کاهش بارش برف و باران، تبخیر بالای آب، تغییر اقلیم، افزایش فرسایش بادی، برداشت بی‌رویه از سفره‌های آب زیرزمینی و ساخت‌وسازهای بی‌رویه بستر بیابانی شدن اراضی را بیش از گذشته محقق می‌کند. مساحت اراضی بیابانی البرز بیش از ۵۴هزار هکتار است که عمده این اراضی در ۲ شهرستان اشتهارد و نظرآباد واقع شده‌اند که کانون ریزگرد در استان نیز به شمار می‌روند. اداره منابع طبیعی یکی از ارگان‌هایی است که وظیفه افزایش فضای سبز و مقابله با بیابان‌زایی را به عهده دارد؛ از همین رو عملیات بیابان‌زدایی توسط منابع طبیعی در قالب طرح‌های مختلف نهالکاری، حفاظت، قرق و مدیریت جنگل‌های دست‌کاشت و ترسیب کربن صورت گرفته است.
- اقداماتی برای بیابان‌زدایی
مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری البرز با اشاره به لزوم افزایش اعتبار بیابان‌زدایی در استان می‌گوید: برای سال آینده ۱۵۰ میلیارد ریال اعتبار از محل این صندوق به سازمان جنگل‌ها اختصاص یافته، اما تلاش ما بر جذب ۲۵۰ میلیارد ریال برای البرز است. «حامد فرضی» می‌افزاید: یکی از چالش‌های اخیر کشور در سال‌های اخیر ریزگرد داخلی است که مشکلات زیادی را به وجود آورده است. مساحت کانون‌های ریزگرد در داخل کشور ۱۵۰ هزار هکتار است که البرز و استان‌های همجوار آن در این بخش نقش بسیار زیادی دارند.
وی با بیان این‌که در البرز اقلیم‌های مختلف همچون ناحیه کوهستانی، بیابانی و دشتی وجود دارد، اضافه می‌کند: ۵۴ هزار هکتار از اراضی ملی را عرصه‌های بیابانی تشکیل می‌دهد که با توجه به شرایط اقلیمی و مداخلات انسانی ۲۵ هزار هکتار آن کانون ریزگرد داخلی است. فرضی اضافه می‌کند: در این عرصه‌ها با هدف حفظ و گسترش پوشش گیاهی با گونه‌های بومی و متناسب این مناطق نهالکاری از سال‌های قبل صورت گرفته است. همچنین در ۵هزار و ۴۳۸ هکتار از عرصه‌های بیابانی استان عملیات مراقبت و آبیاری و در ۸ هزار هکتار نیز عملیات حفاظت و قرق به صورت مستمر در این سال‌ها انجام شده است. حفر چاه‌های مناسب برای تأمین آب مورد نیاز نهال‌های کشت‌شده، کاشت گونه‌های مقاوم به کم‌آبی همچون تاغ، قره‌داغ و آتریپلکس از دیگر اقدامات این اداره به منظور بیابان‌زدایی بوده است.
مدیرکل منابع طبیعی البرز با اشاره به بحران‌هایی که افزایش بیابان در البرز به دنبال خواهد داشت، می‌گوید: اگر برنامه‌های لازم برای مقابله با گرد و غبار و ریزگرد را در این مناطق نداشته باشیم، مهاجرت ساکنان اشتهارد و نظرآباد دور از تصور نیست. همچنین در اطراف شهر ۲ میلیون نفری کرج و حومه آن اگر مولفه‌های لازم برای فضای سبز و افزایش سرانه برای مردم در نظر گرفته نشود، شرایط زیستن به مخاطره می‌افتد. فرضی با تاکید بر لزوم همکاری مردم برای کاهش بیابان می‌افزاید: شهری که زمانی باغ‌شهر بود، اکنون شاهد وارونگی هوا و آلودگی محیط زیست در آن هستیم. بنابراین یک عزم همگانی می‌خواهد تا تمام افراد جامعه کمک کنند که فضایی سالم و پاک داشته باشیم و آن را به‌درستی به دست نسل آینده برسانیم.
وی ادامه می‌دهد: امسال بخش اجرایی اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری البرز در کنار مردم بود و طرح‌ها را با مشارکت مردم به سرانجام رساند. جایی که مشارکت و همراهی و همدلی مردم باشد اثربخشی و نتایج کار دوچندان خواهد بود، زیرا منابع طبیعی متعلق به آحاد مردم است و منابع طبیعی در بخش اجرا باید همگام با مردم به تکالیف خود عمل کند.
- بیابان‌های البرز، کانون ریزگرد داخلی
معاون فنی منابع طبیعی استان البرز با بیان اقداماتی که در حوزه بیابان‌زدایی صورت گرفته می‌گوید: سال ۹۵ در سفر رئیس‌جمهوری به استان مصوب شد از صندوق توسعه ملی بخشی به این حوزه اختصاص یابد که از آن سال تاکنون شتاب خوبی در مهار بیابان داشته‌ایم، ولی عمق فاجعه به قدری است که اعتبارات منابع طبیعی برای مهار رشد بیابان در استان کافی نیست.
«مهدی فتحی» با اشاره به تبعات افزایش بیابان‌های استان می‌افزاید: یکی از عمده مشکلات این بخش افزایش ریزگردهاست، طبق گزارش سازمان جنگل‌ها به طور مستند شهرستان‌های نظرآباد، اشتهارد و بخشی از ماهدشت کانون اصلی ریزگردهای داخلی استان هستند که لازم است مهار شود. وی ادامه می‌دهد: ۴۵ هزار و ۲۰۰ هکتار از اراضی شهرستان‌های نظرآباد و اشتهارد کانون بیابان است که در سال‌های اخیر حدود ۴ هزار هکتار عملیات کاشت گیاهان بومی، ایجاد سایت پنل‌های خورشیدی در بیابان‌های نظرآباد و طرح‌های مختلف دیگر برای مهار بیابان‌های البرز انجام شده است که این مقدار کافی نیست. فتحی اضافه می‌کند: شاید مردم گمان کنند با وجود بارندگی‌های امسال دیگر مشکلی در این زمینه وجود نخواهد داشت، اما واقعیت این است که نباید فریب بارندگی‌های امسال را خورد. همچنین لازم است برنامه‌های آبخیزداری را با جدیت دنبال کنیم، زیرا کشور ما ۲۰ سال خشکسالی را پشت سر گذاشته است.
وی با اشاره به عوامل موثر در افزایش بیابان‌های استان می‌گوید: انتقال آب استان به تهران یکی از مهم‌ترین آسیب‌هاست. ما این موضوع را نفی نکرده و نمی‌کنیم، ولی وقتی یک رژیم هیدرولوژیکی به هم می‌ریزد، تبعاتی دارد که یکی از آنها تشدید بیابان‌زایی است. به گفته وی، یکی دیگر از مسائل طرح‌های راه‌سازی و جاده‌سازی است، به طوری که نمی‌توانیم اطمینان داشته باشیم محدوده‌ای همچون جاده چالوس به این بلا گرفتار نشود. معاون فنی منابع طبیعی استان البرز می‌افزاید: منابع طبیعی به‌تنهایی نمی‌تواند عملیات بیابان‌زدایی را انجام دهد و در این راه نیازمند مشارکت مردم و سایر سازمان‌ها و ارگان‌هاست.