اورامان یکی از مناطق خوش آب و هوای گردشگری است که تعامل انسان با طبیعت در آن به‌خوبی مشهود است. ظرفیت بالای منطقه موجب شده پرونده ثبت جهانی آن با اهداف مختلفی باز و پیگیری شود. با ثبت جهانی اورامانات این منطقه به عنوان یک تاریخ و طبیعت بی‌نظیر معرفی خواهد شد و کشورهای امضاکننده قرارداد یونسکو را موظف به حفاظت، صیانت، توسعه و پایداری این منطقه خواهد کرد.
مدیر پایگاه منظر فرهنگی تاریخی اورامانات در گفت‌وگو با همشهری می‌گوید: ثبت جهانی محدوده جغرافیایی اورامان در ۲ استان کردستان و کرمانشاه در حال انجام است که باید مطالعات یکپارچه و یکسانی برای آن تعریف شود. کارهای این ۲ استان در محدوده منطقه نیز باید همزمان و همسو انجام شود. در کردستان نزدیک ۲ سال است که کارهای ثبت جهانی شروع شده و همچنان در حال انجام است. در کرمانشاه نیز انتظار می‌رفت این کارها هم راستا با استان کردستان انجام شود که به دلایلی انجام نشد. بعد از حضور دکتر قادری، مدیرکل میراث کرمانشاه، سیاست بر این شد که مدیریت منطقه یکپارچه شود.
«پیام طالب‌نیا» می‌افزاید: از اردیبهشت ماه مطالعات و تحقیقات برای ثبت در کرمانشاه شروع شد و در این‌جا ظرف کمتر از ۵ ماه به نتیجه رسید. وی اضافه می‌کند: اطلاعات لازم در منطقه اورامانات در محدوده کرمانشاه را به دفتر ثبت جهانی دادیم که نشان دهیم کارها در یک رنج انجام شده است. مدیر پایگاه منظر فرهنگی تاریخی اورامانات ادامه می‌دهد: ۱۲ بافت روستایی را در منطقه شناسایی و کار مطالعاتی آن را شروع کردیم.
روستای شرکان، داریان، هجیج، نروی، زردویی، تین، سپید آب، در شهرستان پاوه و قلعه‌جی، شالگی، کلاش در جوانرود و روستای بش‌نوخاص در ثلاث‌باباجانی هستند. از این تعداد ۶ روستای نروی، بشه نوخاص، هجیج، شرکان، داریان، نجار را به ثبت ملی رساندیم و بقیه روستاها نیز تا یک ماه دیگر به ثبت ملی خواهند رسید. چون ثبت بودن آنها نقطه قوتی برای ثبت جهانی است. بنابراین برای حفاظت و مدیریت آنها نیاز است که ثبت ملی شود.
- کم و کاستی‌ها برای اجرای طرح
مدیر پایگاه منظر فرهنگی تاریخی اورامانات اضافه می‌کند: در زمینه مطالعاتی نیز تاکنون توانسته‌ایم دفتر ثبت جهانی را قانع کنیم. تنها کم و کاستی نقشه‌های روستاهاست که تیم نقشه‌برداری را فرستادیم و به صورت شبانه‌روزی در حال انجام کارند. برای انجام این کار یک مهلت ۱۰ روزه گرفته‌ایم. نقشه‌برداری پروسه‌ای زمان‌بر است و تلاش می‌کنیم در این مدت کوتاه نقشه‌برداری‌ها به اتمام برسد.
طالب‌نیا خبر از ارسال پیش‌نویس منطقه اورامانات به یونسکو می‌دهد و می‌افزاید: با توجه به پیگیری‌های مسئولان استان پیش‌نویس پرونده اورامانات تا شهریور برای سازمان یونسکو ارسال می‌شود. وی می‌گوید: اگر مشکلی در مسیر ثبت جهانی اورامانت پیش نیاید و نقشه‌ها سر وقت آماده شود، اورامانات جایگاه جهانی پیدا می‌کند. مدیر پایگاه منظر فرهنگی تاریخی اورامانات اضافه می‌کند: ثبت اورامانات یکی از سخت‌ترین پروژه‌های ثبت جهانی در کشور است و مهم‌ترین پرونده آن است. در کشور ۲۴ اثر ثبت جهانی شده در یونسکو داریم و مهم‌ترین پرونده همین ثبت جهانی اورامانات است، چراکه در این پرونده با یک فرهنگ زنده، یک پهنه جغرافیایی زنده روبه‌رو هستیم. در این پرونده به دنبال ثبت تعامل انسان با طبیعت هستیم که این موضوع کار را دشوار ساخته است.
