حالشان آنقدر وخیم بود که دوتایشان همان شب جان باختند و یکی دیگرشان فردایش و مریم هم آخر هفته. رفتنشان در روزهای اول زمستان کام همه ایران را تلخ کرد و سیاهی انداخت روی زمستانی که از راه رسیده بود تا برف و باران باشد و برکت؛ تا شادی کودکان هامون و هیرمند شود و آب حیات شود در زهک و نیمروز. البته این نخستین بار نبود که مدرسه‌ای می‌سوخت و می‌سوزاند،
قبل از آن هم بخاری‌های ناایمن آتش زده بود به جان دانش‌آموزان سفیلان، سوده رشت، بیجار سرگیلان، درودزن فارس، خوابگاه چاه رحمان چابهار و شین‌آباد تا نشانه‌ای باشد برای بی‌مسئولیتی مدیران و بی‌تعهدی‌شان نسبت به وعده‌هایی که هر بار می‌دهند. وعده جمع‌آوری بخاری‌های ناایمن، افزایش اعتبارات تجهیز وسایل گرمایشی و سرمایشی در مدارس، کنترل ایمنی مدارس و... که چهار دهه است از آن می‌گویند. تنها کار عملی که آنها برای مقابله انجام می‌دهند، تعطیلی مدارس در هنگام سرمای شدید و بارش برف است تا دوباره به دام این حوادث نیفتند.
- ۵درصد از فروش عوارض گاز برای ایمن‌سازی سیستم گرمایشی
حالا اما دوباره بعد از آتش‌سوزی مدرسه اسوه حسنه زاهدان، مسئولان تحت فشار افکار عمومی وعده‌های جدیدی داده‌اند؛ آنها از عزم جزمشان برای جمع‌آوری بخاری‌های غیراستاندارد گفته‌اند و اینکه آن را در راس برنامه‌های آموزش و پرورش قرار داده‌اند. در این‌باره با «داریوش ورناصری» معاون فنی نظارت سازمان نوسازی، توسعه و تجهیز مدارس گفت‌وگو کردیم تا از آخرین برنامه‌های آموزش و پرورش در این‌باره مطلع شویم.
- بعد از حادثه ناگوار مدرسه اسوه حسنه، شما و معاون نوسازی وزیر آموزش و پرورش عنوان کردید که قصد دارید در طول مدیریت‌تان بیشترین تلاش را برای جمع‌آوری بخاری‌های ناایمن داشته باشید، حالا بگویید که در بودجه سال ۹۸چه میزان اعتبار برای این کار درنظر گرفته‌اید؟
کل بودجه پیشنهادی دولت برای سازمان نوسازی، توسعه و تجهیز مدارس یک هزار و ۹۷۳میلیارد و ۹۴۶میلیون و ۸۰۰هزار تومان است که بخشی از آن هم برای ایمن‌سازی سیستم گرمایشی است، اما اصل اعتباری که برای استانداردسازی سیستم گرمایشی مدارس تعلق می‌گیرد از محل فروش گاز است که در بودجه نیست و در طول سال مشخص می‌شود؛ مثلا این اعتبار در سال گذشته ۲۱۰میلیارد تومان بوده که فقط بخش کوچکی از مشکلات را حل می‌کند.
- این رقم جوابگوی ایمن‌سازی چند مدرسه است؟
خیلی کم، دقیق مشخص نیست.
- این اعتبارات ناچیز که با وعده‌های شما مبنی بر اراده قوی برای ایمن‌سازی سیستم گرمایشی همه مدارس در تعارض است؟
نه اینطور نیست؛ امسال دولت سهم آموزش و پرورش را از عوارض ناشی از فروش گاز به ۵درصد افزایش داده که رقم خوبی است ولی نیاز ما بیشتر است که باید در طول سال‌های مستمر محقق شود. به هر حال ما اراده محکم و استواری در این‌باره داریم و تمام تلاشمان را در این‌باره می‌کنیم. به‌طور نمونه پویشی را تحت عنوان کمپین (نه به بخاری‌های غیراستاندارد با هشتگ همه برپا_کلاس گرم، مدرسه امن) در فضای حقیقی و مجازی راه انداخته‌ایم که مسئولان و خیران مختلف را در این زمینه با خود همراه کنیم.
