گیلان دارای ظرفیت‌های زیادی در بخش گردشگری طبیعی، تاریخی و دریایی است، اما متاسفانه در سال‌های گذشته به دلیل نبود شناخت از ظرفیت‌های گردشگری و ضعف زیرساختی بهره‌برداری لازم از ظرفیت‌های این استان نشد. یکی از مشکلات در زمینه توسعه گردشگری نداشتن بسته‌های مناسب است، به این شکل که هم سرمایه‌گذار و هم گردشگر نمی‌دانند به کدام سمت و سو حرکت کنند. در حال حاضر کشورهای حاشیه دریای کاسپین بهره‌برداری زیادی از صنعت گردشگری می‌کنند، اما در کشور بیشتر نگاه‌ها معطوف به گردشگری داخلی با کمترین امکانات است. حتی با وجود شعارها و تاکیدها و برخی برنامه‌های ارائه شده، در عمل دیده می‌شود که برنامه‌ریزی مشخصی برای گردشگری خارجی وجود ندارد.
مرز دریایی می‌تواند عاملی موثر در رونق گردشگری از طریق مراوده با همسایگان حاشیه بزرگترین دریاچه جهان باشد که کشور روابط تجاری و سیاسی خوبی با آنان دارد، اما این مهم نیز چندان جدی گرفته نمی‌شود. روسیه یکی از کشورهایی است که در فهرست کشورهای هدف گردشگری ایران قرار دارد. موضوع توسعه گردشگری بین ایران و روسیه طی چند سال اخیر در تعاملات بین ۲ کشور مطرح شده است. حتی در این زمینه دیدارهایی صورت گرفته تا برای توسعه گردشگری بین ۲ کشور راهکارهایی ارائه شود. با این حال در گیلان با وجود منطقه آزاد انزلی و نیز جاذبه‌های گردشگری و ارتباطات تجاری با روسیه و دیگر کشورهای حاشیه خزر از طریق مرز آبی، اقدام قابل توجهی برای هدایت گردشگران این کشورها انجام نشده است.
- پیش‌دستی روسیه
یک کارشناس مسائل اقتصادی به همشهری گفت: در حوزه اقتصادی و فعالیت تجاری با همسایگان حوزه خزر تنها موضوع حمل‌ونقل کالا مطرح نیست و می‌توانیم با توجه به شرایط آب و هوایی گیلان از این ظرفیت برای رونق گردشگری خارجی هم استفاده کنیم. «سید جلیل جلالی‌فر» اظهار کرد: به عنوان مثال مردم روسیه، عاشق طبیعت و فضای آرام‌بخش هستند. گیلان ظرفیت خوبی دارد تا مقصد گردشگری آنان شود، اما تاکنون مدیران گردشگری نتوانسته‌اند بسته‌های مناسبی برای آن تهیه کنند. وی با بیان این‌که روسیه در حال ساخت و تکمیل یک کشتی سوپرلاکچری ۵ ستاره برای گردشگری دریایی بین کشورهای حاشیه خزر است، افزود: این کشتی بین سواحل خزر توریست‌ها را جابه‌جا می‌کند و قطعا به ایران هم خواهد آمد تا شاهد پهلوگیری یکی از بزرگترین کشتی‌های تفریحی جهان در سواحل جنوبی خزر باشیم.
جلالی‌فر بیان کرد: می‌توان از حالا در داخل کشور با همکاری سازمان گردشگری و میراث فرهنگی گیلان و شهرداری‌ها، فرمانداری‌ها و وزارت راه و شهرسازی یک بسته کامل برای این موضوع تعریف کرد تا بوم‌گردی در استان تقویت شود و موجبات جذب گردشگر خارجی را فراهم کند. این کارشناس حوزه تجارت با کشورهای حاشیه خزر اظهار کرد: می‌توانیم در گیلان چند شرکت گردشگری را با هم تجمیع و هلدینگ گردشگری ایجاد کنیم تا بتوانند گردشگرانی که به ایران می‌آیند را در مسیرها و مقصدهای از پیش تعیین شده هدایت و برای جذب توریست فعالیت کنند. جلالی‌فر افزود: برای ورود به بازار مهم روسیه به یک سرمایه‌گذاری اولیه بابت تبلیغات و معرفی کشور نیاز داریم که باید دولت مسئولیت آن را برعهده بگیرد. همچنین تعدیل نرخ بسته سفر از موضوعات مهم دیگری است که باید پیگیری شود؛ چراکه در حال حاضر بیش از ۵۰ درصد هزینه سفر به ایران مربوط به هتل است.
