هنوز غم این حادثه فراموش نشده بود که گیلان و غرب مازندران در پاییز با سهمگین‌ترین سیلاب‌ها روبه‌رو شدند. میزان خسارت در رودسر گیلان و رامسر و تنکابن مازندران بیش از سایر نقاط بود. تلاش‌ها کم و بیش برای زدودن خاطره تلخ این حادثه ادامه داشت که مازندرانی‌ها و گلستانی‌ها با سیل دیگری، سال ۹۷ را به پایان رساندند و با سیل هم سال نو را آغاز کردند. در این رابطه سهم گلستانی‌ها از خسارت بیش از ۲ استان دیگر بود. هنوز کل خسارت‌ها جبران نشده و مردم شهرهای آق‌قلا و گمیشان با مشکلات دست و پنجه نرم می‌کنند.
استان‌های شمالی پرباران‌ترین نقطه جغرافیایی کشور هستند. ساکنان این سامان همیشه شاهد بارش‌های کم و زیاد بوده‌اند. جاری شدن سیلاب، طغیان رودخانه‌ها و آبگرفتگی شهرها برای آنها تقریبا عادی و قابل پیش‌بینی است، اما این‌که چرا در یکی، ۲ دهه اخیر سیل‌ها خسارت‌بارتر شده‌اند، دلایل فراوانی دارد که به باور کارشناسان مهم‌ترین علت آن دخل و تصرف در طبیعت است.
تصرف در مناطق جنگلی و مرتعی، ساخت‌وسازهای بی‌رویه در حاشیه رودخانه‌ها، برداشت غیر اصولی از بستر رودخانه‌ها، لایروبی نکردن رودخانه‌ها و آب‌بندان‌ها و روند کند آبخیزداری هم در این رابطه نقش اساسی دارند. با توجه به وقایع پارسال و امسال، بهسازی و لایروبی بستر رودخانه‌ها به شدت مورد توجه و تاکید مقامات کشوری و استانی ذی‌ربط قرار گرفته تا دیگر شاهد آسیب‌های خانمان‌برانداز نباشیم. این در حالی است که اکنون چیزی به شروع فصل بارندگی، پاییز نمانده است و معلوم نیست آیا با شروع بارندگی باز شاهد سیلاب خواهیم بود یا خیر؛ پرسشی که بررسی عملکرد مسئولان استانی در حوضه‌های آبریز جوابگوی آن خواهد بود.
- اختصاص ۵۰ میلیارد تومان برای خسارت ۶۰۰ میلیارد تومانی سیل گیلان
فرشته رضایی - رشت-خبرنگار:
سیل هر بار چیزی با خود می‌برد؛ یک بار جاده، گاهی خانه و زمانی هم انسان‌های بی‌گناه حاشیه رودخانه‌ها. وقوع سیل بهار سال گذشته در روستای کاکرود اشکور آغاز فاجعه بود. تخریب بخش زیادی از جاده اشکور موجب شد در نقطه‌ای دیگر جاده طراحی شود. ۴ نفر جان باختند و تعدادی از خانه‌های قدیمی مجاور رودخانه آسیب دیدند. گاهی سیل ممکن است موجب رانش هم بشود. نمونه‌اش سیل ۲ سال پیش در منطقه لنگرود و روستای دیوشل و تالش‌محله که بخش زیادی از خانه‌ها و واحدهای تجاری را در گل و لای فرو برد. طبق گفته کارشناسان، خالی شدن ارتفاعات از پوشش جنگلی، بی‌توجهی به طرح‌های آبخیزداری یا ایجاد آب‌بندان از عوامل موثر در ایجاد سیل هستند. وقتی کوه‌ها تراشیده می‌شوند دیگر نمی‌توان جلوی سرعت سیل را گرفت و حتی بارش‌های کم و کوتاه نیز حادثه رقم می‌زنند. مانند آنچه سیل ۲۰ دقیقه‌ای اشکور به وجود آورد.
