حالا مهم‌ترین پرسش این است که چه عواملی دست به‌دست یکدیگر دادند تا اتوبوس دانشجویان واژگون شود؟ بعد از این حادثه چه خطراتی جان هزاران دانشجوی این دانشگاه را تهدید می‌کند؟
به گزارش همشهری، یکی از مهم‌ترین دغدغه‌های دانشجویان دانشگاه علوم و تحقیقات تردد در آنجاست. این دانشگاه در منطقه‌ای کوهستانی و پر پیچ و خم واقع شده و دانشکده‌ها و ساختمان‌های اداری آنجا به شکلی پراکنده هستند و دانشجویان برای رسیدن به این مراکز باید از وسیله نقلیه استفاده کنند اما مسئولان دانشگاه از تردد خودروهای شخصی دانشجویان در محوطه دانشگاه جلوگیری می‌کنند و در عوض اتوبوس و تاکسی‌هایی برای تردد در داخل دانشگاه درنظر گرفته‌اند.
سیما، یکی از دانشجویان در این‌باره می‌گوید: «باید ماشین‌مان را در پارکینگ جلوی در ورودی پارک کنیم و با ماشین‌های دانشگاه سر کلاس برویم. اتوبوس‌ها که اغلب فرسوده و قدیمی هستند هرنیم ساعت یک‌بار حرکت می‌کنند و معمولا بیشتر از ظرفیت مسافر سوار می‌کنند و خیلی از دانشجویان سوار تاکسی‌هایی که به پیمانکار اجاره داده شده می‌شوند اما خب همه نمی‌توانند کرایه تاکسی بدهند و اغلب سوار همین اتوبوس‌ها می‌شوند.»
- شیب تند
بررسی‌ها نشان می‌دهد عوامل دیگری نیز در این حادثه مؤثر بوده که یکی از آنها شیب تند راه منتهی به دانشکده‌های مختلف این دانشگاه است. عاملی که بارها رانندگان اتوبوس داخل دانشگاه را به دردسر انداخته است. یکی از دانشجویان می‌گوید این نخستین مرتبه‌ای نیست که شیب تند جاده دانشگاه باعث بریدن ترمز اتوبوس‌ها شده است. قبلا هم بارها این اتفاق افتاده بود. او ادامه می‌دهد: «شیب این جاده آنقدر تند است که من خودم چند مرتبه دیده بودم که راننده اتوبوس‌ها بعد از بریدن ترمز چون نمی‌توانستند اتوبوس را کنترل کنند به عمد آن را داخل جوی آب می‌انداختند تا متوقف شود و به کسی آسیب نرسد. این بار هم شاید راننده همین قصد را داشته اما نتوانسته اتوبوس را به جوی آب برساند.»
آنطور که دانشجویان سابق این دانشگاه می‌گویند هم، شیب تند یکی از دغدغه‌های همیشگی دانشجویان بوده است. نیلوفر، دختر جوانی که سال‌ها پیش از دانشگاه علوم و تحقیقات فارغ‌التحصیل شده در این‌باره می‌گوید: «یادم هست آن سال‌ها وقتی برف می‌بارید ماشین‌ها به سختی می‌توانستند این راه را بروند و گاهی تا انتهای مسیر نمی‌توانستند ادامه بدهند و خیلی‌ها مجبور می‌شدند پیاده سر کلاس بروند و مسافت زیاد باعث می‌شد در سرمای زمستان زمان زیادی برای رسیدن به کلاس‌ها صرف شود.»
