آخر دلم می‌خواهد حرف بچه‌های هلال‌احمر را به گوش نوجوانان دوچرخه‌ای برسانم؛ پس ناامید نمی‌شوم. گوشی تلفنش، هی قطع و وصل می‌شود...
او و همکارانش در مسیر بازگشت از شهرستان پل‌دختر به خرم‌آباد هستند. بالأخره قرارمان را ساعت یازده‌ونیم شب می‌گذاریم. سر ساعت، هر چه زنگ می‌زنم بر نمی‌دارد! کمی نگران می‌شوم، آخر جای من، امن و امان است؛ اما دکتر و همراهانش... پنج‌دقیقه‌ی بعد پیامک می‌دهد: «... ببخشید، تو جلسه بودم، ربع ساعت دیگه...» عجیب است، انگار کمک‌رسانی، روز و شب نمی‌شناسد.
- به‌نظر بزرگ‌ترها، برای پیش‌گیری از حوادث طبیعی، فقط خودشان می‌توانند قدمی بردارند و در این زمینه کاری از دست نوجوان‌ها بر نمی‌آید. به این موضوع چه‌طور نگاه می‌کنید؟
اصلاً این‌طور نیست. شاید بچه‌ها نتوانند در ساخت‌وسازها نقش داشته باشند، اما به‌خاطر داشتن حساسیت زیاد و قابلیت گیرایی بیش‌تر در آموزش، برای پیش‌گیری از بلایایی مثل سیل، نقش مؤثرتری دارند. اگر نوجوانی برای مواجهه با مخاطرات طبیعی، آموزش دیده باشد، اول این‌که می‌تواند جان خودش را نجات دهد و دوم این‌که می‌تواند به‌عنوان یک فرد هشداردهنده در درون خانواده، نقش مهمی ایفا کند.
- در سیل اخیر، به نمونه‌ای برخوردید که کسی نقش هشداردهنده را ایفا کند؟
انصافاً در شهری مثل پل‌دختر، همکاران من، آمدن سیل را پیش‌بینی کرده و به اهالی شهر خبر داده بودند که وضعیت بحرانی است و احتمال دارد شهر را آب ببرد. اما برخی این هشدارها را جدی نگرفتند. البته به خانواده‌هایی هم بر خوردیم که اتفاقاً نوجوانانشان اصرار کرده بودند که وسایل خانه را به طبقه‌های بالاتر یا جاهای امن‌تر ببرند.
- نوجوانان هم در سیل اخیر، صدمه دیده‌اند؟
متأسفانه درصد قابل توجهی از صدمه‌دیدگان ما در همین سیل، نوجوان‌ها هستند. شاید دلیلش هم این باشد که بچه‌ها رفتار پرمخاطره‌ی بیش‌تری نسبت به بزرگ‌ترهایشان دارند. مثلاً نوجوانی بود که برای خودنمایی، با دوچرخه در آب رفته بود که متأسفانه آب، او را با خودش برد و...
- اولین قدمی که نوجوان‌ها باید در رویارویی با بحران‌ها بردارند، چیست؟
اولین قدم در مدیریت بحران برای هر فرد، شناخت مخاطرات شایعی است که برای استان یا شهر محل سکونت خودش پیش‌بینی می‌شود. مثلاً نوجوانی که در استانی مثل گلستان زندگی می‌کند، باید بداند که این استان، سیل‌خیز است و اطلاعات خود را در این زمینه تکمیل کند. یا کسی که ساکن تهران است باید بداند که این شهر، بیش‌تر در معرض زلزله است و بر روی آموزش‌های مواجهه با این اتفاق، تمرکز کند.
- و برای آموزش مقابله با بلایای طبیعی، کدام نهاد فعال است؟
جدی‌ترین نهاد فعال در این حوزه، جمعیت هلال احمر است با حدود ۱۰۰ سال سابقه. یکی از قدم‌های ما این بود که تلاش کردیم بخشی از آموزش‌های ضروری این حوزه را وارد کتاب‌های درسی کنیم. علاوه بر آن، در سایت سازمان به نشانی www.rcs.irهم بچه‌ها می‌توانند به بخش معاونت آموزش، پژوهش و فناوری جمعیت یا سامانه‌ی آموزش‌های همگانی، مراجعه کنند و از مطالب آموزشی آن استفاده کنند. سایتی به نشانی
www.khadem.ir هم تنها به آموزش رویارویی با مخاطرات پرداخته.
- فرض کنیم نوجوانی با همه‌ی پیش‌گیری‌ها، درگیر یکی از همین بلاها مثل سیل شد. از نگاه شما مهم‌ترین رفتارش در این وضعیت چیست؟
شاید بهترین خبر درباره‌ی سیل، آن است که معمولاً قابل پیش‌بینی است و فرد سیل‌زده، فرصتی هر چند کوتاه برای آماده‌شدن دارد. احتمالاً مهم‌ترین کار این است که در چنین وضعیتی، هشدارهای مراجع رسمی و متولی را جدی بگیریم و نسبت به آن بی‌تفاوت نباشیم. در لرستان، همکاران من در خیلی از جاها با بلندگو اطلاع‌رسانی می‌کردند، اما متأسفانه برخی از هم‌وطنان به آن‌ها می‌خندیدند.
