از گذشته تاکنون سیر به عنوان یکی از مواد غذایی ارزشمند دارویی و اثرگذار در سلامت انسان‌ها مطرح بوده است؛ محصولی پرطرفدار که فراورده‌های دارویی زیادی از آن تولید می‌شود. به همین دلیل سودآوری اقتصادی بسیار بالایی دارد و برخی کشورها روی افزایش کشت آن و بالا بردن سهمشان از اقتصاد سیر، برنامه‌های گسترده‌ای تدوین کرده‌اند. در حال حاضر چین بزرگ‌ترین تولیدکننده سیر است.
در ایران هم به عنوان یک ماده غذایی باارزش مورد توجه قرار دارد، اما برخلاف افزایش توجه به مصرف سیر در ایران طی سال‌های گذشته، سهم کشورمان از تولید و صادرات این محصول چندان زیاد نیست. مازندران مانند بسیاری از فرصت‌های کشاورزی دیگری که دارد، یکی از قطب‌های اصلی کشت سیر در ایران است. سیر مازندران کیفیت بسیار بالایی دارد و سیر برخی مناطق آن دارای شهرت و کیفیت بهتری نسبت به سایر نقاط استان است.
یکی از مناطقی که سیر کشت شده در آن به دلیل ماندگاری بالا و کیفیت در عطر و طعم طرفداران زیادی دارد، روستای اَتو از توابع دهستان کسلیان شهرستان سوادکوه است. کشت این محصول از دیرباز در منطقه کسلیان به‌ویژه روستای اَتو انجام می‌شده است. کمتر کسی را می‌توان در مناطق مرکزی استان دید که اهل خوردن و خرید سیر باشد ولی شهرت سیر این روستا را نشنیده باشد.
- سیر؛ پایه رونق اقتصادی روستای اَتو
طی سال‌های اخیر با هدف معرفی محصولات خاص مناطق مختلف مازندران جشنواره‌های موضوعی و محصول‌محور برگزار شده که گام‌های مقدماتی برای برندسازی تولیدات کشاورزی شاخص هر منطقه محسوب می‌شوند. با همین رویکرد فردا در روستای اَتو نخستین جشنواره سیر برگزار می‌شود. رئیس اداره جهاد کشاورزی شهرستان سوادکوه در گفت‌وگو با همشهری با بیان این‌که سیر این روستا بی‌تردید بهترین و با کیفیت‌ترین سیر کشور است، گفت: سیرهای با کیفیت کشور در مازندران و اهواز کشت می‌شوند. کیفیت سیر شهرستان سوادکوه به دلیل موقعیت اقلیمی و شرایط آب و خاک بسیار با کیفیت و از برترین انواع سیر در کشور است. خاک خوب، آب و هوای نیمه‌برفی و کوهستانی و شب‌های سرد از شرایط لازم برای کشت با کیفیت سیر است که در این روستا وجود دارد.
«محمد اسماعیلی» با بیان این‌که کشت این محصول سهم بسزایی در اشتغال‌زایی منطقه دارد، افزود: متاسفانه امسال سطح زیر کشت سیر اندکی کاهش یافته، اما با این حال یکی از محصولاتی است که در اشتغال می‌تواند سهم بسزایی داشته باشد. در زراعت گسترده مانند کشت گندم و جو به ازای هر ۲ هکتار، یک شغل ایجاد می‌شود، اما زراعت فشرده مانند کشت صیفی و سیر به ازای هر یک هکتار گلخانه برای ۱۰ تا ۱۴ نفر شغل ایجاد می‌کند. در منطقه ما نیز با توجه به وسعت کم زمین می‌توان به سمت اشتغال‌زایی با کمک این محصول حرکت کرد.
- رونق اشتغال
این مسئول معتقد است در صورتی این محصول می‌تواند اشتغال‌زایی خوبی داشته باشد که وضعیت بازار فروش مساعد و صنایع تبدیلی فعال باشد تا کشاورزان بتوانند اقتصاد سیر را رونق دهند. رئیس اداره جهاد کشاورزی سوادکوه سطح زیر کشت سیر در سوادکوه را ۵۰ هکتار عنوان کرد و گفت: از این ۵۰ هکتار باغ سیر حدود ۴۰ هکتار به روستای اَتو اختصاص دارد. در حال حاضر تقریبا ۱۵۰ نفر به طور مستقیم در باغ‌های سیر این شهرستان مشغول کار هستند. وی افزود: چون این محصول در پاییز و زمستان کشت می‌شود نیاز کمی به آب دارد و بارندگی فصلی برای آبیاری آن کفایت می‌کند.