- پیچ خطرناک
پیچی که اتوبوس در آنجا واژگون شده یک پیچ معمولی نیست. پیچی یو شکل که خودروها برای عبور ایمن از آن باید سرعت‌شان را به حداقل برسانند. حالا تصور کنید اتوبوسی که با انبوهی از مسافر در شیب تند حرکت می‌کند، درحالی‌که ترمزش از کار افتاده به این شیب تند برسد. چه اتفاقی خواهد افتاد؟ زهرا، یکی از دانشجویان مقطع کارشناسی ارشد این دانشگاه درباره این پیچ حرف‌های جالبی می‌زند: «هر وقت که سوار اتوبوس می‌شدم و اتوبوس به آنجا می‌رسید دلهره داشتم. راننده‌هایی که احتیاط بیشتری به خرج می‌دادند قبل از پیچ سرعت‌شان را کم می‌کردند و به آهستگی از آنجا رد می‌شدند اما بعضی از راننده اتوبوس‌ها هم با سرعت می‌گذشتند و نیمه‌جان‌مان می‌کردند. آخر هم همانی که فکر می‌کردم شد؛ یکی از اتوبوس‌ها در این پیچ واژگون شد.»
- جای خالی گاردریل
عقل سالم حکم می‌کند در جاده‌ای که شیبی تند با پیچی خطرناک دارد نکات ایمنی رعایت شود. یکی از مواردی که می‌تواند ایمنی چنین راهی را تا حدودی تامین کند نصب گاردریل است؛ نکته‌ای که جای خالی‌اش در جاده پر پیچ و خم دانشگاه علوم و تحقیقات به چشم می‌خورد. سرهنگ مسعود جبارزاده، معاون اجتماعی پلیس راهور تهران در این‌باره به همشهری می‌گوید: «بررسی‌های اولیه نشان می‌دهد در محل حادثه با وجود شیب تند و پیچ خطرناک هیچ گاردریلی نصب نشده است.
درصورتی که با توجه به شرایط محل نصب گاردریل ضروری است و اگر گاردریل در آنجا وجود داشت ابعاد و تلفات این حادثه ممکن بود به‌مراتب کمتر شود.» وی ادامه می‌دهد: «با وجود تردد زیاد خودرو در محل حادثه، هیچ علائم راهنمایی و رانندگی نصب نشده و چون آنجا متعلق به دانشگاه آزاد است پلیس اجازه ورود به آنجا برای بررسی و نظارت بر رفتار ترافیکی را ندارد. در این صورت اگر تخلفی هم در این‌باره اتفاق بیفتد پلیس نمی‌تواند هیچ نظارتی داشته باشد.»
- اتوبوس فرسوده
دانشجویان دانشگاه علوم و تحقیقات همیشه از اتوبوس‌های فرسوده دانشگاه گلایه داشتند اما هیچ وقت صدای‌شان به جایی نرسید تا اینکه با قربانی شدن هم‌دانشگاهی‌های‌شان حالا حرف حق‌شان را از زبان مسئولان می‌شنوند. سردار محمدرضا مهماندار، رئیس پلیس راهنمایی ورانندگی تهران بزرگ درباره شرایط اتوبوس حادثه دیده به همشهری می‌گوید: «این اتوبوس تولید سال ۱۳۸۱است و با توجه به اینکه اتوبوس‌های داخل شهری بعد از ۱۰سال در سن فرسودگی قرار می‌گیرند این اتوبوس از سال ۱۳۹۱فرسوده محسوب می‌شود. از این گذشته در تاریخ ۲۲ آذرماه اعتبار معاینه فنی این خودرو هم به پایان رسیده که نسبت به تمدید معاینه فنی اقدامی نشده بود.»
