در این مکان همچنین کارگاهی تخصصی وجود دارد که پس از مرگ حیوانات، پوست را از گوشت حیوان جدا کرده و بعد از چربی‌گیری، این پوست روی قالبی که به شکل آن حیوان ساخته شده است، کشیده شده و سپس طی مراحلی خاص آماده نمایش در موزه می‌شود.
آقای علی موسوی که از هفده سال پیش در زمینه تاکسیدرمی حیوانات فعالیت داشته و اکنون با سازمان حفاظت از محیط زیست همکاری می‌کند، در گفتگو با همشهری در این خصوص توضیحاتی داده است که در ادامه می‌خوانید:
- آقای موسوی در ابتدا بفرمایید که اصلا تاکسیدرمی چیست؟
-تاکسیدرمی واژه‌ای یونانی به معنی پوست‌آرایی است. البته این کار ریشه‌ای بسیار قدیمی دارد، چون انسان از ابتدا شکارچی بوده و دوست داشته تا بتواند حیوان شکار شده را نگه‌داری کند. در این راه تلاش‌های زیادی کردند ولی شکل نوین و امروزی آن با آمدن مواد دباغی و پیشرفت تکنولوژی حدود ۱۰۰ سال قدمت دارد.
- این کار از چه زمانی در ایران رایج شده است؟
-در ایران در حدود ۷۰ سال است که این کار انجام می‌شود، اما به شکل علمی آن حدود ۴۵ سال است که توسط برادران تاجبخش که در سفر به آمریکا آموزش حرفه‌ای دیده بودند، وارد ایران شد.
- اصولا چه نوع حیواناتی و به چه منظوری تاکسیدرمی می‌شوند؟
-هر حیوانی قابل تاکسیدرمی شدن است، از جمله پستانداران، پرندگان، خزندگان و برخی از ماهی‌ها و دلیل این کار هم بیشتر علمی است. اما اصل موضوع تاکسیدرمی و پیشرفت آن مربوط به مبحث شکار می‌شود، چون هرکاری وقتی پیشرفت می‌کند که پول در آن تزریق شده و به شکل صنعت دربیاید. بیشتر هم شکارچیان و تروفی‌دارها هستند که مایل به داشتن آن هستند که به صورت تعداد کار می‌کنند که برایشان درآمدزایی داشته باشد و کل سرمایه‌گذاری آن هم در تمام دنیا مربوط به شکار می‌شود.
- برای تاکسیدرمی چه وسایل و ابزاری نیاز است، چقدر این کار زمان می‌برد و هزینه انجام آن چقدر است؟
-یک سری ابزارآلات مثل قیچی و تیغ، مواد شیمیایی، ابزار چربی‌گیری و متریال برای ساخت قالب‌ها و مانکن‌ها، چشم مصنوعی، رنگ برای رنگ‌آمیزی منقار، دور چشم‌ها، پاها و بینی پستانداران. زمان آن هم بستگی به نوع گونه دارد؛ مثلا تاکسیدرمی پلنگ، البته اگر قرار باشد از ابتدا فرم و قالب آن ساخته شود، تقریبا دو ماه زمان می‌برد.
هزینه آن هم چون در ایران قوانین خاصی وجود ندارد، هزینه مشخصی هم نمی‌توان برآورد کرد. مثلا قوچ (هدمانت) حدود یک میلیون تومان (توسط افراد حرفه‌ای) و تمام بدن حدود سه الی چهار میلیون تومان هزینه دارد که این مبلغ در کشورهای دیگر به‌مراتب بیشتر است.
- آیا برای انجام این کار آموزش‌های دانشگاهی و یا به طور کلی دوره‌های آموزشی وجود دارد؟
-صد در صد نیاز به آموزش دارد ولی در ایران آموزش وجود ندارد. در کشورهای دیگر در زمینه‌های مختلف آن امکان تحصیل تا مقطع دکتری وجود دارد. حتی در زمینه دباغی که به آن تنینگ می‌گویند، تا مقطع دکتری می‌توان تحصیل کرد.
خود تاکسیدرمی هم شاخه‌های مختلفی دارد، از جمله پرندگان، پستانداران، آبزیان و ..... که هرکدام مسیر جداگانه‌ای دارند.
- در ایران مهم‌ترین مکان‌های نگه‌داری و نمایش حیوانات تاکسیدرمی شده کجاها هستند؟
-بیشتر در موزه‌ها نگه‌داری می‌شوند. از آنجایی که هنوز در ایران این کار به شکل حرفه‌ای وجود ندارد و قوانین انجام آن اجرا نمی‌شود، به همین دلیل هم تاکسیدرمی پیشرفت چندان زیادی نداشته است و همین سبب شده که مجموعه‌دارها اهمیت زیادی به آن ندهند، چون برای آنها کیفیت کار بسیار مهم است. برای همین هم کمتر مجموعه‌داری در ایران از آنها نگه‌داری می‌کند.
- آیا برای انجام این کار مجوز خاصی لازم است یا هر کسی می‌تواند مبادرت به این کار بکند و اصولا چه سازمانی متولی این کار در ایران است؟
-در کشور ما باید امتحان داد و از سازمان حفاظت از محیط زیست مجوز گرفت. اما در کشورهای دیگر مثل آمریکا که پیشرفته‌ترین شرایط را دارد، هیچگونه مجوزی برای انجام تاکسیدرمی لازم نیست، یعنی هر کسی توان این کار را داشته باشد، می‌تواندآن را انجام دهد، یعنی مدیریت از سمت پایین صورت می‌گیرد. از سمت کسی که نمونه‌ها را می‌سازد و می‌داند که کدام‌یک از آنها مجاز و کدام غیرمجاز هستند. و حتی خودش می‌داند که کار را برای عرضه نزد چه کسی ببرد. به همین علت کمتر هم کار خلافی اتفاق می‌افتد. ولی در ایران شرایط برعکس است. یعنی در اینجا سازمان محیط زیست باید مجوز بدهد و این کار از بالا مدیریت می‌شود.
