به‌طور متوسط هر دانش‌آموز دختر ایرانى در مقطع دبیرستان با یک یا 2 معضل مربوط به ساختار قامتى از جمله گودى کمر، افتادگى شانه‌ها، پاهاى پرانتزى شکل و انحناى غیرطبیعى ستون فقرات مواجه است.
این آمارها را ازقبل می‌دانستیم. خبر جدیدتر، این است که به‌تازگی محمد علی آبادی، رئیس سازمان تربیت بدنی بیان کرده: «توان حرکتی دختران ایرانی تقریبا معادل زنان ۴۰ ساله فرانسوی است.»
علی‌آبادی با انتقاد از کم بودن سرانه ورزش در ایران به نتایج تحقیقی اشاره کرده که نشان می‌دهد وضعیت جسمی دختران و زنان ایرانی تا چه حد وخیم است.
با این حال کارشناسان می‌گویند ورزش کردن به‌طور مرتب، باید به صورت فرهنگ در خانواده‌ها رواج پیدا کند وگرنه مسئله اصلی ما فقط کمبود امکانات ورزشی نیست.
دکتر مصطفی نجاتیان، فیزیکال‌تراپیست و رئیس بخش توانبخشی مرکز قلب تهران با اشاره به این که ورزش و حرکت در ایرانیان به‌خصوص در نوجوانان متأسفانه به دلایل زیادی در حاشیه قرار گرفته است، به همشهری می‌گوید: مهم‌ترین دلیل این مشکل زندگی شهر‌نشینی است به‌طوری که در حال حاضر علاوه بر این که در میان جوانان ورزش ساده‌ای مثل پیاده‌روی به صفر نزدیک می‌شود، متأسفانه بیشتر وقت جوانان صرف تحصیل شده و خصوصا در دوران دبیرستان و دانشگاه افراد وقت کمتری را صرف ورزش می‌کنند.
وی با اشاره به این که در نهایت این فقر حرکتی منجر به بروز اختلالاتی در سامانه حرکتی و حتی بیماری‌هایی مثل دیابت می‌شود، ادامه می‌دهد: در کشور ما و در 10 سال گذشته شیوع دیابت 10برابر شده است، علاوه بر این مسائل روحی و روانی ناشی از عدم تحرک نیز منجر به بروز افسردگی و اضطراب در بین جوانان می‌شود.
به گفته این فیزیکال‌تراپیست همین عدم تحرک کافی منجر به بروز اختلالات رشد و بیماری‌هایی می‌شود که باید در زمان میانسالی بروز کنند اما سن بروز آن‌ها به نحو چشمگیری کاهش یافته است.
اصل را باور نداریم!
به گفته کارشناسان در کشور ما فقط یک درصد افراد جامعه اهل ورزش هستند و به همین دلیل، کلینیک‌ها و مراکز درمانی هر روز شاهد بیمارانی هستند که در سنین پایین دچار مشکلات ستون فقرات، آرتروز، ساییدگی مفاصل، ضعف عضلات و انحراف جانبی ستون فقرات می‌شوند.
دکتر نجاتیان با بیان این که حتی در خیلی از موارد خانواده‌ها متوجه اختلال انحراف جانبی ستون فقرات نیستند، توضیح می‌دهد: حتی زمانی فرد با این اختلال به پزشک مراجعه می‌کند که اقدام درمانی خاصی برایش نمی‌توان انجام داد.
البته بی‌تحرکی در جامعه ناشی از عوامل مختلفی است.
عده‌ای از کارشناسان، نبود امکانات را در این میان عامل مهم‌تری می‌دانند، ولی به عقیده رئیس بخش توانبخشی مرکز قلب تهران، مشکل اصلی ما این است که سعی نمی‌کنیم آگاهی جامعه را نسبت به اهمیت ورزش از همان سنین پایین و سنین مدرسه افزایش دهیم.
به گفته وی، علاوه بر فقر حرکتی در دوران مدرسه، واحد تربیت بدنی در دانشگاه هم در حد 4 واحد خلاصه شده و بعد به فراموشی سپرده می‌شود.
وی خاطرنشان می‌کند: با این حال اگرچه شهرداری اقدام به تجهیز کردن پارک‌ها و فضاهای باز به وسایل ورزش کرده اما به علت عدم آگاهی و حتی این باور در بین زنان که ورزش در فضای باز و با این امکانات برای آن‌ها ظاهر جالبی ندارد، نسبت به این امکانات بی‌توجهی می‌کنند.
وی با اشاره به این که در کشورهای پیشرفته هر فردی موظف است در ساعت اداری نیم ساعت ورزش کند، می‌گوید: ما حاضریم هزینه‌های گزافی را صرف بیماری‌های ناشی از فقر حرکتی بکنیم در حالی‌که در فعالیت‌های روزمره خود ورزش را در نظر نمی‌گیریم.