- منتقدان دولت‌ها می‌گویند چرا درحالی‌که کشور ذخایر بزرگ نفتی و گازی دارد و بودجه‌های کلانی در بخش‌های دیگر به هدر می‌رود، آموزش و پرورش برای هر کاری به خیرین متوسل می‌شود؟ مثلا هم می‌خواهد مدارس فرسوده‌اش را از طریق آنها نوسازی کند، هم پول هزینه‌های جاری مدارس را با کمک آنها تامین کند و حالا هم که می‌خواهد بزرگ‌ترین و خطرناک‌ترین نقص خود یعنی سیستم گرمایشی را با این روش حل و فصل کند؟
تعداد مدارس و پراکندگی‌شان در سطح کشور بسیار بالاست و فقط دولت‌ها نمی‌توانند از پس هزینه‌های آن برآیند. به هر حال چنین پویش‌های مردمی می‌تواند مانند یک بال قدرتمند در کنار بال دولت عمل کند پس چرا نباشند؟ تا به حال سیاستمداران و هنرمندان زیادی و حتی خود وزیر آموزش و پرورش هم به این پویش پیوسته‌اند و قطعا اگر این جریان همگانی شود قطعا مؤثر خواهد بود.
- شما معاون فنی و نظارت سازمان هستید و دقیقا مسئولیت اتفاقاتی مانند مدرسه اسوه بر عهده شماست، چرا نظارت دقیقی بر ایمن بودن فضای مدارس و کلاسها ندارید؟ مثلا در مدرسه اسوه و شین آباد هر دو بخاری نفتی‌شان درست جلوی در کلاس تعبیه شده بود و در هردو مورد راه خروج را مسدود کرده بود، درحالی‌که اگر بخاری درست جایابی می‌شد میزان تلفات قطعا آنقدر نبود، حتی این سؤال مطرح است که چرا از سازمان آتش‌نشانی استان‌ها در این‌باره نظر خواهی نمی‌کنید؟
ما نیازی به نظارت آتش‌نشانی نداریم، چون خودمان بازوی نظارتی هستیم و همکاران ما از مدارس بازدید می‌کنند اما کم توجهی‌ها و اهمال‌هایی هست که باعث بروز چنین اتفاقاتی می‌شود. گفتم به هر حال تعداد مدارس و پراکندگی آنها خیلی بالاست و اگر در بین این ۱۰۰هزار مدرسه یکی هم کوچکترین مشکلی داشته باشد، باعث بروز اتفاقات مشابهی خواهد شد. ولی ما برنامه‌های آموزشی، دستورالعمل‌ها و بخشنامه‌های فراوانی را با امضای وزیر، معاون او و حتی خود من در ابتدا و طول سال به مناطق و مدارس ارسال می‌کنیم و از آنها می‌خواهیم که در ایمنی فضای آموزشی و تجهیزات دقت کنند که اگر به همان‌ها عمل می‌شد هیچ اتفاقی نمی‌افتاد ولی متأسفانه اینطور نیست.
- ۳میلیون و ۲۰۰هزار دانش‌آموز در خطر آتش‌سوزی
این صحبت‌های ورناصری در حالی است که مهراله رخشانی مهر، معاون نوسازی، توسعه و تجهیز مدارس پیش از این گفته بود: «بیش از۴۰ درصد از مدارس کشور به سیستم گرمایشی استاندارد مجهز نیستند که بیشتر آنها در مدارس سردسیر و صعب‌العبور هستند که باید فوری ایمن‌سازی شوند.» یا بطحایی عنوان کرده بود که «۱۶۰هزار کلاس درس، بخاری ناایمن دارند.» و این یعنی اگر به طور میانگین در هر کدام از این کلاسها ۲۰دانش‌آموز هم مشغول به تحصیل باشند، ۳میلیون و ۲۰۰هزار دانش‌آموز هر روز در معرض خطر جدی آتش‌سوزی هستند.
در این بین محمد جمال‌زاده معاون توسعه مدیریت، پشتیبانی و مشارکت‌های مردمی سازمان نوسازی مدارس کشور هم گفته است:۳۰ درصد فضاهای آموزشی موجود ناایمن هستند که برای رفع این معضل بیش از ۸۰ هزار میلیارد تومان اعتبار نیاز داریم. همچنین سردار غلامرضا جلالی رئیس سازمان پدافند غیرعامل هم از راه اندازی سامانه اختصاصی ویژه‌ای (تا دو هفته آینده) برای اعلام عمومی مدارس ناایمن خبر داده است.
به هر حال این موضوع در هفته‌های اخیر آنقدر باعث استرس و اضطراب در بین خانواده‌ها شده، که از آن به‌عنوان یک مسئله چالشی در نشست نمایندگان منتخب انجمن اولیا و مربیان با وزیر آموزش و پرورش یاد شد، آنجا که یکی از والدین خطاب به بطحایی گفت: «جان بچه‌هایمان در خطر است. مدارس غیرایمن را تا زمانی که ایمن نشده‌اند تعطیل کنید. خود من هر روز نگرانم با یک صدای بلند سقف مدرسه فرزندم روی سرش نریزد.»
