در حالی که استان حدود ۷۲۰ هزار جمعیت دانش‌آموزی دارد برای این تعداد تنها ۸ هزار مدرسه وجود دارد که البته در این آمار برخی مدارس قدیمی طی سال‌های گذشته به خاطر شدت فرسودگی تخریب شده و بازسازی نشده‌اند و این مساله از تعداد مدارس کاسته و بر تراکم دانش‌آموزان در دیگر مدارس افزوده است. حدود یک ماه و نیم به آغاز کار مدارس باقی مانده و نوسازی این مراکز آموزشی در استان به‌ویژه تبریز نیاز به سرعت‌بخشی بیشتری دارد. همشهری در گزارشی به بررسی روند نوسازی مدارس در استان و تبریز طی سال‌های اخیر و چالش‌های پیش رو پرداخته است.
- فراز و فرود نوسازی مدارس استان
یکی از پیمانکاران مدرسه‌سازی و از فعالان عرصه ساخت‌وساز مدرسه در تبریز و استان با بیان این‌که نوسازی مدارس در یک دهه گذشته روند خوبی نداشته است، اظهار می‌کند: نوسازی مدارس آذربایجان شرقی در سال‌های ۱۳۸۰ تا ۱۳۸۵ روند شتابانی داشت، به نحوی که در آن سال‌ها کارگاه‌های ساخت مدرسه در همه شهرهای استان به‌ویژه تبریز دیده می‌شد. در آن دوران بودجه‌های خوبی در نظر گرفته می‌شد و در یک مقطع کوتاه یکی- دو ساله نزدیک به ۲۰۰ مدرسه در تبریز و استان تخریب و نوسازی شد.
«محمدرضا امیدی» می‌افزاید: یکی از رموز موفقیت مدرسه‌سازی در آن مقطع جلب مشارکت‌های خیران از یک سو و مدیریت مطلوب پیمانکاران و شناخت اولویت‌های نوسازی و بهسازی از سوی دیگر بود، به نحوی که در قلب تبریز چند مدرسه مهم و قدیمی به‌سرعت تخریب و بازسازی شدند؛ مدارسی که چندین هزار دانش‌آموز در آنها مشغول به تحصیل هستند. وی بیان می‌کند: از اوایل دهه ۹۰ روند نوسازی مدارس با مشکلات جدی روبه‌رو شد و اکنون چندین مدرسه تخریب شده و هنوز به اتمام نرسیده است.
به عنوان مثال، مدرسه طالقانی در خیابان امام خمینی (ره) و مدرسه قدیمی روبه‌روی هنرستان چمران در خیابان طالقانی و مدرسه‌ای دیگر در خیابان ۱۷ شهریور چندین سال است که تخریب شده، اما بازسازی نشده‌اند. این پیمانکار تاکید می‌کند: یکی از گلایه‌های فعالان مدرسه‌سازی از مسئولان استانی آموزش‌و پرورش، ساخت باشگاه مجلل فرهنگیان در عین کمبودهای مالی و مشکلات متعدد مالی برای نوسازی مدارس بود. سوال این است: آیا نمی‌شد بودجه ۱۲ میلیارد تومانی‌ای که آن زمان برای احداث این باشگاه تفریحی صرف شد به ساخت مدارس در حال تخریب اختصاص داده شود؟
- تفاوت منابع بودجه‌ای باشگاه فرهنگیان در تبریز
در مورد انتقاد فعالان مدرسه‌ساز از صرف بودجه برای ساخت باشگاه فرهنگیان به سراغ مدیر کل آموزش و پرورش آذربایجان شرقی رفتیم. «جعفر پاشایی» درباره این‌که چرا در اوایل دهه ۹۰ باشگاه فرهنگیان با هزینه بالا و در عین نیاز مدارس فرسوده در تبریز به منابع مالی احداث شد، می‌گوید: این باشگاه در خدمت فرهنگیان و به عنوان محلی برای استراحت آنان و پذیرایی از مهمانان فرهنگی احداث شده و یکی از نیازهای فرهنگی - تفریحی فرهنگیان استان بوده است. وی تاکید می‌کند: منابع بودجه‌ای احداث باشگاه فرهنگیان متفاوت با نوسازی مدارس بود و هر یک منابع مالی مشخصی داشتند. افتخار مدیران استانی این بود که این محل آبرومند را برای فرهنگیان احداث کردند و البته این مجموعه پذیرای برنامه‌های فرهنگی و تفریحی برای دانش‌آموزان نیز هست.