- و قدم بعدی؟
پرهیز از رفتارهای پر خطر و جسورانه. حتماً می‌دانید که سیلاب با عمق۱۵ سانتی‌متر آب، می‌تواند تعادل شما را بر هم بزند و با عمق۳۰سانتی‌متر آب، به راحتی شما را با خودخواهد برد.
- اگر نوجوانی ناخواسته، گرفتار آب‌گرفتگی شد، چه کاری باید انجام دهد.
در اولین فرصت، باید به وسیله‌ی ثابتی مثل درخت پناه ببرد تا تعادلش در آب به هم نخورد.
- و اگر مجبور شدیم در همان آب‌گرفتگی، تا رسیدن به‌جای امن حرکت کنیم، چه پیشنهادی می‌کنید؟
شاید استفاده از یک چوب‌دستی، بهترین راه برای حرکت در آب‌گرفتگی تا رسیدن به جای امن باشد.
- اگر سوار بر وسیله‌ای نقلیه مثل دوچرخه، یا خودرو بودیم چه‌کار کنیم؟
در چنین وضعیتی حتماً باید وسیله‌ی نقلیه خود را ترک کنیم و به سطحی مرتفع برویم. چون خودروی شما با بالا آمدن آب، به راحتی در سیلاب، روان می‌شود.
- اگر شناگر ماهری در این وضعیت قرار بگیرد، بهتر نیست در آب شنا کند؟
آب سیل را نباید با آب استخر یا دریا اشتباه گرفت. در آب سیلاب، اشیای برنده و خطرناک هست که قابل دیدن نیست. تقلاکردن در چنین محیطی هم آسیب زیادی به ما خواهد زد. در چنین حالتی باز هم پیشنهاد ما این است که با تکیه به درخت یا شیء ثابت، تعادل خودمان را حفظ کنیم تا عوامل امدادی ما را نجات دهند.
حتی اگر در مسیر سیل، تعادل خود را از دست دادید و به سنگ بزرگی برخورد کردید، بهتر است دودستی به همان سنگ بچسبید و حرکت نکنید تا کسی شما را نجات دهد.
- اگر به‌طور گروهی، دچار آب‌گرفتگی یا سیلاب شدیم چه کنیم؟
اگر به همراه چند نفر دچار سیلاب شدیم، بهترین کار این است که به هم بپیوندیم و به‌حالت زنجیره‌ای پشت هم قرار بگیریم و در حفظ تعادل، به هم کمک کنیم. چیزی شبیه به قطاربازی دوران کودکی.
- از تصاویری که این روزها در صداوسیما یا شبکه‌های اجتماعی منتشر شده، می‌توان تلاش همکارانتان را در کمک‌رسانی به مردم به وضوح دید. اما دوستی که عضو افتخاری جمعیت هلال‌احمر است، تعریف می‌کرد که یکی از همکاران شما، با وجود تلاش زیاد، با بی‌مهری برخی هم‌وطنان مصیبت‌دیده مواجه شد.
اتفاقاً به نکته‌ی خوبی اشاره کردید. بد نیست مخاطبان نوجوان شما بدانند جمعیت هلال احمر و کمیته‌های بین‌المللی صلیب سرخ سراسر جهان، نهادهایی مبتنی بر خدمات داوطلبانه و انسان‌دوستانه هستند. در هلال احمر غیر از کادر بسیار محدود مدیریتی و اداری، همه‌ی امدادگرانی که شما در جاده‌ها یا سیل اخیر در شهرهای مختلف مشاهده می‌کنید، به‌شکل کاملاً داوطلبانه به هم‌وطنان خدمت می‌کنند.
- نوجوان‌ها هم می‌توانند عضو جمعیت شما شوند؟
نوجوانانی که به کارهای بشردوستانه علاقه‌مندند می‌توانند به مراکز جمعیت هلال‌احمر شهر خود مراجعه کنند تا در قالب تشکل‌های جوانان، ساماندهی شوند و پس از گذراندن دوره‌های آموزشی، جذب جمعیت شوند.
البته ما از نوجوانان عضو جمعیت، در قالب برنامه‌های تقویت در مشارکت‌های اجتماعی استفاده می‌کنیم و به‌تدریج که سنشان بالاتر رفت و به سن قانونی رسیدند، آن‌ها را جذب فعالیت‌های امدادی می‌کنیم.
- این آموزش‌ها، شامل چه مواردی است؟
بخش اول، آموزش‌های خودامدادی است و شامل مواردی می‌شود که اگر فردی، خودش یا یکی از اعضای خانواده‌اش دچار حادثه شد، چگونه رفتار کند.
در بخش دوم، به داوطلب، آموزش‌های دگرامدادی داده می‌شود تا بتواند از طریق آن، به هم‌نوعان خودش امدادرسانی کند؛ آموزش‌هایی مثل امداد جاده، امداد سیل، زلزله و ...
- نوجوانی که در شهری مثل تهران زندگی می‌کند و دچار سیل نشده، برای کمک به بحران سیل، چه کمک مؤثری به جمعیت هلال‌احمر کشورش می‌تواند انجام دهد؟
شاید یکی از اصلی‌ترین نیازهای جمعیت، افزایش اعتماد ملی به این سازمان بشردوست است. در این وضعیت، نوجوان‌ها می‌توانند پس از آشنایی با خدمات جمعیت هلال احمر، سفیران خوبی برای همکارانم در میان اعضای خانواده یا هم‌کلاسی‌هایشان باشند.