در حال حاضر مدیریت این وقایع طبیعی به نوعی مدیریت پس از بحران است و کمتر پیش می‌آید برای پیش از حادثه هم فکر اساسی شود. مسئولان از بودجه اختصاص یافته برای این حوادث می‌گویند، اما در سال‌های اخیر کم‌کم نگاه‌ها به این سمت رفته است که علاج واقعه قبل از وقوع باید کرد. مهرماه سال گذشته نیز گیلانی‌ها شاهد وقوع سیل‌هایی بودند که بخش زیادی از آن حاصل بی‌توجهی به جداره‌سازی برای رودخانه‌ها و لایروبی آنها و نیز ایجاد پل‌های مستحکم طی دهه‌های اخیر بود؛ پل‌هایی که به علت طغیان رودخانه‌ها یکی‌یکی فرو ریختند و راه ارتباطی روستاها را قطع کردند.
پل بزرگ کیازنیک املش، پل رودخانه حویق تالش، طغیان رودخانه خالکایی ماسال و از بین رفتن بخشی از جاده، مسدود شدن راه ارتباطی هزار خانوار در منطقه فوشه و حیدرآلات فومن، آسیب به پل‌های کوچک این شهرستان و تخریب کامل پل روستای کلفت از نمونه خسارت‌های سال گذشته است. بیش از ۴۰۰ نفر در سیل مهر ۱۳۹۷ گیلان آسیب دیدند و به بخش زیادی از تاسیسات زیرساختی همچون آب یا مخابرات و نیز مدارس خسارت وارد شد. حالا این پرسش ایجاد می‌شود که از آن زمان تاکنون چه اقداماتی انجام شده و چه میزان بودجه برای جبران خسارت‌ها در نظر گرفته شده است؟ آیا برای پیشگیری هم اقداماتی می‌شود؟
- گیلان؛ جزو ۵ استان اول حادثه‌خیز کشور
مدیر کل ستاد مدیریت بحران استانداری گیلان در این‌باره به همشهری گفت: گیلان جزو ۵ استان اول حادثه‌خیز کشور است. بنابراین لازم است با اقدامات پیشگیرانه مانع از بین رفتن سرمایه‌های انسانی و زیرساخت‌های عمرانی شویم. «رضا اسلامی» با بیان این‌که با مدیریت درست می‌توانیم بیشتر بر بحران‌ها غلبه کنیم، افزود: سال ۱۳۹۷ شاهد خسارت بیش از ۶۰۰ میلیارد تومانی سیل به تأسیسات و ابنیه و واحدهای مسکونی بودیم. میزان اعتباری که تاکنون برای جبران خسارت‌ها به گیلان داده شده ۵۰ میلیارد تومان بوده که توزیع شده و پیمانکاران برای ترمیم خسارت‌های وارد شده در بخش جاده و پل در حال فعالیت هستند.
این مقام مسئول در خصوص اقدامات ستاد مدیریت بحران استانداری گیلان گفت: برای جلوگیری از بحران‌های طبیعی یکسری دستورالعمل برای پیشگیری و تشدید خسارت‌ها داریم که در جلسات مداوم با نهادها این مسائل مطرح و دستورالعمل‌های لازم ابلاغ می‌شود. اسلامی بیان کرد: لایروبی برخی از رودخانه‌های استان برای جلوگیری از وقوع سیل و خطرات احتمالی ناشی از آن ضروری است و این امر باید مورد توجه مدیران دستگاه‌های متولی قرار بگیرد. صیانت از حریم رودخانه‌ها و جلوگیری از ساخت و سازهای غیرمجاز ضروری است و در این راستا نباید کوتاهی شود، زیرا طغیان رودخانه‌ها می‌تواند خطرات زیادی به همراه داشته باشد. به گفته این مسئول بافت‌های مسکونی فرسوده هم یکی از مسائل مورد توجه مدیریت بحران است که در این راستا باید اجرای طرح بازآفرینی شهری مدنظر باشد.
- احتمال ترسالی و تشدید بارش‌ها
با سیلابی آغاز شدن سال جاری و بارش‌های پرحجم، برای اقشار مختلف مردم این پرسش پیش آمده که در سال جاری میزان بارش‌ها چقدر خواهد بود؟ طبق آخرین نقشه‌های هواشناسی کشور، امسال سال پربارشی خواهیم داشت. با توجه به گفته‌های مدیر پیش‌بینی و هشدار سریع سازمان هواشناسی کشور که ۲۷ تیر در روزنامه همشهری منتشر شد، امسال نیز در پاییز ترسالی را تجربه خواهیم کرد.
