این کودها ترکیباتی ساده مانند گچ و خاک یا ترکیباتی شیمیایی مانند سرب و کالنیوم دارند که می‌تواند برای خاک و محیط زیست و همچنین محصولات کشاورزی و در نهایت میلیون‌ها مصرف‌کننده خطرناک و حتی مرگ‌آور هم باشد. قیمت پایین و در دسترس بودن این کودها موجب شده است کشاورزان فریب سودجویان را بخورند و این کودها را خریداری کنند. هر چند مسئولان استان در ماه‌های اخیر روند رسیدگی به تولید و توزیع این کودها را شدت بخشیده‌اند، ولی از سوی دیگر برخی کشاورزان مدعی‌اند دسترسی آسان به کودهای استاندارد ندارند و مجبور به تهیه کود از بازار آزاد هستند و عملا نظارتی جدی بر عرضه این کودها که ممکن است همان کودهای تقلبی باشند، وجود ندارد.
- نبود کود کافی در مراکز توزیع
«عبدالله محرمی» یکی از کشاورزان تبریزی است که به گفته خودش از کودفروشان خیابان قونقای تبریز ۲ کیسه کود به نام کود خارجی خریداری و حدود ۲۵۰ هزار تومان نیز برای آنها پرداخت کرده است. البته آن‌طور که بعدا متوجه شده، قیمت این کودها در مراکز توزیع بسیار کمتر است. وی با بیان این‌که خرید این کودها را به علت نبود کود در مراکز توزیع انجام است، بیان می‌کند: تعداد این مراکز کافی نیست و معمولا هم کود کم است. از سوی دیگر، دسترسی دائمی وجود ندارد و کشاورزان هم به دلیل مشغله، برای جست‌وجو و خرید این کودها از مراکزی که آن را دارند، وقت ندارند. در ضمن، اگر نمونه خارجی و مناسب این کودها را پیدا کنیم، اثربخشی بیشتری هم دارد.
محرمی ادامه می‌دهد: کودی که از فروشنده مواد شیمیایی تهیه کردم به راحتی در معرض دید کشاورزان قرار گرفته بود و عرضه می‌شد. برای ما که تقلبی و خطرناک بودن این کودها تا قبل از خرید و باز کردنشان قابل تشخیص نیست، اما اگر مسئولان می‌دانند که کودهای موجود در بازار آزاد به دلایل مختلف همان کودهای تلقبی هستند، چرا خرید و فروش آنها این‌قدر راحت صورت می‌گیرد؟
- خطرناک بودن کودهای تقلبی
رئیس تحقیقات آب و خاک سازمان جهاد کشاورزی آذربایجان شرقی می‌گوید: کودهای تقلبی روند تولید ساده‌ای دارند و هر فرد سوجویی می‌تواند آنها را تولید کند. با توجه به این‌که استفاده از کود برای بهبود تولید ضرروی است، کشاورزان مایل به خرید کود ارزان هستند. در حال حاضر ۱۰ درصد کودهای تقلبی به صورت وارداتی و فله‌ای وارد استان می‌شود، اما ۹۰ درصد این کودها تولید داخل استان است و کشاورزان نباید فریب بسته‌بندی‌های شکیل این محصولات را بخورند. این کودها به اسم کود خارجی در بازار عرضه می‌شوند و کشاورزان هم به دلیل باور تاثیر بیشتر محصولات خارجی، بدون هیچ تحقیقی، اقدام به خرید آنها می‌کنند.
«احمد بایبوردی» ادامه می‌دهد: کشاورزان باید کود استاندارد که برچسب ویژه دارد و به صورت دربسته است، تهیه کنند. محتوای کود باید با مشخصات کودی که ثبت شده است، برابر باشد. در استان، بر اساس شیوه‌نامه قانون ثبت کودی که از سال ۹۳ اجرا می‌شود، کارگروهی در این زمینه فعال است و بر روند تولید و توزیع کود نظارت دارد. بایبوردی می‌گوید: ۱۸۰ کارگزاری سازمانی در آذربایجان شرقی کود کشاورزی را از طریق مجاری رسمی در اختیار کشاورزان قرار می‌دهند و کارشناسان کارگروه به صورت گسترده در بازار فعال هستند و نظارت دارند. اما اصلی‌ترین عامل نظارتی خود کشاورزان هستند که باید همکاری کرده و مراکز تولید و عرضه این کودهای تقلبی را اعلام و معرفی کنند.
