صبح جمعه (۲۱ تیر) واژگونی مینی‌بوس در جاده روستای لاویج از توابع شهرستان نور ۱۸ نفر سرنشین آن را راهی بیمارستان کرد. عصر همان روز در جاده کمربندی بهشهر یک دستگاه مینی‌بوس منحرف و در کانال آب حاشیه جاده واژگون شد که ۲۹ سرنشین آن مصدوم شدند. یک روز قبل هم در گیلان یک حادثه مشابه رخ داد که ۲۲ سرنشین مینی‌بوس مجروح شدند و یک نفر کشته شد. به بیانی ساده‌تر در مازندران طی یک روز ۴۷ سرنشین ۲ دستگاه مینی‌بوس مصدوم شدند و در ۲ استان شمالی همسایه آمار مجروحان طی ۲ روز پایان هفته گذشته در مجموع به ۶۹ نفر رسید و یک نفر جان باخت. در علی‌آباد کتول گلستان نیز ۱۷ خرداد امسال وازگونی یک دستگاه مینی‌بوس ۲۳ مصدوم داشت.
این‌ها نخستین حادثه‌های واژگونی مینی‌بوس در شمال کشور نیستند. هر سال نمونه‌هایی از این حوادث رخ می‌دهد که گاهی سبب مرگ سرنشینان می‌شود. مینی‌بوس‌ها با این‌که در سال‌های اخیر تعداد خودروهای شخصی بیشتر شده و سواری‌ها نیز در ناوگان حمل‌ونقل بیشتر به کار گرفته شده‌اند، هنوز در استان‌های شمالی فعال هستند و نقش قابل توجهی در جابه‌جایی مسافران دارند.
- سهم مازندران از مینی‌بوسرانی
مازندران به عنوان پرجمعیت‌ترین استان شمالی کشور، سهم بیشتری از تعداد مینی‌بوس‌ها بین استان‌های جنوبی دریای خزر را در اختیار دارد. بر اساس آمارهای اداره کل راهداری و حمل‌ونقل همگانی مازندران، مجموع تعداد خودروهای رسمی ناوگان حمل‌ونقل همگانی استان با احتساب اتوبوس، مینی‌بوس و سواری ۵ هزار و ۲۸۲ دستگاه است که حدود ۸.۴ درصد ناوگان حمل‌ونقل کشور را شامل می‌شود. از این تعداد حدود هزار دستگاه مینی‌بوس در جاده‌های مازندران در حال تردد و جابه‌جایی مسافران هستند که سهم مازندران از ناوگان مینی‌بوسرانی کشور را به ۴.۷ درصد می‌رساند؛ مینی‌بوس‌هایی با میانگین سنی بالا که در مازندران زیر نظر ۱۰ شرکت مینی‌بوسرانی و ۱۹ شرکت ترکیبی فعالیت می‌کنند.
- چالش حمل و نقل در مازندران
یکی از چالش‌های ناوگان حمل‌ونقل مازندران در سال‌های اخیر فرسودگی مینی‌بوس‌های فعال استان و عمر بالای آنهاست. مینی‌بوس‌ها هنوز در جاده‌های روستایی و بین شهری مازندران فعال هستند و روزانه هزاران مسافر را جابه‌جا می‌کنند، اما تعداد قابل توجهی از آنها عمر مفید را گذرانده‌اند و با شرایطی نامطلوب مسافران را جابه‌جا می‌کنند.
بر اساس آمارهای رسمی اداره کل راهداری و حمل‌ونقل جاده‌ای مازندران، نزدیک به ۶۵ درصد مینی‌بوس‌های فعال استان بیشتر از ۲۵ سال عمر دارند؛ این در حالی است که برای مینی‌بوس‌ها در ناوگان حمل‌ونقل همگانی به صورت عرفی عمر ۷ تا ۱۰ سال در نظر می‌گیرند. در حال حاضر ناوگان مینی‌بوسرانی مازندران ۱۳ دستگاه مینی‌بوس با سن یک تا ۵ سال، ۱۴۲ دستگاه ۶ تا ۱۵ سال و ۲۰۲ دستگاه مینی‌بوس ۱۶ تا ۲۵ سال دارد. ۶۴۳ دستگاه مینی‌بوس نیز بین ۲۵ تا ۵۰ سال سن دارند که از این تعداد ۱۷ دستگاه با عمر بیش از ۴۶ سال در جاده‌های استان تردد می‌کنند. این آمارها نشان‌دهنده بالا بودن میانگین سنی ناوگان مینی‌بوسرانی در مازندران هستند؛ موضوعی که می‌تواند علاوه بر نارضایتی مسافران که عمدتا از قشر متوسط رو به پایین جامعه هستند، بر تعداد حوادث مربوط به این مینی‌بوس‌ها نیز بیفزاید.
