روند تغییر شکل کسب‌وکارها را در ۵ سال اخیر به سادگی می‌توان حس کرد. کسب‌وکارهای وابسته به بستر اینترنت و فضای مجازی با سرعت در حال افزایش هستند و بسیاری از کسب‌وکارهای معمولی و عادی در حوزه‌های تولید و خدمات نیز با بهره‌گیری از فرصت فضای مجازی و اینترنت دایره مخاطبان و مشتریان خود را گسترش داده‌اند. حتی بسیاری از کسب‌وکارهای خانگی نیز با استفاده از این فرصت شگفت‌انگیز و جذاب توانستند رونق بگیرند و به درآمد برسند. این نتیجه ورود و پیوند دنیای دیجیتال با دنیای واقعی است که اقتصادی از جنس دیجیتال را رقم زده است.
رئیس‌جمهوری با تعدادی از فعالان اقتصادی در دنیای دیجیتال و مجازی جلسه‌ای برگزار کرد که اهمیت این موضوع را در توسعه اقتصادی کشور نشان می‌دهد. هرچه میزان نفوذ اینترنت در یک جامعه بیشتر باشد، امکان بهره‌گیری از فرصت‌هایی که دنیای دیجیتال در اختیار فعالیت‌های اقتصادی و کسب‌وکارها می‌گذارد، بیشتر است. در استانی مانند مازندران که بیشترین ضریب نفوذ اینترنت را در کشور دارد و کاربران اینترنت در آن فعال‌تر از کاربران بسیاری از استان‌های دیگر هستند، این فرصت به شکل قابل ملاحظه‌ای وجود دارد. به‌ویژه این‌که در استان ظرفیت برای تولید در بخش‌های مختلف و خدمات گوناگون مانند گردشگری نیز وجود دارد.
- عصر دیجیتالی‌ها
«مهدی دریایی» دانشجوی مقطع دکترای مدیریت الکترونیک در این‌باره به همشهری می‌گوید: اقتصاد دیجیتال انبوهی فرصت کسب‌وکار در سطح ملی و بین‌المللی برای مازندران به ارمغان می‌آورد. ضریب نفوذ اینترنت در این استان بیش از ۹۹ درصد است. ضمن این‌که ظرفیت علمی زیادی هم داریم یعنی جوانان دانش‌آموخته‌ای که صاحب ایده و فکر هستند. وی با بیان این‌که اقتصاد جهان امروز به دنیای دیجیتال کاملا وابسته است، می‌افزاید: به اعتقاد «الوین تافلر» ۳ موج بزرگ در اقتصاد دنیا رخ داد که هر کدام موج قبلی را کنار زدند.
موج نخست انقلاب کشاورزی بود و سبب شد اقتصاد در جهان وارد عرصه جدیدی شود. موج دوم از انقلاب صنعتی پس از قرن هفدهم رخ داد. از میانه قرن بیستم موج سوم ایجاد شد که به مرور تمام دنیا را دربرگرفت. این موج سوم همان است که امروز با نام عصر ارتباطات و اطلاعات از آن یاد می‌کنیم. این پژوهشگر اقتصاد دیجیتال تصریح می‌کند: موج سوم عملا تعاریف ثروتمند بودن را تغییر می‌دهد. داده‌ها و اطلاعات هستند که ارزش پیدا می‌کنند. به همین دلیل امروز می‌بینیم که از ۵ ثروتمند اول دنیا ۳ نفر جزو فعالان اقتصاد دیجیتال هستند. از سال ۱۹۹۰ هم پایه‌های اقتصاد دیجیتال شکل گرفت و با ظهور اینترنت ما عملا اقتصاد دیجیتال را می‌بینیم. بنابراین اقتصاد دیجیتال یعنی اقتصادی که تعاملاتش در بستر اینترنت رخ می‌دهد.