وی با بیان این‌که با ثبت جهانی منطقه اعتبارات ویژه به منطقه اختصاص داده می‌شود، می‌گوید: با ثبت جهانی منطقه مدیریت آن جهانی پیدا می‌کند. یعنی منطقه از مدیریت محلی، استانی و کشوری خارج می‌شود. ساماندهی، توسعه گردشگری و توسعه صنایع‌دستی و گردشگری که ختم به توسعه منطقه می‌شود. حدود ۱۶۰ کشور پای معاهده ثبت جهانی اورامان را امضا می‌کنند، یعنی آن ۱۶۰ کشور که صاحب آن اثر هستند هنگام جنگ و دیگر حوادث موظفند از آن منطقه حفاظت کنند.
وی اضافه می‌کند: گردشگران جهانی برای حضور در مناطق گردشگری جهان اولین سایتی که به آن رجوع می‌کنند، سایت یونسکو است. وقتی اورمان در آن سایت قرار بگیرد و معرفی شود می‌تواند یک تحول عظیم از جهات مختلف در منطقه ایجاد کند. برای ثبت جهانی یک اثر در یونسکو ۱۰ شاخصه لازم است که در صورت اثبات یک یا ۲ مورد اثر می‌تواند ثبت جهانی شود.
- گونه‌های گیاهی و جانوری منحصر به فرد
طالب‌نیا با اشاره به این‌که در منطقه اورامانات گونه‌های گیاهی و جانوری منحصر به فردی وجود دارد، ادامه می‌دهد: مناطق حفاظت‌شده‌ای در استان کرمانشاه و کردستان وجود دارد و بیشتر تمرکز ما روی مباحث میراث فرهنگی منطقه است. وی می‌افزاید: مهم‌ترین نکته در ثبت جهانی اورامانات تعامل انسان و طبیعت است که در طول تاریخ در منطقه داشتند؛ مانند نوع باغداری مردم منطقه، مدیریت آب در آبیاری‌ها، معماری پلکانی که برای جبران کمبود زمین، استفاده از تکنولوژی سازه‌های طبیعی برای ساخت و سازها از جمله ادغام سنگ و چوب. در کنار همه اینها آیین‌ها و مراسم سنتی و ریشه‌دار منطقه است.
مراسم پیر شالیار یکی از این آیین‌هاست که ریشه هزار ساله دارد. یا آیین‌هایی که در روستای زرده است و مراسم ریشه تاریخی دارد. آداب و رسوم منطقه نیز یکی از آیتم‌های مهم در برای ثبت جهانی منطقه است. موسیقی آوازی منطقه اورامانات که برگرفته از طبیعت آن است و بسیاری نقاط قوت دیگر فرهنگی که تعامل انسان و طبیعت را نشان می‌دهد. مدیر پایگاه منظر فرهنگی اورامانات می‌گوید: اولویت اصلی منطقه اورامان، حفظ بافت سنتی و میراث فرهنگی آن است.
زمانی که موضوع منظر را مطرح می‌کنیم، هم میراث ملموس و هم میراث ناملموس مدنظر است و باید زبان، لباس، هنر، صنایع دستی و تاریخ، فرهنگ و طبیعت به عنوان یک منظر در نظر گرفته می‌شود و تمام این معیارها باید جمع‌آوری شود که کار بسیار سخت و پیچیده‌ای است. طالب‌نیا با بیان این‌که گردشگران برای دیدن اصالت و غنای یک منطقه در آن حضور می‌یابند، می‌گوید: همکاری و همراهی مسئولان برای حفظ و صیانت از اورامان را ضروری است. وی همچنین آموزش و جذب اعتبارات ملی و استانی را برای توسعه و حفظ اصالت فرهنگی منطقه اورامانات ضروری می‌داند و می‌گوید: نقش رسانه‌ها در فرهنگ‌سازی و اطلاع‌رسانی بسیار مهم است و باید در معرفی بناهای تاریخی و صنایع‌دستی استان منطقه اورامانات تلاش کنند.