- تاکسیدرمی در ایران در مقایسه با سایر کشورها چه وضعیتی دارد؟
-به هیچ وجه قابل قیاس نیست. البته از لحاظ فنی و علمی فاصله زیادی با آنها نداریم، اما امکاناتمان از نظر مواد و ابزار بسیار ضعیف‌تر از آنهاست و متاسفانه چون شرایط برای درآمدزایی وجود ندارد، کسی هم چندان به پیشرفت کارش اهمیت نمی‌دهد.
یکی از علل دیگر عدم پیشرفت این کار در ایران اهمیت ندادن به این مقوله است، یعنی با وجود آدم‌های حرفه‌ای در این کار، چون سفارش‌دهندگان اطلاعات بسیار کمی از این کار دارند، سطح توقعشان نیز پایین است. چرا که سفارش‌دهنده فقط خود سازمان محیط زیست نیست، بلکه اشخاص حقیقی نیز که معمولا شکارچی‌ها هستند، می‌توانند نمونه آورده و برای تاکسیدرمی کردن سفارش دهند و افراد عادی مجوز آوردن نمونه را ندارند.
و چون در ایران برای شکارچی‌ها آموزشی وجود ندارد، توقع آنها بسیار پایین بوده و همین امر موجب افت کیفیت کار می‌شود.
در چند سال اخیر هم که شکار غیرمجاز بسیار زیاد انجام می‌شود و این که تاکسیدرمیست‌های حرفه‌ای و متخصص به دلیل عدم ارتباط با شکارچیان متخلف کار غیرمجاز انجام نمی‌دهند، معمولا تاکسیدرمی توسط افراد غیرمتخصص انجام می‌شود و همین سبب شده تا برخی از نمونه‌های خیلی خوب به دست تاکسیدرمیست‌های ناکارآمد و غیرمتخصص رسیده و در نهایت هم به دست کسانی برسد که تخصص نگه‌داری از آن را ندارند.
البته برای خود سازمان محیط زیست هم بیش از کیفیت، داشتن یک گونه اهمیت دارد. در حالی که نمونه‌های داخل موزه باید نمونه کاملی از آن حیوان در طبیعت باشد که بازدیدکننده بتواند با آن ارتباط برقرار کرده و از آن برای مقاصد علمی و آموزشی استفاده کند.
اما وقتی مردم در یک موزه کاری بی‌کیفتیت، حتی از یک گونه تحت حفاظت می‌بینند، اهمیتی به آن نداده و به تبع آن وقتی در طبیعت هم با حیوانی مواجه می‌شوند، رفتار و مواجهه درستی با آن نخواهند داشت.
دیگر این که در ایران تمرکز فقط روی گونه‌های بزرگ است، در حالی که در طبیعت گونه‌های دیگری هم زندگی می‌کنند که به دلیل عدم توجه به آنها، بازدیدکنندگان و به ویژه کودکان به اهمیت آنها واقف نشده و زنجیره حفاظتی‌ای که از ذهن بچه‌ها باید شروع شود، در همین ابتدا قطع می‌شود. علت توجه به گونه‌های بزرگ هم احتمالا ناشی از همین دید بالا به پایین است که تاکنون نتیجه‌ای نداشته، چرا که حیات وحش یک زنجیره به هم پیوسته است و همین امر موجب شده که استفاده آموزشی از موزه‌ها به ضعیف‌ترین شکل ممکن وجود داشته باشد.
- آیا افراد عادی نیز می‌توانند گونه‌های تاکسیدرمی شده را در منزل خود نگه دارند یا فقط در موزه‌ها از آنها نگه‌داری می‌شود؟
-قانونی کلی در تمام دنیا هست که تنها افرادی می‌توانند در منزل شخی خود گونه‌ای را نگه‌داری کنند که مجوز به دست آوردن آن را داشته باشند، یعنی یا مجوز شکار قانونی داشته باشند و یا یک سری گونه‌ها که در اسارت پرورش یافته‌اند را نگه دارند، حتی گونه‌های وحشی که مدرکی دال بر زندگی آنها در اسارت وجود داشته و پلاک و شماره داشته باشند. این گونه‌ها را اگر شخصی خریده باشد، می‌تواند از تاکسیدرمی آن هم نگه‌داری کند.
البته این افراد طبق قانون حق هیچ خرید و فروشی را ندارند. مثلا اگر کسی بعضی از حیوانات مثل طوطی را داشته باشد، می‌تواند آن را بدهد تاکسیدرمی کنند، اما نمی‌تواند حرفه‌اش خرید و فروش گونه‌های تاکسیدرمی شده باشد. و به طور کلی خرید و فروش تاکسیدرمی در تمام دنیا و از جمله در ایران غیرقانونی و ممنوع است.
- چهره‌های شاخص تاکسیدرمی در ایران چه کسانی هستند؟
-قطعا برادران تاجبخش که آقای نورالله تاجبخش امسال فوت کردند و آقای هدایت‌الله تاجبخش که در موزه دارآباد تهران حضور دارند.
همچنین آقای اقاقیری که در زمینه تاکسیدرمی پستانداران و آقای خرمی که در زمینه تاکسیدرمی پرندگان کارشان بسیار خوب و قابل قبول است.