در اطلاعیه بانک مرکزی آمده است: با اینکه ابزار اعلام شده از طرف سه کشور اروپایی برای تجارت و کانال مالی با ایران بسیار کمتر از تعهد اروپاییها برای جلوگیری از شکست برجام می باشد، لیکن برای نشان دادن تعامل به زودی شرکت متناظر با آن را که در جریان تأسیس می باشد، جهت شروع همکاری با اروپا معرفی می کند.
گام بانک مرکزی ایران در تاسیس نهاد متناظر اینستکس کامل کننده سازوکار سازوکار مالی ویژه اروپا برای ادامه مبادلات تجاری با ایران خواهد بود که پیش از این در بیانیه سه کشور اروپایی نیز به آن اشاره شده بود.
سیزدهم بهمنماه بود که اروپاییها بالاخره ۴ ماه پس از اعلام تصمیمشان برای مقابله با تحریمهای ثانویه آمریکا، سازوکار ویژه مالی خود برای تجارت با ایران موسوم به «اینستکس» را راهاندازی کردند. اینستکس یا INSTEX مخفف عبارت Instrument in Support of Trade Exchanges به معنای ابزار پشتیبانی مبادلات تجاری است. اینستکس در پاریس و در چارچوب قوانین فرانسه ثبت شده است. غیر از فرانسه، آلمان و انگلیس نیز سهامداران اصلی آن هستند اما دیگر کشورهای اروپایی و کشورهای جهان از جمله چین و روسیه نیز میتوانند وارد آن شوند. سرمایه اولیه این شرکت ۳ هزار یورو است که از سوی وزارت اقتصاد فرانسه تأمین شده است.
شرکت اداره کننده اینستکس به آدرس شماره ۱۳۹ در خیابان برسی پاریس جایی که ساختمان وزارت اقتصاد فرانسه قرار دارد ثبت شده است. اینستکس بانک محسوب نمیشود و یک «شرکت تسویه مالی» است. به عبارت دیگر، این شرکت وظیفه تسویه حساب بین شرکتهای ایرانی و اروپایی که در زمینه صادرات و واردات به یکی از دو مقصد را دارند به عهده خواهد داشت.
اینستکس موسسهای است که این اجازه را میدهد که بدون انجام مراودات مالی بین ایران و اتحادیه اروپا تجارت همچنان صورت گیرد. یک شرکت ایرانی کالایی به اروپا صادر میکند و در قبال آن اعتباری به دست میآورد که خود او یا یک واردکننده ایرانی میتواند از آن برای واردات کالا از اروپا به ایران استفاده کند؛ بدون اینکه پولی بین طرفین مبادله شود. در مقابل، همین سازوکار برای صادرکنندگان و واردکنندگان اروپایی نیز میتواند مورد استفاده قرار گیرد. طبق بیانیه مشترکی که از سوی وزرای خارجه ۳ کشور تأسیس کننده اینستکس صادر شده، این نهاد در مرحله نخست، روی مبادله مواد غذایی، محصولات کشاورزی، دارو و تجهیزات پزشکی متمرکز خواهد شد. آنها همچنین اعلام کردهاند که کشورهای دیگر نیز میتوانند در ادامه کار وارد اینستکس شوند.