محیط‌بانان سازمان حفاظت محیط زیست از نظر قوانین استخدامی، کارمند دولتی محسوب می‌شوند. اما با توجه به شرایط کاری خویش، وضعیتی شبیه به نیروهای انتظامی یا شبه‌نظامی دارند. تا مرداد ۱۳۹۷، ۳۰۰ نفر جانباز و یک صد و بیست نفر در حین انجام مسئولیت محیط‌بانی در ایران جان خود را از دست داده‌اند.
- تاریخچه محیط‌بانی
اولین احکام قانونی درباره شکار در تاریخ ۱۸ اردیبهشت ۱۳۰۷ تدوین و تصویب شده است و در ۱۴ اسفند ۱۳۳۵ مقررات مستقل و نسبتاً جامعی در زمینه حفاظت از حیات وحش به تصویب مجلس وقت رسید و «کانون شکار و صید» تشکیل گردید که اعضاء آن را تعدادی از افراد علاقه‌مند به شکار و صید تشکیل می‌دادند و به منظور اجرای قوانین تدوین شده وزیر کشور و رئیس ستاد ارتش وقت نیز به عضویت کانون مذکور درآمدند. در ۱۶ خرداد ۱۳۴۶ سازمان شکاربانی و نظارت بر صید جایگزین کانون شکار گردید و این سازمان رسماً به عنوان یک دستگاه مستقل دولتی فعالیت خود را با آموزش شکاربانان در سطح کشور آغاز و مناطق را نیز به عنوان پارک وحش مورد حفاظت قرار داد. در سال ۱۳۵۰ با مطرح شدن مسائل زیست‌محیطی در سطح جهان، این سازمان با تغییر عنوان به نام سازمان حفاظت محیط زیست عهده‌دار مسایل محیط زیست کشور گردید و همکاری خود را با سازمان‌های بین‌المللی ادامه داد. سازمان حفاظت محیط زیست طبق استانداردهای بین‌المللی مناطقی را تحت عنوان مناطق چهارگانه مورد حفاظت قرار داده است که هر یک از مناطق دارای شرایط و مقررات خاص بوده و هم اکنون تعداد مناطق چهارگانه محیط زیست در کل کشور به ۲۵۳ رسیده است.
- شهدای محیط‌بان
با توجه به شرایط این شغل سخت که با افراد مسلحی بنام شکارچی روبرو هستند گاهی شاهد درگیری بین محیط‌بانان و شکارچیان غیرمجاز هستیم که به دلایل مختلفی باعث کشته و زخمی شدن یکی از طرفین می‌شود.
طبق آمار، ۱۲۰ محیط‌بان در کل کشور در اثر عوامل مختلفی همچون شلیک مستقیم از سوی شکارچیان، سقوط از پرتگاه، سوانح رانندگی در حین خدمت کشته شده‌اند که سازمان حفاظت محیط زیست کشور همگی آنان را شهید می‌نامد ولی بنیاد شهید و امور ایثارگران فقط به چند مورد گواهی شهادت اعطا کرده است.
از جمله شهدای محیط‌بان ماه رمضان سال ۱۳۹۵ که دو نفر در منطقه حفاظت شده گنو هرمزگان به نام‌های محمد دهقانی و پرویز هرمزی و یک نفر در پارک ملی بمو شیراز به نام منوچهر شجاعیان با شلیک مستقیم شکارچیان غیرمجاز کشته شدند.
- روز ملی محیط‌بان
همه ساله مصادف با ولادت علی بن موسی که بین شیعیان به ضامن آهو مشهور است به عنوان روز محیط‌بان از سوی سازمان حفاظت محیط زیست کشور نام‌گذاری شده و مراسمی با معرفی محیط‌بانان نمونه استان‌ها با حضور مسئولین و مقامات کشوری برگزار می‌شود.
- روز جهانی محیط‌بان
سی و یکم جولای سال ۲۰۰۷ مصادف با نخستین روز تاسیس اتحادیه جهانی رنجرها (محیط‌بانان) به عنوان روز جهانی محیط‌بان نام‌گذاری شده است.
- تفاوت استاندارد ایران با استاندارد جهانی
بر اساس استاندارد جهانی هر یک ۱۰۰۰ هکتار باید توسط یک محیط‌بان حفاظت شود. در ایران هر محیط‌بان از ۶۰۰۰ هکتار حفاظت می‌کند. هم اکنون تعداد محیط‌بانان کشته شده، سه رقمی شده است که این تعداد، به غیر از محیط‌بانانی است که در حین انجام مأموریت از صخره پرتاب شده‌اند یا در تعقیب و گریز با متخلفان تصادف کرده و جان باخته‌اند.
- تفاوت محیط‌بان و جنگل‌بان
محیط‌بان و جنگل‌بان هر دو حافظ عرصه‌های طبیعی هستند و در حوزه جنگل شرح وظایف مشابهی دارند، ولی هرکدام مربوط به یگان حفاظت سازمان‌هایی جدا از هم هستند و محیط‌بانان گستردگی وظایف بیشتری نسبت به جنگل‌بانان دارند.
- منبع: ویکی‌پدیا