این ۲ شهرستان از آثار ثبت ملی شده زیادی برخوردارند و یکی از ویژگی‌های منحصر به فرد آنها داشتن بیش از ۲۰۰ تپه باستانی است که نشان از سکونت بشر طی قرن‌های دور در آنها دارد. تعداد زیاد تپه‌ها و محوطه‌های باستانی در این شهرستان‌ها موجب شده است لرستان از نظر آثار غیرمنقول تاریخی و فرهنگی همچون تپه‌های باستانی و محوطه‌های ثبت شده در فهرست ملی رتبه دوم کشور را به خود اختصاص دهد.
- وجود ۱۶۳ اثر ثبت ملی شده در ازنا
مدیر میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری شهرستان‌های ازنا و الیگودرز به خبرنگار همشهری می‌گوید: در شهرستان ازنا ۱۶۳ اثر ثبت ملی شده وجود دارد که از این تعداد ۱۶۰ مورد تپه باستانی و ۳ مورد بناهای تاریخی هستند. «عباس جمشیدوند» ادامه می‌دهد: قدیمی‌ترین آثار این شهرستان تپه‌های تاریخی هستند که قدمت آنها به دوران پیش از تاریخ و عصر آهن می‌رسد. از ۱۶۰ تپه باستانی و تاریخی موجود در شهرستان ازنا ۲۸ مورد به دوران پیش از تاریخ تعلق دارند. وی بیان می‌کند: ۳ بنای تاریخی این شهرستان امامزاده قاسم(ع)، امامزاده ابراهیم(ع) و امامزاده تازران(ع) هستند که قدیمی‌ترین آنها بقعه امامزاده قاسم(ع) است که قدمت آن به قرن هشتم هجری قمری برمی‌گردد.
- نیاز آثار تاریخی ازنا به مرمت
این مسئول در ادامه با بیان این‌که ابنیه تاریخی ازنا به مرمت نیاز دارند، اظهار می‌کند: سالانه حدود ۵۰ میلیون تومان برای مرمت به این شهرستان تخصیص داده می‌شود که فراخور این مبلغ کارهای مرمتی صورت می‌گیرد. جمشیدوند می‌افزاید: مهم‌ترین موضوع در مورد تپه‌های باستانی حفاظت و حراست از آنهاست که باید از ایجاد خطر برای این تپه‌ها جلوگیری کرد.
وی می‌گوید: مواردی که برای تپه‌های باستانی ایجاد خطر می‌کنند عبارتند از: ساخت جاده، عوامل طبیعی (سیل، زلزله) سدسازی، توسعه شهرها و روستاها و ... جمشیدوند بیان می‌کند: برای پیگیری این موارد و ممانعت از تخریب این‌گونه تپه‌ها باید در وهله اول تپه‌ها ثبت ملی شده باشند و در وهله‌های بعد اداره میراث به عنوان متولی از آنها حراست کند.
- وجود ۱۰۴ اثر ملی ثبت شده در الیگودرز
جمشیدوند در بخش دیگری از صحبت‌هایش به آثار تاریخی شهرستان الیگودرز نیز اشاره می‌کند و می‌گوید: این شهرستان ۱۰۴ اثر ثبت ملی شده دارد که ۱۰۰ مورد آن تپه و سایت باستانی و ۴ مورد بنای تاریخی شامل حمام موشله، سرداب موشله، حمام جوز و قلعه باجول هستند. وی ادامه می‌دهد: قدیمی‌ترین آثار تاریخی این شهرستان تپه‌های آن هستند. ۲۵ تپه در الیگودرز به دوران پیش از تاریخ تعلق دارند.
به گفته جمشیدوند سرداب موشله، حمام جوز و حمام موشله متعلق به دوران معاصر هستند و قلعه باجول به دوران زندیه و اوایل قاجار تعلق دارد. مدیر میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری شهرستان‌های ازنا و الیگودرز اظهار می‌کند: ۴ بنای تاریخی این شهرستان هم به مرمت نیاز دارند و در صورت تامین اعتبار لازم کار مرمت آنها انجام می‌شود. البته ناگفته نماند که مرمت سرداب موشله به اتمام رسیده است و تنها برای مرمت حمام موشله، حمام جوز و قلعه باجول به تخصیص اعتبار نیاز داریم.
- وجود ۲۰۰ تپه باستانی در ازنا و الیگودرز
مسئول باستان‌شناسی اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان نیز به همشهری می‌گوید: یکی از مهم‌ترین وظایف سازمان میراث فرهنگی ثبت آثار فرهنگی و تاریخی است. یک اثر وقتی ثبت ملی می‌شود، به لحاظ حقوقی ارزش بیشتری پیدا می‌کند و انجام وظایف راحت‌تر می‌شود. «محمدرضا محمدیان» می‌افزاید: در شهرستان‌های ازنا و الیگودرز ۲۰۰ تپه و سایت باستانی ثبت ملی شده وجود دارد که قدمت بیش از ۵۰ مورد از آنها به دوران پیش از تاریخ برمی‌گردد. وی بیان می‌کند: هر اثر تاریخی باید یک ویژگی‌های خاص داشته باشد تا ثبت شود. مثلا ممکن است یک بنا ویژگی‌های هنری و معماری داشته باشد.
- اهمیت تپه‌ها از نظر علمی و پژوهشی
محمدیان می‌گوید: در شهرستان‌های ازنا و الیگودرز آثار شاخص تپه‌ها و سایت‌های باستانی هستند. این تپه‌ها سال‌های سال محل سکونت بشر بوده‌اند و همین موضوع مهم‌ترین ویژگی و شاخصه آنهاست. وی ادامه می‌دهد: این تپه‌ها، سایت‌ها و محوطه‌های باستانی از نظر علمی، پژوهشی و باستان‌شناسی حائز اهمیت هستند و جایگاه تاریخی و پیشینه منطقه را روشن می‌کنند. مسئول باستان‌شناسی اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری لرستان اظهار می‌کند: همین امر دلیلی است بر این‌که میراث فرهنگی باید آنها را در فهرست آثار ملی ثبت و از هرگونه دخل و تصرف در آنها جلوگیری کند و در زمان مناسب کارهای باستان‌شناسی و کاوش انجام دهد و پیشینه آنها را استخراج کند.
- رتبه لرستان در زمینه تپه‌ها و محوطه‌های باستانی
این مسئول می‌گوید: لرستان از نظر آثار غیرمنقول تاریخی و فرهنگی همچون تپه‌های باستانی و محوطه‌های ثبت شده در فهرست ملی رتبه دوم کشور را به خود اختصاص داده است. وی اضافه می‌کند: وجود تپه‌های باستانی در ۲ شهرستان ارزنا و الیگودرز به دلیل موقعیت خاص منطقه است زیرا شرایط مساعد برای سکونت و زندگی داشته‌اند.
- آثار تاریخی در معرض خطر
محمدیان در بخش دیگری از صحبت‌هایش با اشاره به این‌که قطعا تمام آثار در معرض خطر و تهدید قرار می‌گیرند، بیان می‌کند: در لرستان بیشتر از ۳ هزار اثر ثبت ملی شده وجود دارد که به دلیل پراکندگی در استان و کمبود نیرو و سخت بودن حفاظت از آنها در معرض خطرند. محمدیان می‌گوید: اما مهم‌ترین موضوع در پیشگیری از ایجاد خطر برای آثار تاریخی و باستانی، اطلاع‌رسانی به مردم است. آنها باید آگاهی‌های لازم را داشته باشند تا با کمک آنها بتوان از تخریب آثار تاریخی و باستانی جلوگیری کرد.