تالاب هامون از مناطق چهارگانه تحت حفاظت سازمان محیط‌زیست و سومین دریاچه بزرگ ایران است ولی این روزها عده‌ای سودجو خاک خشک بستر تالاب را برای انجام امور عمرانی به تاراج برده‌اند.
تالاب هامون در کریدور بادهای ۱۲۰روزه سیستان قرار دارد و برداشت بی‌رویه خاک از بستر خشک هامون موجب شده با وزش باد، گردوخاک بیشتری به چشم و ریه ساکنان اطراف هامون بنشیند.
وحید پورمردان، مدیرکل حفاظت محیط‌زیست سیستان و بلوچستان به همشهری می‌گوید: از خاک بستر تالاب هامون دو نوع بهره‌برداری صورت می‌گیرد.
به گفته او، در برخی نقاط هامون که نزدیک به آب است، خاک برای کشاورزی بسیار حاصلخیز است و در نقاط دورتر از آب که بافت بستر تالاب شن و ماسه‌ای است، خاک بستر برای ساخت‌وساز استفاده می‌شود.
- شکایت از متخلفان
مدیر اداره حفاظت محیط‌زیست سیستان و بلوچستان تأکید کرد: سودجویان متخلف از بخش شن و ماسه‌ای تالاب هامون مقدار زیادی خاک برداشت کرده‌اند و اداره کل حفاظت محیط‌زیست سیستان و بلوچستان نیز در سنوات گذشته افراد متخلف را شناسایی و از آنها در مراجع قضایی شکایت کرده است.
نیمه دوم سال ۹۷ بود که اداره محیط‌زیست سیستان و بلوچستان اقدام به طرح شکایت در دادگستری آن استان کرد اما حالا و به گفته وحید پورمردان، اطاله دادرسی منجر به پیگیری مجدد شده و دادستان محیط‌زیستی شهر زابل نیز از محل برداشت غیرقانونی خاک از بستر هامون بازدید و پیگیری را آغاز کرده است.
به گفته مدیر اداره حفاظت محیط‌زیست استان سیستان و بلوچستان، برداشت از خاک بستر هامون بسیار مخرب است. او می‌گوید: سود فروش غیرقانونی خاک بستر تالاب هامون که به‌صورت قاچاق برداشت شده، به جیب دلالان متخلف می‌رود و حالا باید دید میلیاردها تومان سود این تخلف زیست‌محیطی در جیب چه کسانی است؟
برداشت غیرقانونی خاک از بستر هامون چنان بلایی بر سر این تالاب مهم در جنوب شرق کشور آورده است که به گفته مدیر اداره حفاظت محیط‌زیست استان سیستان و بلوچستان تنها یک حفره ایجاد شده در بستر هامون به اندازه‌ای است که خودروی محیط‌بانان در مقابل یکی از حفره‌های گودبرداری شده به اندازه یک قوطی کبریت دیده می‌شود.
هامون به ۳ قسمت هیرمند، صابوری و پوزک تقسیم می‌شود که به گفته کارشناسان، بیشترین کانون‌های گردوغبار نیز در محدوده صابوری قرار دارد. با آنکه بارندگی‌های اخیر تأثیری در تثبیت خاک منطقه نداشته است، اما آبی که در بالادست هامون و از افغانستان به‌صورت باران و برف تامین شد بخشی از منطقه صابوری در شمال زابل را تا ۴۰ درصد از مساحت تالاب آبگیری کرد.
محدوده برداشت غیرمجاز خاک از بستر خشک هامون توسط متخلفان، در جنوب بخش هامون صابوری و شمال هامون هیرمند در نزدیکی محور زابل به نهبندان قرار دارد.
- جالیزکاری بلای جان هامون
مشکلات زیست‌محیطی تالاب هامون اما به این نقطه ختم نمی‌شود؛ در آبگیری‌های اخیر در جنوب سیستان، چاه‌نیمه‌ها پرآب شدند و بخش کشاورزی جانی تازه گرفت اما رونق کشاورزی در ترسالی امسال، عده‌ای را برای کاشت در بستر حاصلخیز هامون وسوسه کرد.
وحید پورمردان، مدیرکل حفاظت محیط‌زیست سیستان و بلوچستان در این‌باره به همشهری می‌گوید: نگاه کردن به زندگی کپرنشین‌های بستر هامون اشک به چشم می‌آورد. اما در برابر این مردم مظلوم برخی افراد منفعت‌طلب قرار دارند که با وجود داشتن زمین‌های کشاورزی در بخش‌های دیگر، تلاش می‌کنند در بستر تالاب هامون صابوری جالیزکاری کنند و صیفی‌جات کشت کنند.
در محدوده «چنگ‌دراز» و «شیله درد دل» تالاب صابوری، در ادوار گذشته با تامین حقابه تالاب، مردم جالیزکاری می‌کردند. در حالی‌که اکنون با دستکاری در مسیر تالاب، عده‌ای در تلاش برای آماده‌سازی بستر هامون برای کشت صیفی‌جات هستند.
وحید پورمردان اما می‌گوید: خوشبختانه با کمک دادستان توانستیم بخش‌هایی را که متخلفین مانع از ورود آب به تالاب هامون با هدف ایجاد زمین کشاورزی برای کاشت صیفی‌جات شده بودند، تخریب و از تالاب حفاظت کنیم.
او افزود: هیچ صرفه اقتصادی در جالیزکاری مضاعف در منطقه نمی‌تواند بیشتر از منافع محیط‌زیست باشد. ضمن اینکه برخی کشاورزان سودجو برای رسیدن به آب با تردد در بستر تالاب، باعث تخریب بیشتر تالاب هامون می‌شوند.
تالاب بین‌المللی هامون سومین دریاچه بزرگ کشور پس از دریاچه خزر و دریاچه ارومیه است و هفتمین تالاب بین‌المللی جهان و یکی از ذخیره‌گاه‌های زیست‌کره در ایران است. تالاب هامون همچنین یکی از کریدورهای مهاجرت پرندگان در شرق ایران است.
طی ۲۰سال گذشته به‌دلیل خشکسالی پیاپی، بسیاری از کریدورهای مهاجرت پرندگان از دست رفته اما بارندگی‌های اخیر موجب شده که پرندگان آبزی و کنار آبزی مانند حواصیل، انواع چنگر، پلیکان، فلامینگو و ... بار دیگر به تالاب‌ها از جمله هامون بازگردند.
- همشهری-دوشنبه ۱۰ تیر ۱۳۹۸