این روزها مراکز درمانی و کلینیک‌ها نقش اول را در عرصه ترک اعتیاد بازی می‌کنند.متادون یگانه بازیگر عرصه ترک اعتیاد از طریق دارو درمانی است که در برخی از موارد به اعتیاد فرد بیمار به این داروی ترک اعتیاد ختم شده است. تقی‌پور، مشاور مدیرکل بهزیستی مازندران و کارشناس ارشد آسیب‌های اجتماعی جزو چهره‌هایی است که با تأیید احتمال اعتیاد به متادون در روند درمانی افراد معتاد، از این شیوه به‌عنوان تنها راه‌حل دارویی ترک اعتیاد یاد می‌کند.
* آقای تقی‌پور! در مسیر ترک اعتیاد، مراکز مختلفی در حال فعالیت هستند، شیوه کار این مراکز ترک اعتیاد به شکل است؟
اعتیاد یک بیماری چند عاملی است، بنابراین درمان‌هایش هم واحد نیست و از شیوه‌های مختلفی برای درمان استفاده می‌شود. درمان اعتیاد به ۲ شکل دارویی و رفتاری- روانی است. مراکز درمانی به ۲ دسته دارویی و روانی تقسیم می‌شوند. مراکزی که درمان با تکیه به دارو اعتقاد دارند نیز به ۲ شکل مراکز سرپایی و بستری فعال هستند. مراکز درمانی دارویی از طریق پزشک معالج و با استفاده از متادون‌درمانی و شربت تریاک به افراد معتاد برای ترک کمک می‌کنند. معمولا برای تمام موادمخدر از جمله شیشه، تریاک، گل و... از شیوه واحد متادون درمانی بهره می‌برند.
* شما در صحبت‌هایتان به شیوه‌های سم‌زدایی اشاره کردید، رایج‌ترین راه سم‌زدایی در این مراکز چیست؟
متادون‌درمانی رایج‌ترین متد درمانی است. در این شیوه متادون جای مواد را می‌گیرد و به‌تدریج وابستگی به مواد کم می‌شود. اگر فرد معتاد براساس برنامه پیش برود حداکثر تا ۲سال این ماده را کامل ترک می‌کند.
* این مدت زمان ترک از طریق متادون برای همه ثابت است؟
برخی از مراکز و معتادها ممکن است در مسیر درمان به اشتباهاتی دست بزنند. به‌عنوان مثال اگر فرد معتاد به شیوه خودسر تصمیم به درمان بگیرد و به جای موادمخدر صنعتی و سنتی به متادون وابسته شود، این احتمال بسیار پر رنگ است که سال‌ها متادون را به‌عنوان موادمخدر استفاده کنند.
* در واقع باید اعتیاد به متادون را به‌عنوان یکی از دغدغه‌های ترک اعتیاد معرفی کرد؟
بله، به همین دلیل است که هنگام مصرف متادون تأکید می‌شود که این مواد تحت نظر پزشک استفاده شود. پزشک با توجه به شدت بیماری میزان مصرف متادون را برای بیماری کم می‌کند، به‌طوری که در نقطه نهایی درمان، مصرف متادون به صفر برسد. بیمارهایی که خودسر دست به این کار می‌زنند، توان کاهش میزان مصرف متادون را ندارند و معمولا برای آنکه آثار نشئگی را داشته باشند به هر مقداری که نشئه‌شان را تأمین کند، متادون مصرف می‌کنند.
نکته مهم این است که مصرف تحت نظر پزشک سیر نزولی دارد اما مصرف خودسرانه روند افزایشی را طی می‌کند؛ چرا که پس از مدتی بدن معتاد به متادون عادت می‌کند و چون دیگر حس نشئگی ندارد، مجبور می‌شود که میزان مصرف متادون را بالا ببرد.
* براساس گفته شما بیمار تحت درمان برای مصرف روزانه یا هفتگی متادون به پزشک مراجعه می‌کند. پزشک از کجا می‌تواند تشخیص دهد که این متادون که به بیمار تحویل می‌دهد، موجب درمان است و زمینه اعتیاد فرد را مهیا نمی‌کند؟
پزشک معاینه‌های اولیه‌ای انجام می‌دهد و شدت اعتیاد و وابستگی به مواد برای پزشک مشخص می‌شود. نکته مهم‌تر اینکه متادون در حضور پزشک مصرف می‌شود و بیمار این امکان را ندارد که متادون را در جایی خارج از مطب استفاده کند.
* واقعا کسی این متادون را بیرون از مطب نمی‌برد؟
نباید ببرند، قانون این است.
* بعضی از معتادها متادون را همراه با مواد دیگر استفاده می‌کنند تا بهتر نشئه شوند...
بله این اتفاق می‌افتد اما متادون برای این مصرف در بازار آزاد خریداری می‌شود و ربطی به مراکز ترک اعتیاد ندارد. برخی از عطاری‌ها و فروشنده‌های موادمخدر، متادون را در دسترس فرد معتاد قرار می‌دهند.
* پس در روند درمانی این اتفاق نمی‌افتد؟
طبق قانون نباید این اتفاق بیفتد.
* تهیه متادون هم مانند موادمخدر دیگر راحت است؟
آنهایی که اهلش باشند، این ماده را هم پیدا می‌کنند. متادون در بازار راحت پیدا می‌شود.
* از متادون بیشتر برای ترک کدام موادمخدر استفاده می‌شود؟
متادون بیشتر برای ترک مواد سنتی قابل استفاده است اما متأسفانه هنوز برای درمان شیشه داروی خاصی پیدا نشده، برای مصرف موادمخدر شیشه هم از متادون استفاده می‌شود.
* یعنی متادون برای ترک مواد صنعتی هم جواب می‌دهد؟
نتیجه قطعی ندارد. برای برخی نتیجه می‌دهد و برای بعضی‌ها هم نه. نکته مهم این است که برای درمان اعتیاد تنها شیوه‌های دارویی جواب نمی‌دهد و باید درمان دارویی و روانی در کنار هم باشند.
* تکیه بر متادون برای ترک اعتیاد تا چه حد می‌تواند زمینه‌ساز افزایش اعتیاد به متادون شود؟
اگر مراکز درمانی با مجوز، اصولی که در مورد سیر نزولی مصرف مواد است را رعایت کنند و پزشک اطمینان پیدا کند که بیمار جز متادون از ماده مخدر دیگری استفاده نمی‌کند، مطمئنا حداکثر تا ۲سال این مصرف از بین می‌رود اما اگر رعایت نشود مطمئنا ترک مصرف متادون تا سال‌ها به طول می‌انجامد. افرادی بوده‌اند که به‌دلیل خوددرمانی وابسته و معتاد به متادون شده‌اند.
* پس باید بگوییم متادون تنها راه درمان دارویی اعتیاد است؟
بله، فعلا همین است.