به گفته «احد وظیفه» از نظر هواشناسی امکان تداوم ترسالی در کشور طی سال جاری وجود دارد. مدل‌های هواشناسی مدل‌های جهانی هستند که پیش‌بینی اقلیمی عمدتا بر اساس شبیه‌سازی مدل‌های عددی انجام می‌شود. «محمد دادرس» رئیس هواشناسی گیلان نیز درباره میزان بارش‌های پاییز سال گذشته به همشهری اظهار کرد: آمار بارش ایستگاه‌های هواشناسی گیلان بیانگر آن است که بارش‌ها طی ۶ ماه دوم سال ۱۳۹۷ در بیشتر ایستگاه‌ها (غیر از کیاشهر، دیلمان و فرودگاه رشت) نسبت به آمار بلندمدت افزایش داشت. بارش باران در ۶ ماه دوم ۱۳۹۷ (نسبت به دوره آماری بلندمدت) در ایستگاه تالش ۴۷ درصد، در ایستگاه تحقیقات کشاورزی رشت ۶ درصد، لاهیجان ۱۲ درصد، رودسر ۳۴ درصد، آستارا ۴۱ درصد، انزلی ۴ درصد، ماسوله ۱۷ درصد، جیرنده ۳۱ درصد و منجیل ۷۴ درصد رشد داشته است.
افزایش بارش در ایستگاه‌های مختلف متفاوت بود، اما عمدتا طی ماه‌های مهر، بهمن و اسفند ثبت شد. وی در خصوص هشدارهای پیش از آغاز حادثه هم بیان کرد: اطلاعیه‌های هواشناسی معمولا ۷۲ ساعت زودتر و اخطاریه‌های هواشناسی ۴۸ ساعت زودتر صادر می‌شوند. البته بر حسب نوع پدیده و شرایط، فصل و توزیع زمانی و مکانی وقوع پدیده در استان، این مقیاس‌های زمانی گاهی دچار تغییراتی می‌شوند. در عین حال با توجه به ارتباطات خوبی که با ستاد مدیریت بحران استان داریم، غیر از انتشار مکتوب بیانیه‌ها و اخطاریه‌های هواشناسی حتی بر حسب نوع پدیده، شرایط پیش‌بینی به صورت تلفنی از ۵ روز قبل نیز وجود دارد که با پیامک به مسئولان ستاد مدیریت بحران و مدیران ذی‌صلاح فرستاده می‌شود.
- ۶۰ درصد رودخانه‌های گیلان در انتظار لایروبی
وحیده اسماعیلی - رشت-خبرنگار:
گیلان دارای ۵۴ رودخانه اصلی به طول ۲۲۰۰ کیلومتر است که هنگام بارندگی شدید، احتمال طغیان آنها وجود دارد. طبق آمار دفتر مطالعات پایه منابع آب وزارت نیرو، گیلان با ۸۱۲ میلی‌متر بارش، سومین استان پرباران کشور در سال جاری بود. حجم بسیار زیادی از بارش‌ها به وسیله آب‌بندان‌ها و سدهای لاستیکی ذخیره‌سازی و بقیه از طریق رودخانه‌های منتهی به مرداب انزلی وارد دریای خزر می‌شود، اما بارش‌های ابتدای سال جاری و وقوع چندین سیلاب در رودخانه‌های استان خسارت زیادی به بستر و دیواره‌ها وارد کرد. این رودخانه‌ها عمدتا محل زاد و ولد و تخم‌ریزی ماهی‌های استخوانی دریای خزر هستند.
پیشتر «وحید خرمی» مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای استان گفته بود: ساماندهی رودخانه‌ها در راستای آزادسازی و لایروبی نقاط حساس موجب عبور جریان‌های سیلابی بدون وارد کردن خسارت می‌شود. برنامه زمان‌بندی برای ساماندهی و لایروبی رودخانه‌های آسیب‌دیده از سیلاب در حال انجام است که بین ۵۰ تا ۷۰ درصد در اکثر آنها ضمن عبور ایمن سیلاب، مدیریت آبیاری نیز انجام شده است. وی بیان کرده بود: در ۲ دهه اخیر بیش از ۱۵ رودخانه استان دبی‌های ۱۵ تا ۲۵ ساله را تجربه کرده‌اند که این رودخانه‌ها شامل پلرود رودسر، شلمانرود لنگرود، شمرود سیاهکل، زرجوب رشت، ماسوله رودخان ماسوله و نیز قلعه رودخان فومن، مرغک شاندرمن، خالکایی ماسال، شفارود رضوانشهر، ناورود، کرگانرود و لیسار تالش و سفیدرود در منجیل بوده است. این رودخانه‌ها به علت بارش‌های ناگهانی و سیلاب با حجم زیادی از آب ورودی و دبی بالا مواجه شدند.