- ضرورت اتمام پروژه‌های نیمه‌تمام مدرسه
فرماندار تبریز هم با بیان این‌که روند ساخت مدارس جدید و نوسازی مدارس قدیمی در تبریز باید سرعت بیشتری به خود بگیرد، بیان می‌کند: همت و همراهی خیران و مدیران شهرستانی در این زمینه ضروری است و باید این روند سرعت بیشتری به خود بگیرد. «بهروز مهدوی» با اشاره به طرح موضوع نوسازی مدارس تبریز در شورای اداری بیان می‌کند: نباید قبل از پایان یافتن عملیات نوسازی مدارس یا ساخت مدارس تخریب‌شده و نیمه‌کاره پروژه دیگری را شروع کرد. در این زمینه ضرورت دارد دستگاه‌های مختلف همراهی بیشتری داشته باشند. وی تاکید می‌کند: مدیریت منسجم، هدایت نیرو، سرمایه و استفاده از ظرفیت‌های خیران در مدرسه‌سازی تبریز با ساماندهی منابع موجود را در مدیریت ارشد اجرایی تبریز دنبال می‌کنیم تا بوروکراسی مانع از کندی کار نشود.
- ۴۰۰ کلاس در حال ساخت
مدیر کل نوسازی مدارس آذربایجان شرقی با بیان این‌که روند نوسازی مدارس در سال‌های اخیر مطلوب نبوده است، بیان می‌کند: البته در سال ۹۷ و اکنون در سال ۹۸ بودجه‌های ملی خوبی به استان اختصاص پیدا کرده، اما حجم نیازهای مالی مدرسه‌سازی در استان زیاد است. در این زمینه نیاز به تامین منابع مالی از سوی مسئولان استانی، شهرستانی و همراهی خیران داریم.
«پیام صدقی» ادامه می‌دهد: در حال حاضر ۶۰درصد مدارس آذربایجان شرقی نیاز به نوسازی، تجهیز، بهسازی و مقاوم‌سازی دارد. امسال تا آغاز مدارس ۴۰۰ کلاس درس شامل ۶۰ پروژه نوسازی و تحویل آموزش و پرورش داده می‌شود. وی با اشاره به ضرورت عمل به تعهد خیران عنوان می‌کند: در بیست و یکمین جشنواره خیرین مدرسه‌ساز، آنان ۱۰۰ میلیارد تومان تعهد دادند که در ساخت مدارس استان مشارکت داشته باشند که البته امیدواریم این تعهدات جامه عمل بپوشد. صدقی از برنامه‌ریزی برای ارتباط بهتر با جامعه خیرین خبر می‌دهد و می‌گوید: ضروری است قدردان خیران در این فرایند نوسازی باشیم، چراکه در سال‌های گذشته بخش بزرگی از این فرایند بر عهده آنان بوده است و باید راه‌های جلب مشارکت بیشتر آنان را پیدا کرد.
- لزوم ارائه آموزش در فضای استاندارد
یک‌سوم مدرسه‌های آذربایجان شرقی فرسوده و ناایمن هستند و بخشی از جمعیت ۷۲۰ هزار نفری دانش‌آموزان استان در مدرسه‌هایی درس می‌خوانند که باید تخریب و از نو ساخته شوند، در صورتی که فعالیت آموزشی و پرورشی مدرسه‌ها باید در فضاهای مناسب و دارای ابعاد استاندارد و بر پایه نیازهای دانش‌آموزان انجام پذیرد تا معلم در تدریس و شاگرد در یادگیری احساس رغبت و انگیزه کند و از فعالیت‌های خود لذت ببرند. از سوی دیگر، بسیاری از شهرهای استان زلزله‌خیزند و مدرسه‌های فرسوده، در این میان، می‌توانند معضل‌آفرین باشند. بودن دانش‌آموزان در مدارسی که با یک تکان می‌تواند منجر به فاجعه‌هایی بزرگ شود بسیار خطرناک است. درد مشخص است و چاره نیز مشخص. باید تا دیر نشده آستین‌ها را بالا زد و اعتبارات لازم را برای بازسازی و نوسازی مدارس فرسوده تخصیص داد.