- تأیید گزارش همشهری از سوی پلیس
سردار مهماندار در عین حال گزارش دقیق‌تری از حادثه واژگونی اتوبوس اعلام کرد که گزارش روز گذشته روزنامه همشهری درخصوص نقص فنی ترمز اتوبوس را تأیید می‌کند. سردار مهماندار می‌گوید: «این اتوبوس در یکی از ایستگاه‌ها توقف نمی‌کند، براساس اظهارات شهود، راننده از این لحظه به دانشجویان می‌گوید که اتوبوس ترمز ندارد و همه به سمت عقب اتوبوس بروند و بعد از طی کردن حدود ۶۰۰ متر، راننده احتمالا برای اینکه بتواند خودرو را متوقف کند وارد فضای سبز می‌شود که آنجا درختان کوچکی داشته و نتوانسته جلوی حرکت اتوبوس را بگیرد.» وی ادامه می‌دهد: «اتوبوس در ادامه با زاویه‌ای ۳۵ درجه از جاده خارج می‌شود و بعد از اینکه ۶۹ متر مسیر را طی می‌کند، با پایه بتنی که برای تأسیسات آب در آنجا قرار داشته برخورد می‌کند که سرعت اتوبوس، باعث می‌شود تقریبا دو سوم زیر اتوبوس منهدم شود و تلفات آن افزایش یابد.»
وی در ادامه از بررسی این حادثه توسط ۳ تیم کارشناسی خبر می‌دهد: «با توجه به اینکه این تصادف ابعاد مختلفی دارد به دستور دادستان تهران ۳ تیم کارشناسی خبره برای این موضوع تعیین کرده‌ایم که شامل گروهی از کارشناسان تصادفات پلیس راهنمایی و رانندگی تهران بزرگ، تیم کارشناسان فنی و مکانیک خودرو برای مشخص کردن اشکالات فنی احتمالی خودرو و همچنین یک تیم نیز از کارشناسان فنی و مهندسی در حوزه راه که از وزارت راه و شهرسازی با ما همکاری کرده‌اند، می‌شود. صبح چهارشنبه این سه تیم به محلی که خودرو نگهداری می‌شود و محل وقوع تصادف اعزام شدند تا به موضوع رسیدگی کنند و لازم است سهم همه عواملی که در این تصادف مقصر بوده‌اند اعم از خطای احتمالی راننده، اشکالات راه و نقص خودرو و همچنین کوتاهی مسئولان چه به‌عنوان پیمانکار حمل‌ونقل و چه کارفرمای این حوزه در نظر گرفته شود.»
- تله کابینی که نیمه کاره ماند
اگر همه این مشکلات برای تردد دانشجویان برطرف می‌شد باز هم ممکن بود خطراتی در کمین دانشجویان باشد. شاید به همین دلیل بود که چند سال قبل مسئولان دانشگاه برای تردد دانشجویان در این دانشگاه بزرگ به فکر راه‌اندازی تله کابین افتادند؛ پروژه‌ای که راه زیادی تا افتتاحش نمانده بود اما به دلایل نامعلومی با تغییر مدیریت دانشگاه آزاد نیمه‌کاره رها شد تا دانشجویان مجبور باشند همچنان سوار اتوبوس‌های فرسوده شوند.
محمدعلی کرونی، مدیر سابق کنترل پروژه‌های سامانه حمل‌ونقل کابلی دانشگاه علوم و تحقیقات در این‌باره به مهر می‌گوید: «اگر پروژه تله کابین واحد علوم و تحقیقات تکمیل می‌شد، سه برابر ناوگان اتوبوسرانی ظرفیت جابه‌جایی داشت. پروژه تله کابین دانشگاه علوم و تحقیقات ۹۰درصد پیشرفت فیزیکی داشت و همه تجهیزات لازم برای تکمیل این پروژه خریداری و وارد کشور شده بود،
همچنین ۲ ایستگاه به‌طور کامل آماده بهره‌برداری و ۲ ایستگاه دیگر هم بخش سازه‌ای آن تکمیل شده و در مرحله نازک کاری بود. همه تجهیزات وارد شده به کارگاه‌ها منتقل شده و در مجموع یک‌ماه برای تکمیل این پروژه زمان لازم بود اما نیمه‌کاره رها شد.» وی ادامه می‌دهد: «۷۲ کابین ۸ نفره در زمان ۱۱ دقیقه امکان جابه‌جایی دانشجویان را داشتند. این در حالی است که هم‌اکنون ۱۵دستگاه اتوبوس فرسوده که امکان جابه جایی ۴۰نفر را دارند در حال تردد هستند، بنابراین در عمل تله کابین سه برابر اتوبوس ظرفیت جابه جایی دارد.»