- عرضه مستقیم؛ حذف واسطه
دریایی به سرعت بالای ورود دیجیتال به کسب‌وکارها در ایران طی سال‌های اخیر اشاره می‌کند و معتقد است؛ وقتی در زمینه جابه‌جایی مسافر، همین فضای مجازی با تاکسی‌های اینترنتی بدون واسطه، راننده و مسافر را به هم می‌رساند و سریع‌ترین مسیر و تاکسی را معرفی می‌کند، در سایر بخش‌ها نیز می‌توان چنین بهره‌هایی را برای فعالیت‌های اقتصادی گرفت. وی با تاکید بر این‌که مازندران بستر کاملا آماده‌ای برای رونق اقتصاد دیجیتال در اختیار دارد، تصریح می‌کند: در زمینه مرکبات و برنج که سال‌هاست از حضور واسطه‌ها رنج می‌بریم، اقتصاد دیجیتال و فناوری‌های نوین ارتباطی می‌توانند راه‌حل مشکلات باشند. خوشبختانه تعدادی از جوانان ایده‌پرداز نیز در استارت‌آپ‌ها پلت‌فرم‌هایی را طراحی کردند تا کشاورزان بتوانند محصولات خود را راحت بفروشند. یک نمونه آن در پارک علم و فناوری در حال تکمیل است.
دانش‌آموخته مدیریت الکترونیک با اشاره به انجام این کار در مورد تبلیغ و فروش زعفران می‌گوید: اقتصاد دیجیتال فضای ارزان و بسیار گسترده و بی‌انتهایی برای تولیدکنندگان و خدمات‌دهندگان در بخش‌های مختلف است. برای نمونه درباره بوم‌گردی که اکنون در مازندران توجه زیادی به آن می‌شود و مناطق مستعدی نیز برای گسترش آن داریم، بستر دیجیتال می‌تواند مسافران از نقاط مختلف جهان جذب کند. وی ادامه می‌دهد: گردشگران امروز تشنه تجربه کردن فرهنگ‌ها و سبک‌های زندگی گوناگون هستند و این تجربه ارزانی در دنیا نیست. ما در مازندران با استفاده از فضای مجازی و بستر دیجیتال می‌توانیم این فرصت‌ها را معرفی کنیم.
- توسعه عدالت اجتماعی
دریایی به نقش اقتصاد دیجیتال در توسعه عدالت اجتماعی اشاره می‌کند و می‌افزاید: با گسترش این بستر می‌بینیم که امروز بسیاری از مشاغل خانگی فعال شده‌اند و خانم‌هایی که دوست دارند در خانه کار کنند، فرصتی برای معرفی توانمندی خود و کسب درآمد یافته‌اند. این از مزایای اقتصاد دیجیتال است که برای همه امکانی برابر ایجاد می‌کند. وی می‌گوید: شخص بدون این‌که نیاز باشد مکانی اجاره کند و هزینه برای تبلیغات بپردازد، می‌تواند کسب‌وکار مورد علاقه‌اش را راه‌اندازی کند. اوایل ظهور اینترنت، قدرت تبلیغات برای کسب‌وکار در اختیار شرکت‌های بزرگ بود و بسیاری افراد نمی‌توانستند تعامل کنند، اما با روی کار آمدن اینستاگرام و شبکه‌های اجتماعی هر کسی رسانه خودش را دارد و می‌تواند علایق خود را مطرح کند.
وی ادامه می‌دهد: در کسب‌وکار دیجیتال، افراد عملا به بازاری جهانی دسترسی پیدا می‌کنند و در صورتی که قواعد فعالیت در این عرصه را به خوبی بیاموزند، می‌توانند به فرد موفقی در آن حوزه تبدیل شوند. اعتقاد دریایی بر این است که در تمام دنیا دوره تکیه به استخدام‌های دولتی سرآمده و باید در فضای کسب‌وکارهای نوین سرمایه‌گذاری بیشتری انجام داد. در مازندران که یکی از استان‌های پیشرو در زمینه زیرساخت‌های اینترنتی بوده، تولید انواع محصولات کشاورزی در آن رواج دارد و گردشگری نیز به عنوان محور توسعه آن مطرح است، ضرورت گرایش به سمت استفاده از بسترهای اینترنتی برای بازاریابی محصولات و خدمات و همچنین ایجاد شکلی جدید از عرضه محصولات بسیار اهمیت دارد.
