
با توجه به شیوه کارکرد این نسخه‌های تلگرامی، نمی‌توان آنها را به‌عنوان پیام‌رسان بومی تلقی کرد. تا به حال نیز در تمام بیانیه‌های وزارت ارتباطات، مرکز ملی فضای مجازی یا سازمان فناوری اطلاعات ایران، زمانی که به پیام‌رسان‌های بومی اشاره می‌شود، هیچ نشانی از این نسخه‌های فرعی تلگرامی نیست.