وی با اشاره به پلمب یک کارگاه تولید کود تقلبی بیان می‌کند: بیشتر کارگاه‌هایی که به تولید کود غیرمجاز اقدام می‌کنند در فرایند توزیع و پخش آن نقشی ندارند و محصولشان را به وسیله دلالان در بازار توزیع می‌کنند. این کودها ظاهری خارجی، باکیفیت و البته پلمب‌شده دارند که امکان بررسی را از کشاورز می‌گیرند. این کودها محصولات کشاورزی را به شدت آلوده می‌کنند و کشاورزان هم پس از باز کردن کیسه‌های کود متوجه تقلبی بودن آنها می‌شوند. بایبوردی با اشاره به برخورد با متخلفان توزیع و تولید کود می‌گوید: تاکنون ۱۰ پرونده قضایی برای تولیدکنندگان و توزیع‌کنندگان کودهای تقلبی در استان تشکیل و چند حکم زندان، حبس تعزیری و جریمه نقدی هم در نظر گرفته شده است. همچنین یک کارگاه تولید کود تقلبی پلمب و پرونده آن برای رسیدگی به دادگاه ارسال شده است.
وی نبود آزمایشگاه‌های مرجع را در استان دلیل طولانی شدن روند رسیدگی به کودهای مشکوک به تقلبی بیان می‌کند و می‌افزاید: کودهای مشکوک به تهران ارسال می‌شود و در صورت تایید تقلبی بودن آنها، موضوع به مراجع قضایی ارجاع داده و برای رسیدگی سریع‌تر به تعزیرات حکومتی ارسال می‌شود. این مساله با توجه به فاصله زمانی بررسی پرونده خود دارای مشکلاتی است که باید برطرف شود.
وی با بیان این‌که باید کودهای مورد نیاز کشاورزان پیش از فصل برداشت از مراکز اعلام شده خریداری شود، تاکید می‌کند: کشاورزان نبایدبه خاطر ارزان بودن کودهای تقلبی اقدام به خرید این کودها کنند چراکه مصرف این کالاها علاوه بر آسیب رساندن به محیط زیست و خاک می‌تواند مصرف‌کنندگان نهایی را هم تحت تاثیر قرار دهد و مرگبار باشد چراکه دقیقا مشخص نیست از چه مواد سمی در این کودها استفاده شده است.
بایبوردی با اشاره به این‌که کشاورزان می‌توانند عرضه کودهای تقلبی را به سامانه پیامکی ۳۰۰۰۲۶۲۶ اطلاع دهند، ادامه می‌دهد: شماره تلفن ۱۵۵۰ باشگاه کشاورزان آذربایجان شرقی در اختیار فعالان حوزه کشاورزی استان قرار گرفته است و آنها می‌توانند هرگونه اطلاعات را درباره زمان و نحوه کودهای توزیع شده در مراکز رسمی از این باشگاه دریافت کنند.
- ضرورت آگاه‌سازی و هدایت کشاورزان
رئیس مرکز حمایتی خدمات جهاد کشاورزی آذربایجان شرقی با رد کمبود کود در استان می‌گوید: در آذربایجان شرقی ۱۸۰ کارگزاری توزیع کود وجود دارد که کود مورد نیاز برای کشت پاییزه به تدریج بین آنها توزیع می‌شود. به عنوان نمونه، در یک کارگزاری شهرستان کلیبر حدود ۳۰ تن کود برای توزیع ارسال شده و در انبار موجود است.
«جمشید باقریان» با بیان این‌که بهره‌برداران در هر زمان می‌توانند به کارگزاران مراجعه کنند، اظهار می‌کند: کشاورزان می‌توانند، علاوه بر تهیه کود، نحوه و زمان مصرف آن و اطلاعات آب و خاک را از باشگاه کشاورزان در این مرکز تهیه کنند. بهترین زمان برای تهیه کود قبل از آغاز فصل کشاورزی است به نحوی که در تابستان کود برای کشت پاییزه و زمستان کود برای کشت بهاره تهیه شود تا مشکلی در زمان کشت به وجود نیاید. وی تاکید می‌کند: بهتر است مدیران جهاد کشاورزی شهرستان‌ها و مراکز توزیع در این خصوص به آگاه‌سازی و هدایت کشاورزان به این مراکز و شبکه‌های قانونی توزیع کود بپردازند و با برگزاری کلاس‌های ترویجی از ضرر ناخواسته کشاورزان جلوگیری کنند.