بندر خمیر با جمعیت ۶۰ هزار نفر در ۹۵ کیلومتری جنوب غربی بندرعباس از جمله بنادر غرب هرمزگان است که با سابقه تاریخی کهن و همسایگی با بزرگ‌ترین تالاب دریایی ایران و خاورمیانه (تالاب بین‌المللی خورخوران) سال گذشته توانست عنوان اولین شهر ملی تالابی ایران را کسب کند. مدیران شهری این بندر قصد دارند در رقابت با بندر لنگه و کنگ با احیای جاذبه‌های تاریخی خود، علاوه بر ترمیم بافت فرسوده، رونق اشتغال و جذب گردشگر را نیز برای این منطقه به ارمغان آورند.
نخستین اقدام شهرداری خمیر، بازطراحی بازار خانی (بازار گپ)، قلعه (پنج‌برج) و مسجدجامع قدیمی خمیر است که بخش‌هایی از آن هم آغاز شده است. یکی از مشکلات پیش روی شهرداری برای بازآفرینی، اماکنی است که در گذر زمان جای خود را به بافت دیگری داده‌اند. بازار خانی یکی از این اماکن تاریخی است که در سال ۵۴ و با آغاز توسعه شهر تخریب می‌شود و جایش را به ادارات می‌دهد.
- بازآفرینی با مستندات تاریخی
شهردار بندر خمیر در گفت‌وگو با همشهری بیان کرد: بازطراحی سبب می‌شود هویت تاریخی و سنتی به شهر بازگردد. اجرای این طرح شامل احیای دیگر بافت‌های فرسوده شهر نیز شده که شامل حمایت اعتباری مصوبه دولت نیز خواهد شد. «جواد محمودی» افزود: برای بازطراحی قلعه، مسجد قدیمی و بازار خانی که در مرکز شهر قرار دارند، کارشناسان مجربی شروع به تحقیق کردند. بخشی از آثار تاریخی نظیر یک برج از قلعه قدیمی هنوز پابرجاست؛ بنابراین باز طراحی آن از بقیه آسان‌تر بود. اما در برخی دیگر از این آثار تاریخی مانند بازارهای «خانی» و «گپ» که بافت آن تغییر کرده نیاز به کمک مردم بود.
وی بیان کرد: بازارهای تاریخی بندر خمیر که جزئی از اسناد ماندگار و ارزشمند این منطقه است با استفاده از عکس‌های قدیمی، اسناد و کتب تاریخی و با تلاش افراد متخصص بازطراحی شده است. بازار خانی، مسجدجامع قدیمی و قلعه تاریخی (پنج‌برج) در مساحت ۸ هزار متر با همان شکل و شمایل منتصب به تصاویر قدیمی و مطالب تاریخی ساخته می‌شوند. شهردار گفت: هم‌اکنون بیش ۲۵۰۰ متر زمین برای اجرای این طرح در اختیار شهرداری است و در حال مذاکره با ادارات مخابرات و شرکت توریع برق هستیم تا مابقی زمین‌ها را تملک و طرح بازآفرینی این آثار تاریخی را کامل کنیم.
- بازارهای قدیمی، ساخت دوران زندیه
شهردار بندر خمیر با اشاره به باز طراحی بازار خانی، بیان کرد: بازار قدیمی خمیر در دوران زندیه ساخته شده است. کار بازآفرینی این بازار نیز مطابق اسناد تاریخی آن زمان و به همان شکل سنتی خود ساخته می‌شود. وی افزود: بازار خانی با ۲۴ فروشگاه بعد از بهره‌برداری تبدیل به مرکز فروش صنایع دستی و سوغاتی بندرخمیر خواهد شد. پیش‌بینی می‌کنیم بخش خصوصی از اجاره یا رهن فروشگاه‌های این بازار استقبال خوبی خواهد کرد.
درباره برج معروف بندر، قلعه قدیمی (پنج‌برج) مرحوم «احمد اقتداری»، پژوهشگر خلیج فارس، در کتاب آثار شهرهای باستانی سواحل و جزایر خلیج فارس و دریای عمان با ذکر این مطلب که «سردر شمالی آن به وضع شکوهمندی از سنگ و گچ و به سبک قلعه‌های اروپایی ساخته شده» آن را بازمانده دوران پرتغالی‌ها و هلندی‌ها می‌داند و اشاره می‌کند «این قلعه ۳ بار مرمت شده است. یک بار در دوران نادرشاه، یک بار در دوران کریم‌خان زند و یک بار در دوران ولاه مسقط که این نواحی را به اجاره داشته‌اند. »
- تجارت در گذر تاریخ
طبق گزارش سدیدالسلطنه (محقق و کارگزار قاجاریه) در گذشته کارگاه‌های متعدد پارچه‌بافی، عبادوزی و بادبان‌سازی در خمیر رونق داشته است. مؤلف کتاب «اعلام‌الناس فی احوال بندرعباس» در این باره نوشته است: «شراع یا بادبان کشتی با ریسمان‌هایی که از هندوستان وارد قشم می‌شود بافند و هر یک من ۱۴ قران فروشند. دیگر مصنوع این قصبه نسج عباست که از پشم شتر و بز بافند و نیکو به عمل نیاورند هر یک دانه یک تومان فروش رود و فقط برای نسج عبا دو کارخانه موجود است. »