دکتر سید منصور رایگانی، دانشیار طب فیزیکی و مدیر گروه طب فیزیکی و توانبخشی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی نیز با بیان این که فقر حرکتی در ایران در همه رده‌های سنی و در همه جنس‌ها و همه گروه‌های جمعیتی وجود دارد، به همشهری می‌گوید: در بعضی از گروه‌های جنسی و جمعیتی به‌خصوص در زنان و سالمندان بیشتر شاهد این معضل هستیم به‌طوری که تأثیرات این بی‌تحرکی در 2 طیف سنی نوجوانان و سالمندان ملموس‌تر بوده و این افراد بیشتر در معرض ابتلا به پوکی استخوان خواهند بود.
دکتر رایگانی با اشاره به این که کوتاهی بافت‌های نرم هم باعث ایجاد دردهای مزمن در اندام‌های تحتانی و کتف می‌شوند، ادامه می‌دهد: یکی از شایع‌ترین علل درد در اندام‌ها- آن‌هم در جوانان- همین کوتاهی بافت نرم است که انحراف ستون فقرات به صورت محدودیت حرکات زانو، گردی شانه و... هم از علائم آن هستند.
کمبود محیط های مناسب
اما چرا در کشور ما سهم زنان از این بی‌تحرکی بیشتر است؟ به عقیده متخصصان طب فیزیکی متأسفانه زنان و دختران در مشارکت‌های ورزشی به مراتب کمتر از مردان و پسران دیده می‌شوند و البته این برمی‌گردد به مسئولیت‌های زنان که هم خانه و هم بیرون از آن را در برمی‌گیرد.
در واقع گروهی معتقدند به‌دلیل مشغله بیش از حد تحرک کافی در بین زنان وجود ندارد.
اما آیا این مسئله فقط در کشور ما وجود دارد؟
به عقیده دکتر رایگانی، مشکل عمده‌تر این است که در ایران مشخصا به خاطر حدودیت‌های فرهنگی، حضور زنان درمحیط های ورزشی به اندازه مردان نیست.
وی می‌گوید: شاهد این امر هم عدم وجود فضای ورزشی مناسب در محیط مدرسه دختران است چون در کشور ما ورزش زنان باید در محیط بسته باشد ولی اکثر مدارس فاقد سالن‌های سرپوشیده ورزش هستند. علاوه بر این در محیط های خارج از مجامع ورزشی هم تقسیم عادلانه‌های از نظر امکانات زنان و مردان صورت نگرفته است.
به عقیده وی اما با وجود این که شاید کمبود امکانات یکی از دلایل عمده کم‌تحرکی باشد، آموزش‌های صحیح و لازم هم به اندازه کافی نیستند که بتوان حتی از شرایط حداقلی استفاده بهینه کرد.دکتر رایگانی با تأکید بر این که درمحیط های آموزشی علاوه بر محیط مناسب، به ساعت ورزش کردن نوجوانان هم باید بها داده شود، توضیح می‌دهد: متأسفانه علاوه بر این که ساعات ورزش کردن در مدارس محدود است، مربیان ورزشی هم آموزش‌های لازم را ندیده‌اند و هنوز نمی‌دانند که باید قبل از شروع کلاس حرکات نرمشی و کششی به مدت 5 دقیقه و در 2 نوبت انجام شوند.
هدف‌های گمشده، امکانات لوکس
با این حال علاوه بر عدم آگاهی مردم و کوتاهی در امر بالا بردن این آگاهی، کارشناسان معتقدند که باشگاه‌های ورزشی هم از عوامل عمده‌ای هستند که باعث شدند مردم ورزش کردن را یک اقدام لوکس بدانند یا این که اصلا هدف خود را از مراجعه به این باشگاه‌ها ندانند.
دکتر نجاتیان در این رابطه معتقد است: مشکل این است که ما بر حسب عادت ورزش نمی‌کنیم و وجود باشگاه‌های ورزشی را جزو مکان‌های لوکس می‌دانیم.
وی خاطر نشان می‌کند: در این شرایط هم مسلما با چند بار رفتن به باشگاه‌های ورزشی، آن‌ها را به فراموشی می‌سپاریم چون هنوز ورزش را یک حرکت مقطعی می‌دانیم و تا زمانی که باورمان در مورد ورزش و حرکت کافی اصلاح نشود وجود چنین امکاناتی هیچ فایده‌ای ندارد.
دکتر رایگانی نیز در این باره می‌گوید: مردم هنوز نمی‌دانند که اصلا چرا به این مکان‌ها مراجعه می‌کنند و یکی از اقدامات غلط در این مورد این است که مردم ما تصور می‌کنند با ورزش کردن می‌توانند وزن اضافی خود را به‌طور چشمگیری کاهش دهند برای همین به این باشگاه‌ها با هدف کاهش وزن مراجعه می‌کنند نه با هدف ورزش.
وی ادامه می‌دهد: حتی خیلی از مردم تصور می‌کنند که برای ورزش کردن حتما باید به باشگاه‌های ورزشی مراجعه کنند در حالی‌که هیچ الزامی در این مورد وجود ندارد و هر کسی با صرف 10 دقیقه وقت در روز و انجام حرکات ایروبیک و نرمشی می‌تواند اثرات نرمش را در خود ببیند.