- ناوگان پرمشتری
معاون حمل‌ونقل اداره کل راهداری مازندران هم پرمتقاضی بودن سفرهای درون استانی با مینی‌بوس را در مازندران تایید می‌کند و معتقد است؛ نوسازی ناوگان مینی‌بوسرانی در استانی مانند مازندران که تعداد زیاد روستاهای آن و فاصله کم بین شهرها سبب استفاده از مینی‌بوس می‌شود، ضروری و غیرقابل چشم‌پوشی است. «علی نصیری» با بیان این‌که استقبال از سفر با مینی‌بوس در مازندران بالاست، به همشهری گفت: همواره در گزارش‌های خود به سازمان راهداری و حمل‌ونقل جاده‌ای به این موضوع اشاره می‌کنیم که گروه‌های زیادی در استان ترددشان با مینی‌بوس انجام می‌شود و نوسازی این ناوگان که پس از سواری‌ها دومین ناوگان پرتعداد و مورد استفاده مردم است در استان ضرورت دارد.
وی با تاکید بر این‌که نوسازی ناوگان مینی‌بوسرانی یکی از اولویت‌های سازمان راهداری و حمل‌ونقل جاده‌ای کشور است، اظهار کرد: در بخش ناوگان اتوبوس و سواری این نوسازی انجام شده و شرایط تقریبا مطلوب است، اما در مینی‌بوسرانی وضعیت خوبی وجود ندارد و با شرایط مناسب فاصله زیادی داریم. صنوف مربوطه و سرمایه‌گذار بخش حمل‌ونقل در بخش واردات اقداماتی کردند و وارد مذاکراتی شدند. ضمن این‌که در پیگیری‌های سازمان قرار شد با خودروسازهای داخلی هم به توافقاتی برسند. با توجه به اقدامات انجام شده در سازمان انتظار می‌رود که امسال برنامه نوسازی ناوگان مینی‌بوسرانی به نتایج بهتری در کشور برسد.
این مسئول با بیان این‌که اداره کل راهداری و حمل‌ونقل جاده‌ای مازندران مجری مصوبه‌ها و ابلاغیه‌های تعیین شده در سازمان است، تصریح کرد: نوسازی ناوگان مینی‌بوسرانی یک موضوع کلان کشوری است که تصمیمات آن از سوی سازمان راهداری و حمل‌ونقل ابلاغ می‌شود و ما در استان مجری این تصمیمات هستیم. اما قیمت مینی‌بوس‌ها مانند قیمت سایر خودروها افزایش یافته و همین موضوع روند نوسازی را با مشکل مواجه کرده است، زیرا به دلیل افزایش قیمت با تسهیلاتی که برای تعویض مینی‌بوس در نظر گرفته شده بود، امکان نوسازی وجود ندارد.
معاون حمل‌ونقل اداره کل راهداری مازندران ادامه داد: سازمان راهداری و حمل‌ونقل جاده‌ای به دنبال این است که با توجه به افزایش قیمت خودروها، تسهیلات در نظر گرفته شده برای تعویض مینی‌بوس‌ها را افزایش دهد که سرمایه‌گذار اعم از مالک و شرکت‌های حمل‌ونقل بتوانند برای تعویض اقدام کنند، اما هنوز چیزی در این خصوص به ما ابلاغ نشده است.
- فرسوده‌های سالم
نصیری در مورد سلامت فنی مینی‌بوس‌های فرسوده و قدیمی فعال مازندران اظهار کرد: کنترل وسایل نقلیه توسط مراکز معاینه فنی انجام و در قالب برگه‌های فنی صادر می‌شود. سیستم‌های صدور صورت‌وضعیت اداره کل اجازه ندارند برای وسایل نقلیه‌ای که شرایط لازم را نداشته باشند، مجوز صادر کنند. بنابراین گرچه این مینی‌بوس‌ها فرسوده هستند، اما این فرسودگی دلیلی بر سالم نبودن آنها در مسائل فنی و ایمنی نیست.
تقریبا همه مینی‌بوس‌هایی که در جاده‌های مازندران تردد می‌کنند برگه تاییدیه معاینه فنی دارند، اما در فرسوده بودن این ناوگان و میانگین سنی بالای ناوگان مینی‌بوسرانی استان که شرایطی مانند سراسر کشور دارد، تردیدی نیست. نصیری افزود: سرمایه‌گذاران و مالکان مینی‌بوس‌ها منتظر اقدامات و برنامه‌ریزی‌های جدید برای ارائه تسهیلات به این بخش هستند. قیمت‌ها بالاست و باید مشوق‌هایی برای ایجاد انگیزه در تعویض مینی‌بوس‌های با سن بالا در نظر گرفته شود.
- ناوگان فرسوده شهری
به گفته معاون حمل‌ونقل اداره کل راهداری مازندران، میانگین سنی ناوگان مینی‌بوسرانی در کل کشور بالاست. طبق آمارهای رسمی در حال حاضر میانگین سنی این ناوگان در کشور حدود ۲۹ سال است که با توجه به این میانگین، از فعالیت مینی‌بوس‌هایی با عمر حدود نیم‌قرن نیز خبر می‌دهد؛ مینی‌بوس‌هایی که ضریب ایجاد حادثه برای آنها به دلیل فرسودگی و عمر بالایشان بیشتر است. حتی اگر عامل اصلی حادثه خطای انسانی و سهل‌انگاری راننده باشد، این مینی‌بوس‌ها آسیب‌پذیرتر هستند.