- نقش مهم منطقه آزاد انزلی در جذب گردشگران روسی
معاون گردشگری میراث فرهنگی گیلان نیز در این‌باره به همشهری گفت: با توجه به موقعیت گیلان و همگرایی دستگاه‌های اجرایی متولی و مناطق آزاد می‌توان بر راهبردهای اقتصاد گردشگری و اقتصاد دریامحور متمرکز شد و از آن بیشترین بهره برد. دریای خزر ظرفیت‌های گردشگری زیادی دارد که می‌تواند همپای درآمد نفتی در صورت بهره‌برداری درست و مدیریتی کارآمد، اثرگذار باشد. «حمیدرضا آذرپور» به گردشگری دریایی و میزان درآمدزایی بالای آن برای کشور با توجه به مرزهای آبی کشور با کشورهای همسایه در شمال اشاره کرد و افزود: از این راه می‌توان حمل‌ونقل دریایی را توسعه داد و گردشگری دریایی را رونق بخشید. در این راه مشارکت بخش خصوصی در استفاده مطلوب از سواحل دریا غیرقابل انکار است و بدون حضور سرمایه‌گذاران توسعه اتفاق نخواهد افتاد.
وی با بیان این‌که در بخش دولتی نتوانستیم امکانات مناسبی در سواحل ارائه کنیم و منابع ما هدر رفته است، گفت: با استفاده از تجربیات کشورهای مختلف و قوانین و مقررات می‌توانیم سرمایه‌گذاران را به این بخش ترغیب کنیم. برای این کار به همکاری دستگاه‌های مختلف مانند بنادر و دریانوردی، مرزبانی، حفاظت محیط‌زیست و چندین نهاد دیگر و سایر مجموعه‌های ذی‌نفع برای فراهم کردن شرایط سرمایه‌گذاری نیازمندیم. در غیر این صورت خدمات و امکانات ما در حد چادرها و وسایل ناجیان غریق در سواحل باقی می‌ماند.
- ساخت اسکله گردشگری مارینا در منطقه آزاد انزلی
اسکله گردشگری مارینا در بندر انزلی و برنامه‌های متنوع گردشگری در زمینه سفرهای دریایی در منطقه آزاد انزلی از گام‌های بلند و مهمی بوده که در این زمینه برداشته شده است. منطقه آزاد انزلی به عنوان یک منطقه ویژه اقتصادی می‌تواند نقش مهمی در جذب گردشگران روسی و دیگر کشورهای حاشیه خزر ایفا کند.
- ساخت پایانه مسافربری
مدیرعامل منطقه آزاد انزلی در گفت‌وگو با همشهری از ساخت یک پایانه مسافربری در بندر انزلی برای توسعه روابط با روسیه و همسایگان خزری خبر داد و گفت: یک کشتی مسافربری در منطقه ویژه لوتوس در حال ساخت است و به ما وعده داده شده تا پایان امسال در مسیر انزلی-آستاراخان جابه‌جایی گردشگر و مسافر آغاز شود. «رضا مسرور» مسرور با تاکید بر این‌که منطقه آزاد انزلی یک منطقه آزاد گمرکی است ولی عوارض گمرکی آن پایین‌تر است، تصریح کرد: گردشگران روسی می‌توانند از ظرفیت‌های گردشگری این منطقه استفاده کنند و کالاهای عرضه شده را بخرند.
به گفته وی، گردشگری دریایی یکی از موضوعاتی است که بین ۲ کشور با محوریت منطقه آزاد انزلی مد نظر قرار دارد، اما یکی از مشکلات باقیمانده از گذشته در این حوزه تکمیل نشدن زیرساخت‌های توریسم دریایی و ساخت کشتی‌های گردشگری است. مدیرعامل منطقه آزاد انزلی بیان کرد: با توجه به مذاکراتی که پیش از این و در سال‌های گذشته با روسیه انجام شد، هم‌اکنون یک فروند کشتی گردشگری که می‌تواند در دریای کاسپین فعالیت کند، توسط شرکت کشتیرانی مسکو ساخته و در بندر آستراخان به آب انداخته شده است. مسلما با این کار، بین ایران و کشور روسیه رونق اقتصادی شکل خواهد گرفت و این اقدام می‌تواند ظرفیت‌های توریسم دریایی را به شکل قابل توجهی ارتقا دهد.