- وب‌گاه رسمی: http://shorayaran.org
- سامانه ثبت‌نام انتخابات شورایاری: Shorayari.tehran.ir
تقریبا ۳ماه از پیروزی انقلاب اسلامی گذشته بود که فرمان تشکیل شوراها صادر شد اما به‌دلیل حوادث پس از پیروزی انقلاب و وقوع جنگ تحمیلی عملا امکان فعالیت برای این نهاد مردمی به‌وجود نیامد.
قانون اساسی به شوراها و نظام‌های پارلمانی توجه زیادیکرده است. به‌دلیل همین اهمیت‌ها، شورای اسلامی شهر تهران برای نخستین بار و به‌صورت جدی از سال ۷۷ فعالیت خود را آغاز کرد.
کلید تشکیل شورایاری از سال۱۳۷۸ و در تهران زده شد. در آن سال طرحی که توسط دکتر پرویز پیران تهیه شده بود به تصویب سی‌وپنجمین جلسه رسمی شورای شهر دوره اول رسید و شورایاری پا به عرصه عمومی مدیریت شهری گذاشت.
شوراهای اسلامی شهر ساختاری هرم گونه دارد. به این شکل که از سطح محله به منطقه و سپس به شورای استان و شورای‌عالی استان می‌رسد.شوراهای اسلامی شهرها برای این‌که بتوانند به وظایف خود به درستی عمل کنند لازم است سازوکارهای خردتری در ابعاد کوچک‌تر ایجاد شود که در قانون از آن به‌عنوان شورایاری‌ها یاد می‌شود. شورایاران یاور اعضای شورای شهر در شناخت مسائل و مشکلات هر شهر هستند.
در پایتخت و از همان شورای اول، تصویب شد که برای پیشبرد اهداف شورا، انجمنهای محلی راه‌اندازی شود و به همین دلیل، طرح شورایاری‌ها به تصویب رسید. شورایاران نمایندگان مردمی و رابط میان آنها با مسئولان از یک سو و اعضای شورای شهر هستند.
شورایاران با رأی مستقیم مردم برای دوره‌ای چهارساله انتخاب می‌شوند. براساس اساسنامه شورایاری، برای هر محله شهر تهران از میان کاندیداهای واجد شرایط ۱۰ نفر با رأی مستقیم اهالی محله به‌عنوان نمایندگان شورایاری انتخاب می‌شوند که ۷نفر عضو اصلی و ۴نفر عضو علی‌البدل هستند.
۴ نفر از اعضای اصلی به مدت یک سال به‌عنوان هیأت رئیسه انتخاب می‌شوند و انتخابات هیأت رئیسه سالانه برگزار می‌شود.
دبیر شورایاری به‌عنوان نماینده اصلی و رابط میان ستاد، شهرداری، شورای شهر و سایر سازمانها و دستگاه‌های اجرایی شناخته می‌شود. (شهرهای دیگر استان‌های ایران همچنان در گیرودار اجرایی‌کردن طرح انتخابات شورایاری هستند)،
نخستین انتخابات شورایاری در سال۱۳۷۹ در محله جوانمرد قصاب و سپس در محله حکیمیه تهران برگزار شد و ابتدا به‌صورت آزمایشی در ۱۰ محله مختلف تهران و در نهایت در ۸۷ محله از ۱۳منطقه تهران به اجرا درآمد. اما با انحلال شورای شهر اول در تهران، فعالیت شورایاری‌ها نیز متوقف شد.
در دوره دوم انتخابات شورایاری‌ها که بهمن سال۱۳۸۴ برگزار شد، ۳۷۱ محله در سطح ۲۲ منطقه تهران مشارکت کردند و تعداد این محله‌ها در انتخابات دور سوم در شهریور سال۱۳۸۷ به ۳۷۴محله افزایش پیدا کرد.
دور چهارم انتخابات اسفندماه سال ۱۳۹۲ در ۳۵۴محله برگزار شد و درحال حاضر ۳۵۴۰ شورایار در ۳۵۴ محله تهران فعالیت دارند.
دور پنجم انتخابات شورایاری در پایتخت با کاهشی دوباره نسبت به دور قبل، در تاریخ چهارم مردادماه ۱۳۹۸ در ۳۵۲ محله برگزار خواهد شد.
در مقدمه اساسنامه انجمنهای شورایاری آمده‌است:
با تشکیل شوراهای اسلامی شهر و روستا، براساس اصول ششم، هفتم، یکصدم، یکصد و یکم، یکصد و سوم، یکصد و پنجم و ششم قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، گسترش فکر و عمل شورایی به ضرورتی تاریخی و اجتناب‌ناپذیر تبدیل شده است.
به استناد ماده هفتاد و یک قانون تشکیلات، وظایف و انتخابات شوراهای اسلامی کشور و انتخابات شهرداران مصوب ۱۳۷۵/۳/۱ و با عنایت به حجم عظیم و گسترده مسائل و مشکلات مختلف شهری در ابعاد کمی و کیفی خصوصاً در کلان شهر تهران، رفع این مشکلات و بهبود شرایط مستلزم تمرکززدایی و بهره‌گیری از نظرات و دیدگاههای آحاد مردم و مشارکت واقعی، پایدار، دائمی و نهادینه، تشکیل انجمن‌ها و سازمانها و نهادهای مدنی داوطلبانه و مردمی است.
در راستای تحقق اهداف فوق و خصوصاً اجرای بندهای ششم و هفتم ماده ۷۱ قانون فوق‌الذکر، شورای اسلامی شهر تهران به موجب این طرح اقدام به تاسیس انجمنهای شورایاری در محلات تهران می‌کند.
وظایف شورایاران
برخی از مسئولیت‌ها و اموری که شورایاران هر محله بایستی به آنها بپردازند عبارتند از:
- شناسایی مشکلات، ارائه طرح و تلاش برای ایجاد محیطی سالم از نظر زیست‌محیطی
- شناسایی مشکلات و ارائه طرح و پیشنهاد برای بهبود وضعیت سفرهای درون شهری
- همکاری با شورای شهر تهران برای کنترل قیمت‌ها و نرخ کرایه درون‌شهری
- همکاری با شورای شهر برای برقراری آرامش و امنیت شهری و مبارزه با آسیب‌های اجتماعی
- همکاری در ایجاد و گسترش فضای سبز و اداره خودگردان بوستان‌های شهری
- تهیه طرح و پیشنهاد در زمینه ایجاد نشانه‌ها و یادمان‌های شهری و پیشنهاد نامگذاری معابر