این استان در مسیر عبور سالانه ۲۰ میلیون مسافر قرار دارد که از شمال به سمت خراسان رضوی تردد می‌کنند. در این استان از ۱۶۰۰ بنا و اثر تاریخی تاکنون حدود ۶۱۰ اثر باستانی و محوطه تاریخی ثبت ملی شده است که هریک از آنها ویژگی‌ها و زیبایی‌های خاص خود را دارند.
خراسان شمالی ضمن ثبت بخشی از جاده ابریشم در تاریخ، پیشینه‌ای به قدمت هزاره پنجم و ششم پیش از میلاد دارد. کاوش‌ها و گمانه‌زنی‌ها از سکونت آریایی‌ها، مادها، اشکانیان و ساسانیان و تمدن باشکوه آنان در این منطقه گواهی می‌دهد. پس از اسلام نیز آثار ارزشمندی از خوارزمشاهیان تا قاجار در این سرزمین بر جا مانده است. برای سفر به خراسان شمالی می‌توان از تهران به سمت سمنان حرکت کرد و با عبور از مرکز سمنان و سپس شاهرود و دامغان وارد استان شد. در این مسیر از دل منطقه حفاظت‌شده خارتوران عبور می‌کنیم و به درق و پس از آن به گرمه وارد می‌شویم.
منطقه حفاظت‌شده خارتوران
منطقه حفاظت‌شده خارتوران که به آفریقای ایران مشهور است، زیستگاه یوزپلنگ آسیایی، جبیر، کل و بز، گربه شنی، گربه پالاس، شغال زرد، روباه قرمز و انواع پرندگان و خزندگان است. به هنگام عبور از این منطقه باید احتمال عبور حیوانات را در نظر بگیرید و با احتیاط بیشتری رانندگی کنید. اگر قصد اقامت در این منطقه را دارید می‌توانید شبی را در اقامتگاه روستای قلعه‌بالا بمانید اما بهتر است قبل از این تصمیم، تلفنی جا ررزو کنید.
درق و گرمه
درق را در لغت مترادف چیزی سخت می‌دانند همچون سپری که از پوست گاومیش یا کرگدن بسازند. شاید بتوان گفت این عنوان به دلیل خشکی آن است. این منطقه تا چشم کار می‌کند پوشیده از خارشتر، اسپند، کما و گزنه، طاق، کتیرا و گون است. اطراف شهر هم طاق و گز و کاج ساخته‌اند. در کوه‌های اطراف هم ارس (سروی کوهی) به صورت پراکنده روییده است. اگر هوس سمنو دارید و از طرفداران این خوراک نوروزی هستید، جای درستی آمده‌اید. پخت سمنو در خانواده‌های درق موروثی و با آیین ویژه‌ای همراه است که به ثبت ملی هم رسیده است. جشن سمنوپزان هر سال اسفندماه برگزار می‌شود و متاسفانه در سفر نوروزی تجربه شرکت در این مراسم را از دست می‌دهیم.
درق در واقع از توابع شهرستان گرمه است. بخشی از گرمه در حوزه جنگل گلستان قرار دارد و بر جذابیت‌هایش افزوده است. اگر به تاریخ علاقه‌مندید، می‌توانید از قلعه جلال‌الدین و و بنای مزار گرمه دیدن کنید. توقف در اقامتگاه بومگردی تک در روستای دشت در این شهرستان، شما را به شیوه زندگی اهالی روستاهای گرمه نزدیک می‌کند؛ سنتی‌ترین و بکرترین شیوه زندگی در گرمه. شاید اگر خوش‌شانس باشید، خوراک گوشواره غذای سنتی این شهرستان هم نصیبتان شود.
امسال در شهرهای گرمه، ایور و درق مدرسه‌ها برای اسکان مسافران تجهیز شده است و علاوه بر آن، مدارس روستاهای مسیر جاده آسیایی از جمله روستای رباط، آرمادلو و چشمه‌خان هم برای اسکان مسافران در شرایط اضطراری تجهیز و آماده شده است.
