همزمان با آغاز مرداد، نخستین دسته از پرندگان مهاجر از گونه خوتکاهای ابرو سفید راهی خوزستان می‌شوند. خوتکاهای ابرو سفید تا مهرماه در خوزستان مهمان هستند و پس از آنها پرندگان مهاجر زمستان‌گذر دیگر به جنوب ایران مهاجرت می‌کنند.
اما از جمعیت زیاد خوتکاهای ابرو سفید که در نقاط مشخصی از خوزستان فرود می‌آیند، بخش قابل توجهی‌شان دیگر بازنمی‌گردند. ماه شهریور فصل شکار آنها فرامی‌رسد و چون در این فصل گونه دیگری از پرندگان به خوزستان مهاجرت نمی‌کنند بر حجم شکار خوتکا نیز افزوده می‌شود.
شکار پرتعداد البته تنها دامان خوتکاها را نمی‌گیرد؛ چون از مهرماه تا پایان زمستان، تعداد قابل‌توجهی از انواع پرندگان زمستان‌گذر نیز که از گونه‌های در معرض تهدید و خطر انقراض و حتی گونه‌های مورد حمایت نیز هستند، دیگر رنگ آسمان را نمی‌بینند و به تیر شکارچیان گرفتار می‌شوند. بعد از فریدونکنار که شکارچیان متخلف در آنجا به قلع و قمع پرندگان مشغول می‌شوند، شکارچیان متخلف خوزستان نیز تبدیل به «سیاهچاله پرندگان مهاجر» شده‌اند.
- تورهای پنهان و دانه‌های مسموم
اسلحه، محمیه (تالاب‌های دست‌ساز) یا دامگاه، دانه‌های مسموم و تورهای هوایی از جمله شیوه‌های مرسوم شکار پرندگان مهاجر در خوزستان است. در برخی نقاط همچون تالاب شادگان، تورهای هوایی رایج است و در نقاطی همچون هویزه، سوسنگرد و تالاب بام‌دژ محمیه (تالاب‌های دست‌ساز) گسترده می‌شود.
در این شیوه محمیه‌دارها با خاکریزی اطراف زمین، آبگیرهای مصنوعی ایجاد می‌کنند و در نقاطی از آبگیر، دانه می‌ریزند و پرندگان مهاجر را به قربانگاه می‌کشانند و آنها را به دانه چینی در این نقاط عادت می‌دهند. بعد، در زمان مناسب، دام توری را که زیر آب تعبیه کرده‌اند می‌کشند و پرندگان بی‌پناه به دام کشتار گرفتار می‌شوند.
در همین دامگه است که خشک‌وتر با هم می‌سوزند و پرندگان در معرض انقراض، گونه‌های در معرض تهدید، حرام گوشت و حلال گوشت همگی قربانی می‌شوند.
رضا نیک‌فلک، فعال محیط‌زیست ساکن خوزستان به همشهری می‌گوید: «فلامینگو، اردک بلوطی، اردک سیاه کاکل، اردک مرمری، گیلوش و ... از جمله پرندگانی هستند که از ۶۰ تا ۲۰۰ قطعه با این روش شکار می‌شوند.»
شکارچیان همه این پرندگان را سر بریده و معمولا در بازار سوسنگرد و بازار کیان اهواز به فروش می‌رسانند. بیشتر فروشندگان نیز زنان محلی هستند. تمام این شکار البته به بازار عرضه نمی‌شود و مشتریان خاص سهم همیشگی خود را نزد محمیه‌داران محفوظ داشته‌اند.
نیک‌فلک می‌گوید: «محمیه‌داری در عراق و خوزستان معمول است. محمیه‌دارها ۳ بار در هفته و برخی نیز تمام روزهای هفته مشغول دام چیدن هستند.»
در شادگان اما تورهای هوایی برای شکار پرندگان رایج است. شکارچیان تورهایی شبیه به تور والیبال، در ارتفاع پایین اما با طول زیاد که گاه به ۱۰۰ متر می‌رسد برپا می‌کنند تا پرندگان را درست هنگام بال گشودن از سطح آب و در ارتفاع پایین پروازی به دام بیندازند و در تور گرفتار کنند.
پراکندن دانه‌های مسموم نیز روش دیگر شکارچیان برای قلع و قمع پرندگان است. نیک‌فلک، فعال محیط‌زیست در خوزستان در این رابطه می‌گوید: «کبوترسانان با این روش شکار می‌شوند. آنها بعد از خوردن دانه مسموم درد زیادی متحمل می‌شوند و می‌میرند. اما شکار پرندگان با این شیوه موجب شده است که برخی خریداران، پرندگان شکار شده را از محمیه‌دارهای آشنا خریداری کنند یا سراغ خرید پرندگان زنده در بازار بروند و از خرید پرندگان سربریده خودداری کنند.»
کشتار پرندگان با روش دانه مسموم اما خطر دیگری برای سایر گونه‌های حیات‌وحش دارد. تمام پرندگانی که از دانه مسموم تغذیه می‌کنند نصیب شکارچی نمی‌شوند و دورتر از دام بر زمین می‌افتند و خوراک گونه‌های دیگر می‌شوند که منجر به مرگ گونه‌های تغذیه شده نیز می‌شود.
