دور جدید مناسبات آنکارا - دوحه

روابط ترکیه و کشورهای عربی حوزه خلیج فارس  در دهه های 80 و 90 قرن گذشته بیشتر بر حوزه اقتصادی و تجاری متمرکز بوده است . از این زاویه ترکیه از مزیت نسبی خود در صدور کالا و خدمات سود برده است  .چنانکه به ویژه شرکت های ساختمان سازی ترکیه توانستند طرح های بزرگی را در بخش های مختلف به خود اختصاص دهند. دوحه هم در این زمینه فعال بوده است چنانکه شرکت های ترکیه در این مدت بالغ بر 5 میلیارد دلار در قطر طرح های متنوع ساختمانی اجرا کرده اند. در حال حاضر نیز 25 شرکت ساختمانی ترکیه در قطر مشغول فعالیت هستند.
در دوره نخست وزیری و ریاست جمهوری تورگوت اوزال در ترکیه در دهه 80  شرکت های ترک فعالیت های ساختمان سازی در کشورهای عربی را شروع کردند و حجم روابط اقتصادی ترکیه با کشورهای عربی بسرعت گسترش یافت به گونه‌ای که برای رفع کمبود آب اشامیدنی کویت، ترکیه پیشنهاد کرد خط لوله انتقال آب از ترکیه به کویت در ازای اجرای خط لوله انتقال نفت از کویت به ترکیه کشیده شود.
حال قرار است در مذاکرات رئیس جمهوری ترکیه و امیر قطر بحث خرید گاز قطر از سوی ترکیه مطرح شود. ترکیه به شدت به واردات نفت و گاز برای مصرف داخلی خود وابسته است. اما در سال های اخیر به دلیل مخالفت عبور خطوط نفت و گاز کشورهای حوزه قفقاز و آسیای مرکزی از خاک ایران و روسیه ، این کشور به پایانه صدور نفت و گاز حوزه مدیترانه تبدیل شده است. مقامات ترکیه در 18 سال اخیر سعی کرده اند موقعیت جغرافیایی خود را به مثابه اهرمی موثر در سیاست خارجی خود به کار گیرند. از این رو اگر توافقی میان دوحه و آنکارا در جهت معامله گاز صورت گیرد، بازار گاز باز هم رقابتی تر می‌شود و روسیه که از طریق شرکت گازپروم کم و بیش انحصار عرضه گاز به اروپا را در اختیار دارد، تحت فشار قرار می‌گیرد. شرکت گاز پروم تقریبا مالکیت تمام شرکت های نفت و گاز روسیه و تعدادی از کشورهای آسیای مرکزی را در دست دارد و در آخرین اقدام شرکت قرقیز گاز را از دولت قرقیزستان خریده است. بنابراین دسترسی ترکیه به گاز قطر هم می تواند امنیت انرژی را برای آنکارا فراهم کند و هم جذابیت ترکیه را در اتحادیه اروپا افزایش دهد.
   البته خرید گاز از قطربخش آسان مسئله است زیرا مهمتر از آن، این است که  گاز قطر چگونه به خاک ترکیه منتقل شود. در این بخش مسائل امنیتی و بخصوص بحث عراق مطرح می شود. چه عراق کوتاه ترین مسیر عبور خط لوله گاز قطر به ترکیه به شمار می آید . ترکیه و قطر با دو مشکل ناامنی و مسئله پ ک ک در خاک عراق روبرو هستند. البته دوحه و آنکارا هر دو به تمامیت ارضی عراق و مبارزه با تروریسم پ ک ک اذعان دارند و ترکیه از ماه کذشته جنگ کم شدتی را در شمال عراق بر ضد پ ک ک شروع کرده است. بعید است قبل از حل و فصل مسئله عراق به طور کلی و پ ک ک به طور خاص ، طرح انتقال گاز قطر به ترکیه جنبه عملیاتی و اجرایی پیدا کند. قطع نظر از این ماجرا ورود بیشتر ترکیه به بازار انرژی خلیج فارس طبعا ترکیه را نسبت به امنیت منطقه حساس تر می کند. ترکیه عضو ناتو است و هم پیمان آمریکا به شمار می‌رود. رویه سیاست خارجی این کشور تا قبل از روی کار آمدن دولت رجب طیب اردوغان به گونه ای بوده است که ترکیه منافع خود را در سایه رعایت سیاست آمریکا جستجو می کرد اما در دوره دولت حاکم ترکیه ،آنکارا از خود استقلال رای بیشتری نشان می دهد. در این زمینه هرگونه پیشرفت در معامله گازی با قطر ترکیه را چند گام به مناسابات سیاسی و اقتصادی منطقه ای نزدیکتر می کند. از این به نظر می رسد منطقی ترین راه آنست که از حوزه مشترک گاز میام ایران و قطر ،خط لوله ای به ایران کشیده شود و سهم قطر از گاز این حوزه از طریق خط لوله گاز ایران - ترکیه که دایر است منتقل شود.