شماری از آپارتمان‌نشینان با نگهداری و پرورش گیاهان آپارتمانی، طراوت و زیبایی را به منازل خود می‌برند تا ضمن این‌که محل سکونت خود را بانشاط کنند به نوعی باعث تصفیه هوای محل زندگی خود هم شوند. اغلب گیاهان خانگی خطری برای نگهداری ندارند، اما تعداد کمی از آنها ممکن است موجب مسمومیت‌های شدید یا خفیف، تحریک پوستی، ناراحتی‌های معده یا بروز آلرژی شوند. با توجه به رواج نگهداری انواع گلدان‌های زینتی و آپارتمانی لازم است علاقه‌مندان به این کار از خطرات و عوارض نگهداری آنها مطلع باشند. طبق نظر پزشکان و کارشناسان گیاهی، مسمومیت‌های گیاهی در کودکان شدیدتر از بزرگسالان است.
- از ناراحتی‌های گوارشی تا مرگ
کبری توفیقی دارای دکترای فیزیولوژی گیاهی در قزوین در گفت‌وگو با همشهری می‌گوید: اکثر گیاهان بی‌خطر و فاقد مواد سمی‌اند، اما برخی از گیاهان دارای ترکیبات سمی‌اند و می‌توانند برای دیگر موجودات زنده، ایجاد مسمومیت یا عوارض دیگری کنند. مصرف این گیاهان توسط انسان یا حیوان می‌تواند خطرناک باشد. مسمومیت با بعضی از گیاهان سمی می‌تواند باعث ناراحتی‌های گوارشی یا عصبی یا تحریکات پوستی شود و حتی در بعضی موارد به مرگ بینجامد. متاسفانه در طبیعت هم برخی افراد گیاهانی را با گیاهان دارویی یا سبزی خوردن اشتباه می‌گیرند که باعث مسمومیت می‌شود.
وی بیان می‌کند: از آنجا که کودکان از خطرات اطراف خود بی‌خبرند اگر گیاه سمی در خانه نگهداری می‌شود باید مواظب کودکان باشیم تا آن گیاه را لمس نکنند یا در دهان خود نگذارند. در طبیعت هم خانواده‌ها باید به شدت مواظب باشند تا کودکان هر گیاهی را به دهان خود نبرند.
به گفته توفیقی، یکی از مسمومیت‌های رایج گیاهی، مسمومیت با قارچ‌های سمی است. در سال گذشته هم شاهد بودیم تعدادی از افراد با مصرف قارچ سمی جان خود را از دست دادند. با افزایش باران به ویژه در فصل بهار رشد قارچ در طبیعت افزایش می‌یابد متاسفانه برخی از خانواده‌ها ناآگاهانه از قارچ‌ها استفاده می‌کنند و دچار مسمومیت می‌شوند. افراد لازم است از مصرف قارچ‌هایی که نوع آنها را نمی‌شناسند جدا خودداری کنند.
- خرزهره؛ گلی زیبا اما خطرناک
این استاد دانشگاه می‌گوید: حتما همه افراد گیاه خرزهره را در پارک‌ها و باغچه‌های بعضی منازل دیده‌اند. خرزهره درختچه‌ای همیشه سبز با گل‌های سفید، صورتی یا قرمز تیره است که به عنوان گیاه زینتی در پارک‌ها و باغ‌ها کاشته می‌شود. نگهداری این گیاه در آپارتمان‌ها هم بسیار رواج دارد، اما همه قسمت‌های این گیاه از ریشه تا گلبرگ و شیره آن فوق‌العاده سمی و کشنده است. سال‌هاست پژوهشگران درباره وجود ماده فوق‌العاده سمی و کشنده در خرزهره که روی بافت قلب هم اثر می‌گذارد هشدار می‌دهند. با وجودی که این گیاه گل‌های بسیار زیبایی دارد اما تماس با آن می‌تواند موجب ایجاد ضربان نامنظم قلب و حتی در مواردی ایست قلبی شود.
وی ادامه می‌دهد: آمارها نشان می‌دهد مسمومیت با گیاه خرزهره به خصوص در ایران اتفاقی شایع است، زیرا این گیاه به صورت گسترده در پارک‌ها، مراکز تفریحی و بلوارها و باغچه‌های منازل در دسترس عموم است. همه قسمت‌های این گیاه اعم از گل، دانه، برگ و ساقه آن حاوی ماده‌ای سمی است. این ماده اثری شبیه به دارو دارد و نیروی انقباضی قلب را افزایش و هدایت الکتریکی آن را کاهش می‌دهد و می‌تواند برای قلب مشکلاتی را ایجاد کند و حتی به ایست قلبی منجر شود. برای همین به خانواده‌ها توصیه می‌شود که اگر در باغچه منزل خود این گیاه را دارند یا در پارک‌ها مشاهده می‌کنند به کودکان خود آموزش دهند که آن را بو نکنند یا در دهان خود نگذارند. مصرف ۵ تا ۱۵ عدد برگ این گیاه می‌تواند به مرگ منجر شود.