- قادر به برخورد با همه متخلفان نیستیم
محمدجواد اشرفی، مدیرکل محیط‌زیست خوزستان اما معتقد است: وسعت زیاد استان خوزستان و امکانات محدود حفاظت از محیط‌زیست امکان برخورد با تمامی شکارچیان متخلف را در قتل‌عام پرندگان مهاجر نمی‌دهد. او به همشهری می‌گوید: «نمی‌توانیم با همه افرادی که در سطح استان صید غیرمجاز دارند، برخورد کنیم.»
به گفته او، در خصوص پرندگان در معرض تهدید و خطر انقراض البته برنامه‌ریزی‌هایی برای افزایش جرایم نقدی شکار صورت گرفته است اما آنچه بازدارندگی را به حداقل می‌رساند، آموزش و معیشت جایگزین جامعه محلی است؛ چون اگر مردم از نظر فرهنگی و اقتصادی در شرایط بهتری قرار بگیرند، آن وقت شکار و صید غیرمجاز کاهش می‌یابد.
بازار کیان اهواز مهم‌ترین بازار فروش انواع پرندگان شکار شده است که البته در این میان انواع پرندگان حرام‌گوشت نیز وجود دارد. آنگونه که نیک‌فلک، فعال محیط‌زیست خوزستان به همشهری گفته است، شکارچیان برای فروش پرنده حرام‌گوشت فلامینگو، پاهای پرنده را قطع می‌کنند تا خریدار متوجه نوع صید نشود.
محمدجواد اشرفی، مدیرکل حفاظت محیط‌زیست استان خوزستان نیز در خصوص برخورد با فروشندگان پرندگان صید شده حرام‌گوشت می‌گوید: این اقدام نیازمند همکاری بین‌بخشی است و سازمان حفاظت محیط‌زیست به‌تنهایی نمی‌تواند وارد عمل شود. به گفته او، برخورد با فروشندگان پرندگان شکار شده با همکاری وزارت بهداشت و نیروی انتظامی ممکن است.
- حفاظت قوی، نیازمند تجهیزات به‌روز است
حسن آقاشیرمحمدی، فرمانده یگان حفاظت محیط‌زیست خوزستان تأکید دارد که نیروهای یگان حفاظت محیط‌زیست با تمام قوا در فصل مهاجرت پرندگان با شکارچیان متخلف برخورد می‌کنند.
او اما از کمبود نیرو و تجهیزات در یگان حفاظت محیط‌زیست گلایه دارد. شیرمحمدی به همشهری می‌گوید: «به نیروی انسانی ماهر، تجهیزات کافی و امکانات به‌روز نیازمندیم؛ چون در شرایط فعلی نفرات و امکانات جوابگوی حفاظت از تالاب‌های وسیع منطقه و کنترل ۲۴ساعته آنها نیست.»
به گفته او، پهباد و دوربین‌های قوی برای کنترل مناطق تحت حفاظت در تمام دنیا برای حفاظت از محیط‌زیست استفاده می‌شود و نبود این امکانات برای حفاظت از محیط‌زیست ایران حس می‌شود.
فرمانده یگان حفاظت خوزستان به مواردی از تعقیب و گریز شکارچیان متخلف اشاره کرد که به‌دلیل تفاوت امکانات در مقایسه با شکارچیان متخلف موجب توقف عملیات شد.
او گفت: بارها پیش‌آمده که قایق یگان حفاظت در میان نی‌زارهای تالاب گیر افتاده است اما شکارچیان مجهز به قایق‌های تک‌نفره به‌راحتی راهشان را در میان نیزارها باز کرده و گریخته‌اند.
آقاشیرمحمدی اما به تالاب هورالعظیم اشاره می‌کند که از ۳ سال قبل مجهز به پایگاه کنترل ۲۴ساعته شد. او می‌گوید: از مرداد تا فروردین‌ماه، نیروهای یگان حفاظت به‌صورت ۲۴ساعته در این پایگاه مستقر هستند و وضعیت شکار پرندگان مهاجر در این ۳ سال تفاوت چشمگیری با قبل دارد.
- جریمه نقدی بازدارنده شکار غیرمجاز پرندگان مهاجر نیست
شکارچیان متخلف پس از دستگیری معمولا به پرداخت جریمه نقدی محکوم می‌شوند. با این حال جزای نقدی نیز هنوز نتوانسته است عامل بازدارنده مناسبی برای شکار غیرمجاز پرندگان مهاجر باشد. بر اساس اظهارات کارشناسان، حجم شکار پرندگان مهاجر در سال‌های اخیر افزایش یافته است که مشکلات اقتصادی و معیشتی از مهم‌ترین دلایل این افزایش بوده است؛ بر همین اساس فرمانده یگان حفاظت محیط‌زیست خوزستان معیشت جایگزین را راهکار پایان شکار غیرمجاز می‌داند. او می‌گوید: تشویق بومیان به ایجاد اقامتگاه‌های بوم‌گردی می‌تواند فعالیت جایگزین شکار شود. او همچنین بر آموزش شکارچیان متخلف تأکید دارد و می‌گوید: تا زمانی که شکارچیان متخلف آموزش نبینند و متوجه زیانبار بودن اقداماتشان برای حیات‌وحش و گونه‌های در معرض خطر و ارزش این گونه‌ها نشوند، جریمه‌های میلیاردی نیز مهر پایان بر شکار غیرمجاز نیست.
- همشهری-یکشنبه ۱۶ تیر ۱۳۹۸