بنیانگذاران این دفتر بر آن بودند که از طریق تحقیق و پژوهش، تشکیل میزگرد، انتشار کتاب و ارتباطات دیپلماسی سطح 2 به پیشبرد سیاست خارجی کمک کنند.
بعد از ظهر روز سه‌شنبه گذشته به مناسبت بیست و پنجمین سالگرد تأسیس این دفتر بنیانگذاران، مدیران، کارکنان، سفرای کشورهای خارجی و روسای نمایندگی‌های مقیم تهران درسالن این دفتر جمع شدند تا یاد روزهای تشکیل این دفتر را گرامی داشته و از بنیانگذاران آن تجلیل کنند.
دراین جلسه خاطراتی از اوایل انقلاب و مسائل مبتلابه آن دوران و کارهایی که توسط این دفتر انجام شده بود مطرح شد. برقراری نخستین رابطه دیپلماتیک با چین پس از انقلاب، تنظیم قطعنامه 598 پیشنهادی ایران برای پایان دادن به جنگ 8 ساله عراق با ایران از مهم‌ترین سرفصل‌های خاطرات طرح شده در این جلسه بود.
سید رسول موسوی مدیرکل دفتر در سخنانی که به بیان اهداف تشکیل این دفتر و کارهای انجام شده درآن اختصاص داشت گفت که دفتر مطالعات تاکنون 670 جلد کتاب در زمینه‌های مختلف و نیز نشریات مختلف به زبان‌های متفاوت چاپ کرده و از زمان فروپاشی شوروی نیز در کنارانتشار مجله آسیای میانه و قفقاز 15 همایش بین‌المللی آسیای مرکزی و قفقاز را نیز ترتیب داده است.
وی تشکیل شورای راهبردی را یکی از ابتکارات وزارت خارجه در زمان وزارت متکی در دفتر مطالعات عنوان کرد که هر ماه به‌طور مرتب جلساتی برگزار کرده است و در آینده‌ای نزدیک گزارش مربوط به آنها منتشر خواهد شد.
وی با رد هرگونه ایجاد چالش در برابر فعالیت‌های دفتر مطالعات اظهار داشت: در یک سال گذشته کوچکترین خللی در ارتباط با دانشمندان مستقل جهان با دفتر مطالعات وجود نداشته و ما همواره سعی در رفع چالش‌ها داریم.
وی گفت: اگر مهروزی از ارزش‌های دولت نهم است دفتر مطالعات نیز خود را در این بحث وقف می‌کند و سعی می‌کنیم با چهره‌ای بشاش وخندان ازهمه افکار دعوت کنیم تا با ما همکاری کنند.
پس از گزارش کوتاه موسوی از عملکرد این دفتر محمد جواد لاریجانی به‌عنوان یکی از بنیانگذاران به سخنرانی پرداخت.
زادگاه قطعنامه 598
محمد جواد لاریجانی در سخنان خود از متکی به خاطر توجه ویژه‌ای که به این مرکز داشته است؛ همچنین از دکتر ولایتی که ایده تأسیس دفتر مطالعات در 25 سال قبل پذیرفت و اجازه داد که شکل بگیرد، تشکر کرد.
وی با بیان اینکه اولین گزارش این دفتر درباره آینده چین و ایران در یک اتاق 40 متری و روی پتو و روی زمین نوشته شد گفت: در شرایطی که برقراری رابطه با کشور چین به‌دلیل سفر هوا کوفنگ به ایران قبل از پیروزی انقلاب، مورد مخالفت قرار می‌گرفت ما درخصوص روابط میان ایران و چین گزارش نوشتیم و چشم‌اندازی از تحولات چین در زمانی که مائو هنوز زنده بود ترسیم کردیم.
وی ادامه داد: سفر آقای هاشمی رفسنجانی به چین در این مرکز طراحی شد. همچنین زادگاه قطعنامه 598 در این جا بود و بخشی از موهای آقای ظریف که الان روبه‌روی من نشسته‌اند( اشاره به ظریف) بر سر این مسئله سفید شد.
رئیس مؤسسه فیزیک نظری خاطر نشان کرد: نحوه روابط ایران با شوروی پست مارکسیسم (بعد از فروپاشی) نیزدر این دفتربررسی شد.
وی همچنین درخصوص پیام امام خمینی به گورباچف اظهار داشت: بعد از این که نامه امام به گورباچف آماده شد آن را به ما دادند تا نظر بدهیم. من در5 بند نظراتم را نوشتم. یکی از این بندها درباره پیش‌بینی امام درمورد از بین رفتن ایدئولوژی مارکسیسم بود که من گفتم بهتر است محتاط‌تر عمل کنیم. امام نظر من در 4 بند دیگر را پذیرفتند اما این بند را قبول نکردند.