- اختصاص اعتبار برای ساماندهی رودخانه‌ها
معاون حفاظت و بهره‌برداری آب منطقه‌ای گیلان درباره خسارت سیلاب به رودخانه‌های استان گفت: بیشترین خسارت سیل به رودخانه‌های غرب استان و رودخانه پلرود رودسر بود. از این‌رو بر اساس شیوه‌نامه اجرایی ساماندهی رودخانه‌های استان به شناسایی مناطق آسیب‌دیده و ارائه طرح و نقشه به فرمانداری‌ها و دهیاری‌ها پرداختیم و لایروبی رودخانه‌ها از طریق مناقصه به پیمانکاران واگذار شد. «مرتضی میرزایی» بیان کرد: از ۲۲۰۰ کیلومتر رودخانه‌های استان فقط ۱۲۰۰ کیلومتر لایروبی و بهسازی شده است.
وی ادامه داد: برای کاهش هزینه‌ها مصالحی که از سیلاب وارد رودخانه‌ها شده بود از سوی پیمانکار جمع‌آوری و به آنها واگذار شد. از زمان شروع لایروبی تاکنون هزار کیلومتر از انهار و سردهنه‌های غرب استان، همچنین رودخانه پلرود لایروبی شده‌اند. در حال حاضر بستر این رودخانه‌ها برای رهاسازی بچه ماهی‌ها آماده است. میرزایی اعتبار اختصاص یافته برای ساماندهی نقاط آسیب‌دیده از سیل سال گذشته) برای رودخانه‌ها) را ۱۴ میلیارد تومان اعلام کرد و افزود: این اعتبار به تفکیک شهرستان و مناطق آسیب‌دیده از سیل تزریق می‌شود و با توجه به گزارش‌های رسیده از فرمانداری‌ها و دهیاری‌ها از نقاط مختلف به ۲۰ میلیارد تومان نیز افزایش پیدا می‌کند.
معاون حفاظت و بهره‌برداری آب منطقه‌ای گیلان با اشاره به این‌که رودخانه سفیدرود مهم‌ترین رودخانه منتهی به دریای خزر است و عمده زاد و ولد ماهی‌ها در این رود انجام می‌شود، گفت: ضمن لایروبی این رودخانه شرایط خروجی آب سد منجیل به گونه‌ای تنظیم شد که بعد از اتمام فصل آبیاری توانستیم با خاموش کردن ۳ نیروگاه از ۵ نیروگاه آبی، خروجی دبی آب سفیدرود را به ۶۲ کیلومتر در ثانیه برسانیم. این میزان سرعت آب بستر مناسب برای آزادسازی بچه ماهی‌ها فراهم کرده است.
این مسئول با اشاره به این‌که از اوایل خرداد بسیاری از رودخانه‌های گیلان خشک شده بودند، افزود: با توجه به شدت بارندگی اواخر سال گذشته و ابتدای سال جاری و نیز شدت گرما در اواخر بهار، برف در ارتفاعات استان سریع ذوب شد. ۱۴ رودخانه گیلان هم که اکثرا در فومنات و صومعه‌سرا قرار داشتند، زودتر از موعد مقرر خشک شدند. به علت مسائل زیست‌محیطی، از آب کانال‌ها کمک گرفتیم و ناگزیر به نوبت‌بندی آب شدیم.