می‌توانید در گرمه از کلاه‌های کرکی مشهور این شهر هم سراغ بگیرید که هم سوغاتی کاربردی است و هم خریدش می‌تواند به اقتصاد اهالی منطقه کمک کند. نوروز امسال در شهرستان گرمه بازارچه نوروزی به شکل سیاه‌چادرهای عشایری هم برپا می‌شود. در این سیاه‌چادرها علاوه بر فروش صنایع دستی، نان محلی نیز می‌پزند و موسیقی زنده محلی هم می‌نوازند. سر زدن به این چادرها هم فال است و هم تماشا.
در راه بجنورد
برای رسیدن به بجنورد می‌توانید از گرمه به سمت جاجرم بروید و بعد سنخواست و چهاربرج. شاید هم راهتان را دور کنید و اول سری به اسفراین بزنید یا می‌توانید از گرمه راهی رباط عشق شوید و از آنجا راه بجنورد را در پیش بگیرید.
در صورت انتخاب مسیر اول، شما به خانه یوز آسیایی پا گذاشته‌اید. پناهگاه حیات وحش میاندشت در جاجرم یکی از مهم‌ترین زیستگاه‌های یوز آسیایی است. با استناد به شواهد تاریخی، گفته می‌شود که جاجرم قدمتی ۴ تا ۵ هزار ساله دارد. برای اقامت در این شهر می‌توانید به سرای چهاربید واقع در روستایی به همین نام بروید و زندگی روستایی را تجربه کنید. پیشنهاد می‌کنیم دست‌کم شبی در این شهرستان بمانید و از جاذبه‌های آن دیدن کنید؛ جاذبه‌هایی نظیر مسجد جامع جاجرم، تپه‌های پهلوان و حیدران، حمام قدیمی جاجرم و مقبره علی بن مهزیار. یادتان باشد که ظرفیت اقامتگاه‌های بومگردی زیاد نیست و بهتر است از قبل با واحد بومگردی تماس بگیرید. مهمان‌پذیر نارین جاجرم می‌تواند انتخاب دیگری برای شب‌مانی در این شهرستان باشد. این مهمان‌پذیر در مرکز شهر و در نزدیکی یک مجتمع تجاری قرار دارد. هتل یا مهمان‌پذیر عابد هم انتخاب دیگری برای اقامت در شهر است.
مسیر شمال
اگر از گلستان وارد خراسان شمالی شوید در همان ابتدای ورود به استان می‌توانید با اندکی توقف در آتشکده اسپاخو و رباط قره‌بیل چشم‌انداز تاریخی جاده ابریشم را ببینید. بنای سنگی یا آتشکده اسپاخو یک اثر تاریخی برجسته از دوره ساسانی است که در ۱۰۰ کیلومتری غرب بجنورد واقع شده و در فهرست آثار ملی کشور ثبت شده است. در میان مردم روستای اسپاخو این بنا به کلیسای اسپاخو شهرت دارد و چند کیلومتر بالاتر هم می‌توانیم رباط قره‌بیل را ببینید که در مجاورت روستای قره‌بیل قرار دارد با پیشنیه تاریخی که به عصر صفوی می‌رسد.
در شهرستان بجنورد هم بناهایی مانند آرامگاه بابا توکل، امامزاده محمد بن باقر بن موسی بن جعفر (ع)، بقعه سلطان سیدعباس، عمارت سردار مفخم، تالار آیینه و موزه مردم‌شناسی قرار دارد. عمارت سردار مفخم بنا به گفته مسئولان، امسال در ایام نوروز پذیرای گردشگران است و موزه‌اش به روی مردم باز است. پارک بش قارداش مجموعه تفریحی تاریخی مربوط به دوره قاجار است که آرامگاه سردار مفخم از دوران قاجار در آن قرار دارد، چشمه پر آب معدنی با خواص درمانی، ۲ استخر زیبا و فضای سرسبز و خرم و درختان کهنسال پارک مکان دل‌انگیزی برای گردشگران و مسافران است.
