جدا از کارکرد مثبت یا منفی واقعی شورایاری‌ها طی یک دهه گذشته (که نیازمند پژوهش‌های واقعی و فارغ از غرض‌ورزی‌های معمول سیاسی کشور است)، بحث مهم دیگری که مطرح می‌شود ماجرای فرایند رشد شورایارهاست. اینکه آیا شورایارها، این امکان را دارند که از پله شورایاری، به سمت‌ها و پست‌های دیگر حوزه مدیریت عمومی پرتاب شوند یا...؟ البته این بحث، در حوزه ساختارهای حزبی، سیاسی، سازمانی و نهادی جامعه نیز قابل‌تبیین است.
در این مورد، با دکتر امیر محبیان، استاد دانشگاه و کارشناس مسائل سیاسی به گفت‌وگو نشسته‌ایم. محبیان با توجه به تأسیس حزب نواندیشان و نیز ریاست مرکز پژوهشی راهبردی آریا، تحلیل‌های جالبی از این ماجرا دارد.
* * *
- کسی که بتواند وارد شورایاری‌ها بشود، آیا این امکان از نظر ساختاری و طبیعی برای او فراهم است که بتواند پست‌ها و موقعیت‌های دیگر را هم تصاحب کرده و پیش برود؟
شورایاری‌ها شاید نخستین گام حضور مردمی در سازوکار تصمیم‌گیری‌ها و پذیرش مسئولیت‌ها تلقی شوند. امکان حضور و کار در شورایاری طبعاً می‌تواند به‌عنوان گامی ارزشمند در فهم و درک و نیز کسب تجربه در مورد نحوه مدیریت عمومی به شمار رود. روشن است آنان که به مسئولیت اجتماعی می‌اندیشند می‌توانند از شورایاری‌ها شروع کنند و درصورت فراهم بودن بسترها، به موقعیت‌های بعدی هم دست یابند.
- به‌عنوان کارشناس سیاسی و مشرف به فعالیت احزاب و نیز یک پژوهشگر حرفه‌ای در حوزه سیاست، فکر می‌کنید فعالیت‌هایی از این دست می‌تواند جایگزین عدم‌وجود احزاب حرفه‌ای در ایران و نیز رشد طبیعی و پله‌به‌پله افراد در فرایند مدیریت عمومی و اجتماعی و سیاسی بشود یا نه؟
رویکرد فعالیت‌های اجتماعی از برخی جهات با فعالیت‌های سیاسی همپوشانی دارد، ولی با آن یکی نیست. هدف احزاب سیاسی کسب قدرت و حفظ آن است اما هدف فعالیت‌های اجتماعی بیشتر خدمت‌دهی به اجتماع است و حتی در جوامعی سیاست‌زده چون جامعه ما، برای ایجاد وجهه مثبت، فعالان اجتماعی می‌کوشند که از انگ فعالیت در راستای اهداف سیاسی به دور باشند. هر چند بعید نیست که بعضی از فعالان اجتماعی به سوی اهداف سیاسی هم خیز بردارند اما لزوماً تلازمی میان آنها نیست. پس در پاسخ به سؤال شما، باید این تبیین و تفسیر را مدنظر داشته باشیم.
- از نظر ساختاری، در چه صورتی شورایاری‌ها به‌عنوان زیربنای حکمرانی و دمکراسی محلی، می‌توانند منجر به رشد افرادی که در این فعالیت‌ها مشارکت می‌کنند، بشود؟
اگر سازوکار گزینش اعضاهای شورای شهر از میان اعضای شورایاری بود یا شرط فعالیت در این سطح مطرح بود، حتماً شورایاری به مثابه مسیر باید بیشتر موردتوجه قرار می‌گرفت و اتفاق مثبتی می‌افتاد اما ظاهراً هم‌اکنون چنین نیست.
- در محل زندگی خودتان، تا حالا با شورایاران ملاقات داشته‌اید؟ فکر می‌کنید ایرادات فنی این افراد و این ساختارها از حیث جامعه‌شناسی احزاب و روند مشارکت در دمکراسی چیست؟
شخصاً به‌دلیل اشتغال زیاد ارتباطی با اعضای شورایاری محلی که در آن زندگی می‌کنم، نداشته‌ام و چندان هم از حیطه فعالیت آنها در عمل مطلع نیستم. البته از نگاه کلی و حرفه‌ای، در ضرورت و مفید بودن آن شک ندارم.
- چرا؟
من معتقدم هر عملی که بر مشارکت مردم در امور خودشان بیفزاید، طبعا مفید و مسئولیت‌آفرین بوده و باید به آن احترام گذاشت.