- ۸مصدوم ترخیص شدند
با وجود ترخیص تعدادی از مصدمان حادثه از بیمارستان اما همچنان تعدادی از حادثه‌دیدگان در بخش مراقبت‌های ویژه بستری هستند و شرایط حساسی را پشت سر می‌گذارند. عباس زارع‌نژاد، مشاور وزیر بهداشت در این‌باره به ایسنا می‌گوید: با ترخیص ۸مصدوم، تلاش پزشکان برای درمان ۱۰مصدوم باقی‌مانده ادامه دارد.
محمدرضا فضیلتی‌نیا، دانشجوی رشته دامپزشکی و فارغ‌التحصیل مدارس سمپاد بود.
سارا ابوالفتحی‌راد دانشجوی ترم آخر ارشد معماری بود که روز حادثه همراه با پدرش برای انجام کارهای پایانی دفاع از پایان‌نامه به دانشگاه علوم و تحقیقات رفته بود و هر دوی آنها در این حادثه جان باختند.
احسان صفایی قرار بود به زودی از پایان‌نامه خود دفاع کند و می‌خواست در آزمون دکتری شرکت کند.
علی حسین‌زاده، در سال سوم مقطع دکتری عمومی دامپزشکی مشغول تحصیل بود. او از دانشجویان فعال دانشکده دامپزشکی دانشگاه آزاد تهران بود.
سجاد پوراحسان در حال دفاع از پایان‌نامه‌اش بود. تصویری از برگه دفاع آغشته به خون که این روزها در شبکه‌های اجتماعی دست به دست می‌شود، تصویر برگه دفاع سجاد است.
نگار باب‌الحوائجی، دانشجوی سابق پرستاری بود که پس از چند ترم انصراف داد و مدتی بعد دردانشگاه آزاد علوم وتحقیقات در رشته صنایع مشغول به تحصیل شد.
- راننده اتوبوس سکته نکرده بود
دکتر محمد شهریاری، سرپرست دادسرای امور جنایی تهران که بررسی قضایی اولیه پرونده را بر عهده داشت، درباره قربانیان این حادثه به همشهری می‌گوید: «شمار قربانیان تا ظهر چهارشنبه ۱۰نفر است که اسامی آنها عبارت است از: نگار باب‌الحوائجی، رحمان عقلمند (راننده ۵۹ساله اتوبوس)، نیلوفر رادمهر، سجاد پوراحسان، احسان صفایی، علی حسین‌زاده، محمدجواد هوشنگی‌فر، محمدرضا فضیلتی‌نیا و سارا ابوالفتحی‌راد که همراه پدرش محمدعلی ابوالفتحی‌راد برای انجام کارهای فارغ‌التحصیلی‌اش به دانشگاه رفته بودند که همگی جان خود را از دست دادند.» وی درباره مراحل تشخیص هویت می‌گوید:
«با انجام آزمایش دی‌ان‌ای، همه اجساد شناسایی شدند و خانواده‌ها پیکرهای عزیزان‌شان را تحویل گرفتند و پرونده این حادثه برای انجام بررسی‌های دقیق‌تر به دادسرای راهور ارجاع شده است.» وی درباره شایعه سکته راننده نیز می‌گوید: «علت اولیه مرگ راننده صدمات متعدد شامل ضربه به سر، خونریزی داخلی و پارگی ریه اعلام شده است. او در پزشکی قانونی کالبدشکافی شد اما بنا بر نظر اولیه پزشکان هیچ‌گونه اثری از سکته قلبی و مغزی وجود نداشت. با وجود این، نتیجه نهایی را آزمایش آسیب‌شناسی معلوم خواهد کرد.»