اسفراین
پس از بجنورد ارزشش را دارد که به شهرستان اسفراین بروید. از جمله جاذبه‌های تاریخی استان در شهرستان اسفراین می‌توان به آرامگاه شیخ شاه علی اسفراینی، امامزاده اسحاق، امامزاده عبدالله کوران، امامزاده شاهزاده زید، امامزاده شاهزاده جعفر، مقبره ملاعارف رویینی، بقعه شیخ محمد رشیدالدین و... اشاره کرد. همچنین شهر بلقیس یکی از مهم‌ترین جذابیت‌های اسفراین است. شهر بلقیس که امروز به صورت دیواره‌های یک قلعه به جا مانده است، یکی از بزرگ‌ترین بناهای خشتی و گلی ایران است. ارگ بلقیس با ۱۱ متر ارتفاع و ۲۹ برج، سازه‌ای خشتی با ۵۱ هزار مترمربع وسعت است. اگر قصد داشتید در اسفراین بمانید، اقامتگاه بومگردی سرای سید در روستای ایرج می‌تواند گزینه مناسبی باشد. سرای سید یک خانه قدیمی ۸۰ ساله، با سقف چوبی و حیاط و حوض است و اقامت در آن تجربه‌ای است نزدیک به زندگی اهالی اسفراین. آش کردی، فتیر مسکه و چلوقرمه کردی هم از جمله غنیمت‌هایی خواهد بود که با اقامت در این مکان به دست می‌آورید. همچنین نرسیده به اسفراین می‌توانید سری به روستای هدف گردشگری رویین بزنید که دهکده نمونه نساجی کشور نیز هست. حتما از سفر به این روستا لذت خواهید برد.
اقامتگاه‌های وصال رویان، خونه پدری و محبت در روستای رویین، وارگه نومیدی‌یه در روستای چنارسوخته، نسیم شاه جهان و شاه جهان بام در روستای نوده بام از جمله اقامتگاه‌های بومگردی این شهرستان هستند. علاوه بر این، مهمان‌پذیرهای شهرداری و هتل‌ها در شهر هم میزبان مسافران نوروزی هستند.
پس از اسفراین ۲ انتخاب دارید، این‌که از استان خراسان شمالی خارج شوید و وارد خراسان رضوی شوید یا این‌که به بجنورد برگردید و از مسیر شیروان به قوچان بروید و از این استان خارج شوید. که قطعا این انتخاب برای دیدن جذابیت‌های این استان فرصت بیشتری به شما می‌دهد.
پارک بابا امان در ۷ کیلومتری جاده بجنورد ـ شیروان از بوستان‌های معروف و ملی استان است که در مسیر شیروان در انتظار شماست.
صنایع دستی و آثار هنری
قالیچه و پشتی ترکمنی، گلیم و جاجیم، چادرشب ابریشمی، کلاه کرکی، چارق‌دوزی، پوستین‌دوزی، زین‌سازی و... از مهم‌ترین صنایع دستی استان محسوب می‌شوند که در جذب گردشگران داخلی و خارجی نقش مهمی دارند. علاوه بر این، لباس‌های محلی و سنتی از جمله لباس‌های کردی و ترکمنی استان نیز در این زمینه از اهمیت ویژه‌ای برخوردارند.
سوغات
سوغات خراسان شمالی را می‌توان به ۳ بخش شیرینی، کشاورزی و صنایع دستی تقسیم کرد. در بخش شیرینی آب‌نبات و شکرپنیر بجنورد، در بخش کشاورزی خشکبار و سیب بهاره شیروان، هلوی درکش، کشمش و آجیل فاروج، قره‌قورت و انگور رزاقی و در بخش صنایع دستی سفره کردی، لباس‌های محلی، قالی، گلیم، چارق، پشتی و قالیچه‌های ترکمنی، جاجیم، نمد، پوستین، چادرشب رویین، حوله دستی اسفراین، کلاه کرکی جاجرم، جل و زیورآلات اسب اصیل ترکمن را می‌توان نام برد.