- گیاه دیفن‌باخیا
این استاد دانشگاه اظهار می‌کند: گیاه دیفن‌باخیا به عنوان گل آپارتمانی با شرایط نگهداری آسان همه‌جا معرفی می‌شود. این گیاه یکی از گل‌هایی است که در اکثر منازل خانواده‌هایی که به گل و گیاه علاقه دارند وجود دارد. رنگ سبز و ترکیب رنگ زیبای این گیاه آرامش خاصی را به همراه دارد. دیفن‌باخیا با تمام زیبایی از گیاهان سمی است. بنابراین در زمان تکثیر و جابه‌جایی آن باید مراقب بود و از دستکش استفاده کرد تا از تماس با شیره این گیاه که سمی است و سوزش زیادی ایجاد می‌کند جلوگیری شود. همچنین در صورتی که دست انسان با گل دیفن‌باخیا تماس داشته باشد حتما باید دست‌ها قبل از تماس با چشم یا زبان شسته شود.
توفیقی می‌افزاید: سمی که در این گیاه وجود دارد سمی به نام کلسیم اگزالات است. این ماده نوعی کریستال سمی است که پس از آسیب‌دیدگی دیوار سلولی و تخریب آن به بیرون ترشح می‌شود. در واقع ترشح این ماده سمی یکی از مکانیسم‌های گیاه در مقابل حیواناتی است که برای دیفن‌باخیا دشمن به حساب می‌آیند. وجود این گیاه به خودی خود خطری ندارد، ولی اگر شخصی برگی از این گیاه را در دهان خود بگذارد دچار مسمومیت می‌شود. خانواده‌ها باید این نوع گلدان‌ها را دور از دسترس کودکان خود قرار دهند، زیرا بارها شاهد مسمومیت‌های شدید کودکان از طریق دیفن‌باخیا بوده‌ایم. بهتر است بگوییم که بهترین مکان برای نگهداری این گیاه اداره‌ها و سازمان‌ها هستند. به گفته وی، از گیاهان سمی خانگی دیگر می‌توان به گیاهان تزئینی مانند ویستریا، گل انگشتانه، ادریسی، زنبق‌دره، درفش گیاه، گل داودی، فیکوس و گل نرگس اشاره کرد. البته پرورش این گیاهان در خانه و تماشای آنها لذتی بسیار زیاد دارد و هیچ منعی برای وجود آنها در منازل نیست فقط باید همه‌چیز را در مورد آنها بدانیم و نکات ایمنی را در تماس با آنها رعایت کنیم.
- اقدامات اولیه
این استاد دانشگاه تصریح می‌کند: در صورت بلعیدن قسمت‌های مختلف یک گیاه سمی مانند میوه، دانه و برگ آن حتما باید با مرکز اطلاع‌رسانی داروها و سموم تماس بگیرید. همچنین در صورت خوردن شیرابه برگ‌های بریده گیاهان سمی مانند دیفن‌باخیا، آزالیا، خرزهره، آلاله، اقاقیا و پیاز گل نرگس که سبب سوختگی شدید پوست، تورم حلق و زبان می‌شود اگر مصدوم هوشیار است باید برای رقیق کردن سم گیاه به وی آب یا شیر خوراند. در صورت در اختیار داشتن زغال فعال می‌توان پودر زغال فعال را در آب حل کرد و به بیمار داد، زیرا مولکول‌های زغال در روده و معده به سم می‌چسبد و مانع جذب آنها می‌شود. بخور اکالیپتوس هم در صورتی که به اشتباه خورده شود به مسمومیت‌های شدید می‌انجامد. اگر این مورد پیش آمد باید مصدوم را سریع به بیمارستان رساند. وی می‌گوید: قرمزی پوست، چشم، دست و صورت از اولین علائم آلرژی به گیاهان آپارتمانی است. در صورت مسمومیت نیز باعث تخریب و سوزش مخاط درونی می‌شود و سوزش گلو و حساسیت ایجاد می‌کند.
- از گیاهان خانگی نترسید
کبری توفیقی دکترای فیزیولوژی گیاهی اظهار می‌کند: مردم نباید از پرورش و نگهداری گیاهان آپارتمانی بترسند. درست است که بعضی از گیاهان سمی‌اند، اما پرورش و نگهداری آنها به تنهایی مشکل‌ساز نیست. فقط کافی است مراقب باشیم از آنها استفاده‌های غلط نشود و دور از دسترس کودکان قرار بگیرد. خانواده‌ها هم برای شناخت بیشتر این گیاهان و آگاهی از خطرات آنها حتما برای نگهداری باید با افرادی که در این زمینه اطلاعات کافی دارند مشورت کنند. قطعا لذت و آرامش حاصل از تماشای این دوستان سبز خانگی ارزش کسب این آگاهی‌ها را دارد. وی ادامه می‌دهد: یکی دیگر از عوامل ترس خانواده‌ها، بزرگ‌نمایی خطرات و عوارض مسمومیت‌ها و نقل داستان‌های نادرست به ویژه در فضای مجازی است. کسب اطلاع از کانال‌های معتبر و اشخاص کارشناس در این امر می‌تواند بهترین روش باشد.