- توزیع ناعادلانه منافع صنعت گردشگری
مدیرکل میراث فرهنگی کرمانشاه با بیان این‌که غرب کشور ظرفیت گردشگری بسیار خوب و بالایی دارد، می‌گوید: رویدادآفرینی در منطقه اورامانات موفق بوده و مردمان محلی نیز ضرورت موضوع را درک کرده‌اند. «امید قادری» می‌افزاید: توزیع منافع صنعت گردشگری در کشور عادلانه نیست. طرح گردشگری غرب در راستای همین موضوع است. وی ادامه می‌دهد: سهم گردشگری در اقتصاد استان ۸ درصد است که رضایت‌بخش نیست. کرمانشاه استانی کشاورزی محور است. توسعه استان می‌تواند بر مبنای خدمات گردشگری باشد و توسعه پایدار اقتصادی در این زمینه ایجاد کند.
مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری استان با اشاره به دستور اخیر رئیس‌جمهوری برای در اولویت قرار گرفتن ثبت جهانی منظر فرهنگی تاریخی اورامانات می‌افزاید: تعداد پرونده‌های متقاضی ثبت جهانی در کشور بالاست و دستور رئیس‌جمهوری در این میان خبری مسرت‌بخش بود. وی با اشاره به این‌که حدود ۹۵ درصد از مطالعات ثبت جهانی منظر فرهنگی و تاریخی اورامانات انجام گرفته است، می‌افزاید: پروسه ثبت جهانی منظر فرهنگی- تاریخی اورامانات حدود ۲ تا ۳ سال زمان می‌برد.
- ثبت جهانی اورامانات فرصتی برای رونق اقتصادی
مهرداد سالاری - معاون‌استاندار:
با توجه به تحریم‌ها و تنگناهای اقتصادی کشور، توسعه صنعت گردشگری می‌تواند بستر بسیار خوبی برای توسعه و رونق اقتصادی شود. ظرفیت‌های مختلف گردشگری در استان نیز زمینه مناسبی را در صنعت گردشگری کرمانشاه فراهم کرده که می‌تواند در معیشت تاثیر مثبت بگذارد. در استان تکمیل زیرساخت‌های حوزه گردشگری به عنوان اولویت اصلی در حوزه عمرانی تعریف شده و قرار است بودجه ۹۸ استان نیز بر اساس توسعه گردشگری هزینه شود.
بنابراین ثبت جهانی اورامانات می‌تواند گامی موثر در زمینه جذب گردشگران داخلی و خارجی باشد که رونق‌بخش فعالیت اقتصادی و در نتیجه ایجاد اشتغال در منطقه خواهد بود. برای به ثمر رسیدن ثبت جهانی اورامانات همه دستگاه‌ها پای کار آمده‌اند و موظف به ایجاد و فراهم کردن زیرساخت‌های لازم هستند. این طرح یک طرح کشوری است که حمایت همه‌جانبه را می‌طلبد. کما این‌که رئیس‌جمهوری طی روزهای اخیر دستور ویژه برای ثبت جهانی آن صادر کرد.
در ثبت جهانی اورامانات باید نهایت تلاش را کرد و در این راه از ظرفیت‌های مردمی و بخش خصوصی برای تحقق بخشیدن به ثبت جهانی اورامانات بهره‌مند شد. تا امروز نیز تلاش‌های خوبی در این زمینه شده که می‌تواند نوید بخش ثبت جهانی اورامانات شود. جهانی شدن اورامانات یک فرصت ویژه برای منطقه است و بحثی بسیار وسیع جامع و کلان است.
برنامه‌های مدونی نیز از سوی سازمان میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان برای سرعت‌بخشی به طرح ثبت جهانی اورامانات تا امروز صورت گرفته است که بر مبنای آن وظایف دستگاه‌های اجرایی و تسهیلگری در زمینه ثبت جهانی را تعریف و پیگیری کرده است. در حال حاضر براساس برنامه زمان‌بندی شده به سمت هدف پیش خواهیم رفت. حیطه فعالیت بسیار وسیع است. برای ثبت جهانی اورامانات هم در زمینه فرهنگی و هم گردشگری برنامه‌ریزی‌های موثری صورت گرفته است.