- بیش از۴۰ درصد از مدارس و ۱۶۰ هزار کلاس درس بخاری ناایمن دارند
مدیر سابق سازمان نوسازی، توسعه و تجهیز مدارس کشور: مدیران مدارس نظارت دقیقی در نگهداری فضاهای مدرسه ندارند
- مکث
- ایمن‌سازی سیستم گرمایشی هر کلاس درس ۱۵میلیون بودجه نیاز دارد
مدیریت سازمان نوسازی، توسعه و تجهیز مدارس کشور به همشهری گفت: «بودجه سازمان نوسازی، توسعه و تجهیز مدارس در سال۹۸، یک هزار و ۹۷۳میلیارد تومان پیش‌بینی شده که نسبت به سال گذشته افزایش سه‌برابری داشته اما ما از جزئیات آن بی‌خبر هستیم و نمی‌دانیم چه میزان از آن را می‌خواهند برای ایمن‌سازی بخاری‌های غیراستاندارد هزینه کنند.» این بخشی از صحبت‌های علی الهیار ترکمن، معاون توسعه و پشتیبانی وزارت آموزش و پرورش در نشست خبری مربوط به بودجه۹۸ وزارت آموزش و پرورش است که درباره ایمن‌سازی سیستم گرمایشی مدارس اطلاعات دقیقی را نداد؛
ابهامی که در سخنان د رخشانی‌مهر، معاون نوسازی مدارس و ورناصری هم وجود دارد و آنها نمی‌گویند که دقیقا در این‌باره چه برنامه‌ای دارند. اما مرتضی رئیسی که ۸سال مستمر مدیریت سازمان نوسازی، توسعه و تجهیز مدارس کشور را از اواسط دهه۸۰ تا ۹۰ به‌عهده داشت، درباره رقم مورد نیاز برای ایمن‌سازی سیستم گرمایشی هر کلاس درس به همشهری گفت: «در آخرین سال مدیریت من یعنی سال۹۵، به‌طور متوسط برای ایمن‌سازی هر کلاس بین ۵ تا ۶میلیون هزینه می‌شد که این رقم هم‌اکنون با توجه به شرایط اقتصادی نامساعد تا سه‌برابر (۱۵ میلیون تومان) افزایش پیدا کرده است.» او در ادامه با بیان اینکه در سال۹۲، ۲۶۰هزار کلاس درس با سیستم گرمایشی ناایمن وجود داشت، افزود:
آن سال با کمک دولت و مجلس توانستیم ۲درصد از عوارض مبالغ دریافتی بابت مصرف گاز در کشور را در قالب ردیف اعتباری مشخص برای ایمن‌سازی سیستم گرمایشی مدارس اختصاص دهیم که رقم قابل توجهی بود که بعضی سال‌ها به ۴۰۰میلیارد تومان هم می‌رسید و بعدا هم به‌عنوان یک ردیف اعتباری دائم در بودجه سالانه قرار گرفت. این منبع مطمئنی برای تجهیز سیستم گرمایشی مدارس بود اما در نهایت مهم تخصیص بودجه است که اگر کامل صورت گیرد، آموزش و پرورش می‌تواند ظرف ۲سال تمام کلاس‌های درس خود را به وسیله گرمایشی استاندارد مجهز کند چون ما آن زمان توانستیم از محل همین اعتبار ظرف ۳سال حدود ۱۶۰هزار کلاس درس را از این نظر ایمن‌سازی کنیم.
او درباره انتقاد کارشناسان درخصوص عملکرد ضعیف سازمان نوسازی در حوزه نظارت بر ساختمان مدارس گفت: تمام مدارسی که طراحی ساختشان با سازمان نوسازی مدارس باشد و همه دستورالعمل‌های ایمنی ساختمان همچون سازه‌ها، برق‌کشی، سیستم گرمایشی و... را رعایت کنند، قطعا با هیچ کدام از این مشکلات روبه‌رو نمی‌شوند، چراکه ۳هزار نیروی کارشناس در سازمان نوسازی روی طراحی و ساخت فضاهای آموزشی نظارت دارند. مشکل نظارت به بعد از تحویل ساختمان به بهره‌بردار که مدیران مدارس هستند، آغاز می‌شود، آنها در نگهداری از بنا کم‌کاری می‌کنند و نظارت دقیقی ندارند.