- دنیای مجازی توسعه حقیقی
کارشناسان حوزه فناوری اطلاعات معتقدند؛ زیرساخت‌های اینترنتی و میل به حضور در فضای مجازی می‌توانند یک ظرفیت مهم برای اقتصاد مازندران باشند؛ اقتصادی که نه تنها در حوزه IT می‌تواند سودآوری داشته باشد، بلکه به سودآوری سایر محورهای توسعه استان نیز کمک خواهد کرد. استفاده از فرصت فضای مجازی و اینترنت در اقتصاد و درآمدزایی، در برنامه ششم توسعه نیز به شکل ویژه‌ای مورد توجه است و پشتیبانی از شرکت‌های دانش‌بنیان را مد نظر دارد. به گفته «علی معتمدزادگان» رئیس پارک علم و فناوری مازندران مرکز کسب‌وکارهای اینترنتی و فاوا قرار است در استان راه‌اندازی شود تا رشد این فعالیت‌ها و کسب‌وکارهای اینترنتی بیشتر شود. رشد این فعالیت‌ها و سرمایه‌گذاری‌ها برای بهره‌برداری از فرصت مناسب مازندران در برخورداری از زیرساخت‌های ارتباطی، مسیر توسعه استان را هموارتر خواهد کرد.
- گذر از اقتصاد سنتی
استاندار مازندران اخیرا تاکید کرده که مسئولان استان پیگیر ایجاد نخستین پارک کسب‌وکار فضاپایه کشور در مازندران باشند و قابلیت‌های اقتصادی استان در بخش‌های گردشگری، کشاورزی، دامپروری و سایر حوزه‌ها را با بهره‌مندی از فرصت فناوری‌های دیجیتال و دانش فضاپایه تقویت کنند. «احمد حسین‌زادگان» از عزم جدی استانداری برای گذراندن فضای کسب‌وکار در مازندران از اقتصاد سنتی به اقتصاد دیجیتال خبر می‌دهد و می‌گوید: فعالیت‌های ارزشمندی هم در این حوزه انجام شده است.
کسب‌وکارهای اینترنتی که در سال‌های اخیر نبض اقتصاد و مشاغل دنیا را به دست گرفته‌اند، می‌توانند در مازندران با توجه به زیرساخت‌های موجود و همچنین میل مازندرانی‌ها به فعالیت در فضای مجازی و اینترنت، مسیر میان‌بر و البته هموارتری برای توسعه، همچنین شناساندن ظرفیت‌های مهم اقتصادی باشند. با این حال هرچند که مازندرانی‌ها در میزان استفاده از اینترنت و برخی شاخص‌های حوزه ارتباطات رتبه نخست کشور را در اختیار دارند، اما در زمینه کسب‌وکارهای اینترنتی با وجود قرار داشتن در بین استان‌های برتر جدول کسب‌وکارهای اینترنتی، صدرنشین نیستند.
- در مسیر اقتصاد دیجیتال
آمارهای رسمی نشان می‌دهند که مازندران در جدول تعداد کسب‌وکارهای اینترنتی کشور پس از تهران، خراسان رضوی، اصفهان، فارس، آذربایجان شرقی و البرز رتبه هفتم را در اختیار دارد و هفتمین استان کشور در کسب‌وکارهای اینترنتی است. این یعنی بالا بودن ضریب نفوذ اینترنت در استان تا اندازه‌ای توانسته مورد توجه قرار بگیرد، اما انتظار از این استان با توجه به فرصت‌های اقتصادی بالا، دانش‌آموختگان پرتعداد دانشگاه‌ها، استان اول از نظر تعداد مراکز آموزش عالی و برترین استان کشور از نظر باسوادی که بیشترین ضریب نفوذ اینترنت در کشور دارد قطعا بالاتر از رتبه هفتم کسب‌وکارهای اینترنتی کشور است.