به همین دلیل مصرف کم آب برای کشت سیر در سوادکوه باعث می‌شود سیر این منطقه کیفیت بالاتری نسبت به مناطق پایین‌دست داشته باشد. این ویژگی‌ها باعث می‌شود که سیر اَتو و سوادکوه تا یک سال ماندگاری داشته باشد. اسماعیلی سردسیر بودن منطقه را عاملی در بدون آفت بودن سیر اَتو و سوادکوه عنوان کرد و گفت: سیر در سوادکوه فقط در صورتی که بارندگی، ابرناکی و رطوبت زیاد داشته باشیم دچار آفت «زنگ سیر» خواهد شد که با سم‌پاشی برطرف می‌شود.
«کرم سیر» هم به این محصول در سوادکوه به دلیل سردسیر بودن منطقه خسارت کمتری وارد می‌کند. این مسئول با بیان این‌که تمام زمین‌های منطقه کسلیان مستعد کشت سیر هستند و با برگزاری جشنواره‌هایی از این دست می‌توان میل بومیان به افزایش سطح زیر کشت سیر را بیشتر کرد، ادامه داد: برگزاری چنین جشنواره‌ای می‌تواند در نشان دادن نوع ظرفیت منطقه، شناسایی و جذب بازار و ایجاد تبلیغ برای کشاورزان موثر باشد.
- برنامه‌های جشنواره سیر
بخشدار بخش زیراب نیز در گفت‌وگو با همشهری هدف از برگزاری جشنواره سیر اَتو را حمایت از تولید و فرهنگ بومی برشمرد و گفت: در راستای حمایت از تولید و حفظ فرهنگ بومی قصد داریم نخستین جشنواره سیر را در روستای اَتو برگزار کنیم. سیر این روستا با این‌که نسبت به سایر مناطق حجم تولید کمتری دارد، ولی از کیفیت بالاتری برخوردار است. «دیانوش سن‌شناس» با اشاره به برنامه‌های تعیین شده برای این جشنواره اظهار کرد: رونمایی از نماد سیر، رونمایی از تمبر، برپایی ۲۰ غرفه برای ارائه فراورده‌های سیر، عرقیات و داروهای گیاهی و سایر محصولات و ارائه صنایع‌دستی از جمله برنامه‌های این جشنواره خواهد بود.
وی معتقد است بسیاری از مسائل فرهنگی منطقه شناسنامه‌دار نیست و برای شناسنامه‌دار کردن سیر اَتو که شهرت فرامنطقه‌ای دارد باید تلاش کرد. بخشدار زیراب گفت: متاسفانه تاکنون جشنواره‌ای برای سیر در نظر گرفته نشده بود ولی امسال برای نخستین بار این اتفاق خواهد افتاد. تلاش می‌کنیم در حوزه‌های مختلف تا جایی که می‌توانیم با استفاده از ظرفیت‌های منطقه هویت ایجاد کنیم، همچنین با ایجاد ارزش افزوده سطح اقتصادی روستا را افزایش دهیم.
سن‌شناس افزود: چون نخستین جشنواره است، سعی ما بر این است در نخستین گام محصول را بشناسانیم و قصد داریم با شرکت‌های داروسازی و سایر دستگاه‌های بخش خصوصی که امکان استفاده از این محصول را دارند قرارداد ببندیم. برندسازی نخستین کاری است که برای ارتقای کیفیت باید انجام شود. این مسئول کیفیت بالای سیر اَتو را عاملی برای رقابت دانست و گفت: با توجه به کیفیت سیر اَتو، توان رقابتی از نظر کیفی را داریم و از لحاظ فروش به صورت پراکنده با مشکلی مواجه نیستیم ولی قصد داریم به شکل منسجم با برندسازی، فروش گسترده را در کنار افزایش تولید انجام دهیم.
- اقتصاد سیر
سیر معروف اَتو در رقابت داخلی شهرت خود را به دلیل کیفیت بالا حفظ کرده و هرساله مشتریان خود را دارد. دهستان بزرگ کسلیان مستعد کشت این محصول است. با کمی همت می‌توان کشاورزی سوادکوه را توسعه داد و اقتصاد خفته شهرستان را رونق بخشید. با وجود معضل بیکاری در منطقه سوق دادن نسل جوان به چنین مشاغلی می‌تواند راهگشا باشد.