۸ روستای هدف گردشگری
از میان ۹۰۰ روستای استان خراسان شمالی، ۸ روستا به عنوان روستاهای هدف گردشگری انتخاب شده است که کارشناسان این روستاها را مناسب توسعه گردشگری تشخیص داده‌اند. اسفیدان بجنورد، درکش، مانه و سملقان، زوارم، اسطرخی و زو در شیروان، استاد و خسرویه در فاروج روستاهای هدف گردشگری در خراسان شمالی به شمار می‌روند.
خراسان شمالی ۳۱ اقامتگاه بومگردی دارد که در شهرستان‌های مختلف پراکنده‌اند. اقامتگاه‌هایی مانند وصال در روئین اسفراین، عمو دردی در باغچق بجنورد و چشمه بید در درکش از جمله این اقامتگاه‌هاست. در این استان یک هتل چهارستاره و ۴ هتل سه‌ستاره پذیرای مسافران و گردشگران هستند. مجموعه هتل داریوش بجنورد یکی از زیباترین هتل‌های استان است.
اگر بخواهید یک شب در بجنورد و در این هتل بمانید، می‌توانید با پرداخت ۲۴۰ هزار تومان از یک وعده غذای رایگان هم استفاده کنید. بهای غذا در بهترین رستوران‌های سنتی بجنورد مانند رستوران سنتی مهان و سفره‌خانه فانوس نیز از ۲۰ هزار تومان شروع می‌شود.
بهای یک شب اقامت در اقامتگاه‌های استان نیز ۳۵ هزار تومان است و با اقامت در این مراکز می‌توانید از غذاهای محلی هر منطقه استفاده کنید.
راز و جرگلان
راز و جرگلان را می‌توان به عنوان یکی از مقاصد اصلی سفر در خراسان شمالی در نظر گرفت. زندگی غرق در رنگ ترکمن‌ها و تماشای اسب‌ها و فرش‌های دو روی ابریشمی و هوای خوب بهاری شما را به سوی خود می‌کشاند. پرورش اسب اصیل ترکمن در این شهرستان و برگزاری مسابقات سوارکاری و انتخاب زیباترین اسب‌ها راز و جرگلان را به یک مقصد جذاب برای علاقه‌مندان به اسب و سوارکاری بدل کرده است. در حدود ۱۰ کیلومتری جاده بین‌المللی بجنورد ـ آشخانه، جاده‌ای فرعی است که در سمت چپ مسیر قرار گرفته که شما را به این شهرستان کوهستانی می‌رساند. اگر به این ناحیه سفر کردید، آن هم در بهار که بهترین زمان برای سفر به راز و جرگلان است حتما سری هم به روستای دویدوخ بزنید. در این روستا هم اقامت در آیدغدی یکی از بهترین اقامتگاه‌های بومگردی خراسان شمالی را تجربه می‌کنید و هم می‌توانید بافت فرش دو روی ابریشمی را از نزدیک ببینید. اقامتگاه گدرسن در روستای گز، اشکان در روستای قره‌قانلو و اقامتگاه توپراق در گرکز آتاتورک از دیگر اقامتگاه‌های بومگردی در راز و جرگلان هستند. در این اقامتگاه‌ها می‌توانید نزدیک‌ترین زندگی به زندگی اهالی ترکمن این شهرستان را تجربه کنید. این اقامتگاه‌ها تختخواب ندارند و رختخواب و وسایل زندگی‌شان سنتی است. همچنین با توجه به ظرفیت کم آنها برای این‌که به در بسته نخورید، از قبل با مدیریت اقامتگاه برای رزرو اتاق تماس بگیرید.
