یک سال تمام ایران به اروپا فرصت داد راهکاری برای ایجاد توازن در برجام پس از خروج آمریکا از آن بیندیشند اما با کوتاهی و تعلل اروپایی‌ها و اقدامات آمریکا در تحریم همه‌جانبه ایران به‌خصوص لغو معافیت نفتی ایران نوبت اقدام تهران رسیده است. رئیس‌جمهور قصد دارد فرداشب جزئیات تصمیم ایران را به اطلاع جهان برساند؛ تصمیمی که به‌نظر می‌رسد فعلا در حد کاهش تعهدات برجامی ایران است. در یک سال گذشته ایران مسیر پیش‌بینی‌شده در برجام را رج به رج طی کرد؛ از درخواست کمیسیون مشترک تا شکایت رسمی، مکاتبه با سازمان ملل تا دیدارهای دیپلماتیک، همشهری در این اینفوگرافیک مسیر طی‌شده توسط ایران را از ۱۸اردیبهشت۹۷ تا ۱۸اردیبهشت۹۸ مرور کرده است.
- تعدیل به جای خروج
یک مقام نزدیک به هیأت نظارت بر برجام گفت: جمهوری اسلامی ایران در واکنش به خروج آمریکا از برجام و بدعهدی کشورهای اروپایی در اجرای تعهداتشان، در نخستین گام، بخشی از فعالیت‌های هسته‌ای را که در چارچوب برجام متوقف شده بود، از سر می‌گیرد. به گزارش خبرگزاری صداوسیما، این مقام آگاه افزود: برنامه‌های پیش‌بینی‌شده کشورمان در چارچوب بندهای ۲۶ و ۳۶ برجام خواهد بود و فعلا موضوع خروج از برجام مطرح نیست، اما کاهش جزئی و کلی برخی تعهدات در دستور کار قرار می‌گیرد.
وی با بیان اینکه اقدامات متقابل جمهوری اسلامی ایران در برابر خروج آمریکا از برجام به‌زودی اعلام می‌شود، گفت: احتمالا چهارشنبه در گفت‌وگوی زنده رادیو و تلویزیونی، برنامه‌های مرحله‌ای کشورمان برای اقدامات متقابل در برابر خروج آمریکا از برجام اعلام خواهد شد. مقامات اتحادیه اروپا که در یک سال گذشته فقط به ارائه وعده‌های اجرا نشده اکتفا کردند، به‌طور غیررسمی در جریان این تصمیم قرار گرفته‌اند.
چهارشنبه ۱۸ اردیبهشت مصادف با ۸ می، سالگرد خروج آمریکا از برجام است.
- ماده۲۶ برجام؛ بند طلایی
اتحادیه اروپا از بازگرداندن یا تحمیل مجدد تحریم‌هایی که اجرای آنها را وفق برجام لغو کرده است، خودداری می کند؛ فارغ از فرایند حل و فصل اختلافات پیش‌بینی‌شده در این برجام. هیچ‌گونه تحریم جدید هسته‌ای شورای امنیت و هیچ‌گونه تحریم جدید اتحادیه اروپا وجود نخواهد داشت. ایالات متحده، با حسن نیت، نهایت تلاش خود را برای دوام برجام و پیشگیری از ایجاد تداخل در تحقق متمتع شدن ایران از لغو تحریم‌های مشخص شده در پیوست۲ به عمل خواهد آورد.
دولت ایالات متحده، در چارچوب اختیارات قانونی رئیس‌جمهور و کنگره، از بازگرداندن یا تحمیل مجدد تحریم‌های مشخص‌شده در پیوست۲ که اعمال آنها را وفق این برجام متوقف کرده است، خودداری می‌کند؛ فارغ از فرایند حل و فصل اختلافات پیش‌بینی‌شده در این برجام. دولت ایالات متحده، در چارچوب اختیارات قانونی رئیس‌جمهور و کنگره، از اعمال تحریم‌های جدید مرتبط با هسته‌ای خودداری خواهد کرد. ایران اعلام کرده است که تحمیل تحریم‌های جدید مرتبط با هسته‌ای را به منزله مبنایی برای توقف کلی یا جزئی اجرای تعهدات خود وفق برجام، تلقی خواهد کرد.
- ماده۳۶؛ مسیر اثبات عدم پایبندی اساسی
چنانچه ایران معتقد باشد که هریک یا تمامی گروه۱+۵ تعهدات خود را رعایت نکرده‌اند، ایران می‌تواند موضوع را به‌منظور حل و فصل به کمیسیون مشترک ارجاع کند؛ به همین ترتیب، چنانچه هریک از اعضای گروه۱+۵ معتقد باشد که ایران تعهدات خود را رعایت نکرده است، هریک از دولت‌های گروه۱+۵ می‌تواند اقدام مشابه به عمل آورد. کمیسیون مشترک ۱۵روز زمان خواهد داشت تا موضوع را فیصله دهد، مگر اینکه این زمان با اجماع تمدید شود.
متعاقب بررسی کمیسیون مشترک، چنانچه هر عضو معتقد باشد که موضوع پایبندی فیصله نیافته است، می‌تواند موضوع را به وزیران امور خارجه ارجاع دهد. وزیران ۱۵روز وقت خواهند داشت تا موضوع را فیصله دهند، مگر اینکه این زمان با اجماع تمدید شود. پس از بررسی کمیسیون مشترک -همزمان با (یا به‌جای) بررسی در سطح وزیران- خواه عضو شاکی یا عضوی که اجرای تکالیفش موضوع بوده است می‌تواند درخواست کند که موضوع توسط یک هیأت مشورت که متشکل از ۳عضو خواهد بود (یکی از سوی هر یک از طرف‌های درگیر در اختلاف و طرف سوم مستقل) بررسی شود.
هیأت مشورتی می‌بایست نظریه غیرالزام‌آوری را درخصوص موضوع پایبندی ظرف ۱۵روز ارائه کند. چنانچه متعاقب این فرایند ۳۰روزه موضوع فیصله نیابد، کمیسیون مشترک در کمتر از ۵روز نظریه هیأت مشورتی را با هدف فیصله موضوع بررسی خواهد کرد. چنانچه موضوع کماکان به نحو مورد رضایت طرف شاکی فیصله نیافته باشد و چنانچه طرف شاکی معتقد باشد که موضوع، مصداق «عدم‌پایبندی اساسی» است، آنگاه آن طرف می‌تواند موضوع فیصله‌نیافته را به‌عنوان مبنای توقف کلی و یا جزئی اجرای تعهداتش وفق برجام قلمداد کرده یا به شورای امنیت سازمان ملل متحد ابلاغ کند که معتقد است موضوع مصداق «عدم‌پایبندی اساسی» به‌شمارمی‌آید.