وی گفت: بعدها دیدیم که نظر امام درخصوص از بین رفتن مارکسیسم درست بود.
نظام باید با فکر اداره شود
پس از لاریجانی، محمود بروجردی، داماد امام خمینی، عضو سابق این دفتر و رئیس سابق مرکز گفت‌وگوی تمدن‌ها و کتابخانه ملی سخنرانی کرد.
وی با بیان اینکه امروز مصادف با روزی است که حضرت امام، مرحوم بازرگان را به‌عنوان رئیس دولت انقلاب معرفی کرد، گفت: پس از گذشت 25 سال از عمر دفتر مطالعات وزارت خارجه باید به سمت روش‌های علمی برویم چرا که مثلا کشور چین را فقط موشک اداره نمی‌کند بلکه چگونه آرام شدن به وسیله بعضی از مسایل مهم است که این به علوم مختلف باز می‌گردد.
تحلیل اطلاعات، مهم‌تر از اطلاعات
پس از بروجردی، عباس ملکی رئیس با سابقه این دفتر به ایراد سخن پرداخت.
وی گفت: بشر با همه پیشرفتش هنوز به اینجا نرسیده که بتواند دستگاهی برای تصمیم‌سازی درست کند چون سیاست خارجی می‌تواند فروتن، متواضع، دست ودلباز، ایدئولوژیک، غیرایدئولوژیک و... باشد.
ملکی اظهار داشت وزارت خارجه در 10 سال پیش با 2500 موضوع دست به گریبان بود و الان این تعداد بسیار بیشتر شده است لذا خیلی بعید است که کسی بتواند دراین دستگاه بیکار باشد.
تشکیل اتحادیه کشورهای آسیا‌یی
منوچهر متکی، آخرین سخنران جلسه بود که با اشاره به عملکرد ایران در موضوع هسته‌ای گفت: اگر در زمینه مذاکرات هسته‌ای رویکرد 2 سال ابتدایی را نمی‌داشتیم و با توصیه فراوان به اعتمادسازی عمل نمی‌کردیم امروز دلیلی برای آنکه روش خود را تغییر دهیم نداشتیم. ما رویکردی را انتخاب کردیم وقتی به سامان نرسید این رویکرد را در زمان همان دولت تغییر دادیم و از سویی دیگر گفت‌وگو و مذاکره را برای رفع ابهامات مدبرانه در پیش گرفتیم.
وزیر امور خارجه ادامه داد: مدالیته حل مسایل باقی مانده که با آژانس طراحی شد بر یک چشم‌انداز کاملا روشن و مشخص برای پاسخ به سؤالات آژانس طراحی شد و دارد به اهداف مورد نظرش می‌رسد.
وی گفت: یک مدالیته منطقی، قابل دفاع و مرز برای طرفین می‌تواند اساس مناسبی جهت حل موضوع هسته‌ای باشد. ما اعلام کردیم هر چه سؤال و ابهام دارید بپرسید و در 2 ماه گذشته به نیمی از سؤالات پاسخ داده شده است و باقی سؤالات هم در حال پاسخ دادن است.
متکی ادامه داد: البرادعی در 28 فوریه گزارش خود را از روند پاسخ‌های ایران به سؤالات آژانس ارائه خواهد کرد.
وی در ادامه با اشاره به دعوت شورای همکاری خلیج فارس از رئیس‌جمهوری کشورمان برای شرکت در این اجلاس گفت: حتما تصدیق می‌کنید که این یک تحول بوده است.
وزیر امورخارجه همچنین برگزاری اجلاس سران کشورهای حاشیه دریای خزر و صدور بیانیه در پایان این اجلاس را از موفقیت‌ها و تحولات دستگاه دیپلماسی در یکی دو سال گذشته عنوان کرد.
وی گفت: دور کردن بحران و تنش از مرزهای کشور الفبای دیپلماسی است که ما سعی کردیم آن را به خوبی پیاده کنیم.
متکی گفت: دو ابزار و ظرفیت لازم است تا حرکت‌های فردی یا جمعی در هدایت کشور مؤثر واقع شود اول آنکه بدانیم در چه مسیری می‌خواهیم پیش رویم و در یک چشم‌انداز روشن و قابل دفاع آن را ترسیم کنیم. دوم آنکه توانمندی اجرایی کردن آن را فراهم‌سازیم.