کشتی باچوخه
یکی از پیشنهادهای ویژه در سفر به خراسان شمالی، رفتن به تماشای کشتی باچوخه است. البته اگر خوش‌شانس باشید و در زمان سفر شما مسابقات نوروزی کشتی باچوخه در شهرستان‌های خراسان شمالی برگزار شود. یکی از مشهورترین محل‌های برگزاری کشتی باچوخه گود زینل‌خان اسفراین است. این مسابقات در خراسان رضوی هم برگزار می‌شود. کشتی باچوخه ورزش سنتی کرمانج‌هاست. این ورزش با نام‌های گوراش، گولش و آلیش در ازبکستان، قزاقستان، تاتارستان و... هم رواج دارد. چوخه، در زبان کرمانجی، شنل کوتاهی است که کشتی‌گیران آن را با شال سفیدرنگی محکم می‌کنند. کشتی باچوخه از قدیم در فضای باز و در دل طبیعت برگزار می‌شود. جایزه این مسابقه در قدیم قند بوده است. علاوه بر این به کشتی‌گیر برنده چیزهایی از قبیل گلیم و جاجیم، قوچ یا گوسفند و یا چیزهایی از این قبیل و گاهی هم پول نقد یا سکه جایزه می‌دهند. یکی دیگر از شهرستان‌هایی که کشتی باچوخه در آن برگزار می‌شود فاروج است. فاروج علاوه بر کشتی باچوخه، جذابیت دیگری هم دارد که با آن شهرت یافته است. فاروج به شهر آجیلی معروف است و آن هم به دلیل تولید فراوان انواع آجیل در این شهرستان است.
اقامتگاه بوم گردی عمو دُردی در روستای باغچق شهرستان بجنورد، اقامتگاه بوم گردی کلبه باغ در روستای محمد علی پهلوان شهر بجنورد، اقامتگاه بوم گردی دالان فیروزه در روستای سرسبز فیروزه شهر بجنورد، اقامتگاه بوم گردی وصال رویان در روستای روئین شهر اسفراین، اقامتگاه بوم گردی امیدیه در روستایی به نام حسن آباد در اسفراین، اقامتگاه بوم گردی سرای محبت در روستای رویین شهر اسفراین، اقامتگاه بوم گردی گدرسن در روستای گز شهرستان راز و جرگلان، اقامتگاه بوم گردی چشمه بید در روستای درکش شهرستان مانه و سملقان و اقامتگاه بوم گردی بهجتی در روستای زوارم شهرستان شیروان برخی از این اقامتگاه ها هستند.
روستای اسفیدان در بجنورد، روستای درکش در شهرستان مانه و سملقان، روستاهای زوارم، اسطرخی و زو در شیروان و روستاهای استاد و خسرویه در فاروج روستاهای هدف گردشگری در خراسان شمالی هستند.
اقامتگاه بوم گردی عمو دُردی در روستای باغچق شهرستان بجنورد، اقامتگاه بوم گردی کلبه باغ در روستای محمد علی پهلوان شهر بجنورد، اقامتگاه بوم گردی دالان فیروزه در روستای سرسبز فیروزه شهر بجنورد، اقامتگاه بوم گردی وصال رویان در روستای روئین شهر اسفراین، اقامتگاه بوم گردی امیدیه در روستایی به نام حسن آباد در اسفراین، اقامتگاه بوم گردی سرای محبت در روستای رویین شهر اسفراین، اقامتگاه بوم گردی گدرسن در روستای گز شهرستان راز و جرگلان، اقامتگاه بوم گردی چشمه بید در روستای درکش شهرستان مانه و سملقان و اقامتگاه بوم گردی بهجتی در روستای زوارم شهرستان شیروان برخی از این اقامتگاه ها هستند.
روستای اسفیدان در بجنورد، روستای درکش در شهرستان مانه و سملقان، روستاهای زوارم، اسطرخی و زو در شیروان و روستاهای استاد و خسرویه در فاروج روستاهای هدف گردشگری در خراسان شمالی هستند.