- مازندران؛ آماده مقابله با سیل پاییزی
اشکان جهان‌آرای - ساری-خبرنگار:
ششمین ماه سال از راه رسید و کم‌کم حال و هوای پاییز در شمال کشور خودنمایی می‌کند. هر سال در آستانه پاییز نگرانی‌هایی در مورد احتمال وقوع سیلاب و طغیان رودخانه‌ها به وجود می‌آید. این نگرانی‌ها در سال‌های اخیر به دلیل سیل‌های پاییزی در نقاط مختلف مازندران بیشتر بود و با وقوع سیل ابتدای امسال در مازندرانی‌ها پررنگ‌تر شد. نگاهی به تقویم سیل‌های پاییزی در مازندران نشان می‌دهد این حادثه طبیعی طی سال‌های اخیر بارها در مناطق مختلف مازندران رخ داده و خسارت برجا گذاشته است. سیل ۱۳ مهر ۱۳۹۷ در غرب مازندران و برخی نقاط دیگر زیرساخت‌ها را دچار خسارت کرد. سیل مهر ۱۳۹۱ نیز خانه‌ها و تاسیسات زیادی را در بهشهر تخریب کرد و جان ۷ شهروند را گرفت. سیلاب آذر ۱۳۹۳ در تنکابن و سیل مهر ۱۳۹۳ در نوشهر فقط نمونه‌هایی از این حوادث هستند.
سیل‌هایی که نه فقط در پاییز، بلکه در زمستان نیز گاهی سری به مازندران می‌زنند و حتی در بهار هم به وقوع می‌پیوندند. از این نظر با توجه به تعدد سیل‌ها در استان که در نقاط و با حجم‌های مختلف جاری می‌شوند، باید پذیرفت که مازندران هر سال قرار است با چندین سیل و طغیان رودخانه مقابله کند و راهی برای جلوگیری از بسیاری از آنها ممکن است وجود نداشته باشد. مگر این‌که با مدیریت سیلاب، جلوی خسارت‌ها گرفته شود و مانند بسیاری از کشورهای سیل‌خیز که با سیلاب سازگار شده‌اند، در مازندران نیز زیرساخت‌ها به شکل مناسبی بهسازی شوند.
سیل ابتدای امسال بخشی از مناطق شرقی مازندران و سیل مهر سال گذشته در غرب استان تا حد زیادی شرایط را برای آسیب‌پذیرتر شدن نقاط مختلف استان از سیلی دیگر فراهم کرده است. به اعتقاد کارشناسان ضعیف شدن دیواره رودخانه‌ها و تخریب بسیاری از دیواره‌های محافظ احتمال بروز خسارت‌های گسترده در صورت وقوع سیلی دیگر را در پاییز امسال نسبت به سال‌های گذشته بیشتر کرده است. «بابک مؤمنی» دکترای علوم و مهندسی آب در گرایش سازه‌های آبی در این‌باره به همشهری می‌گوید: تخریب دیواره‌های محافظ در بعضی مناطق پس از سیل امسال ضرورت بهسازی این سازه‌ها را برای پیشگیری از بروز خسارت افزایش می‌دهد. ضمن این‌که مسئولان باید راهکارهای اصلی مدیریت سیلاب را به طور جدی مد نظر قرار دهند.
وی می‌افزاید: هرگاه در مازندران ۳ اقدام مهم و اساسی شامل افزایش تراکم شبکه زهکشی، بهسازی و احیای آب‌بندان‌ها و تثبیت و ساماندهی رودخانه‌ها انجام شد، می‌توان به ایمن شدن در برابر سیل فکر کرد. مساله این است که آبراهه‌ها در بسیاری از نقاط تخریب شده‌اند و آب‌بندان‌ها به عنوان مخازن اصلی تجمیع رواناب‌ها از تعداد و حجمشان کاسته شده است. در چنین شرایطی باید دستگاه‌های متولی مانند جهاد کشاورزی، مدیریت بحران، استانداری، آب منطقه‌ای و چند نهاد دیگر پیش از این‌که بارش‌ها آغاز شوند، پروژه‌ها را به پایان برسانند.
پس از سیل ابتدای امسال که خسارت‌های بسیار زیادی بر جا گذاشت، اقدامات اجرایی به ۲ بخش مهم تقسیم شد. یکی بازسازی واحدهای مسکونی و تجاری و زیرساخت‌های ارتباطی آسیب‌دیده و دیگری بهسازی و انجام اقدامات مربوط به پیشگیری از بروز خسارت‌ها در سیل‌های احتمالی بعدی تا پیش از فصل بارش‌های پاییزی. در بخش بازسازی واحدهای مسکونی به نظر می‌رسد مازندران شرایط مساعدی دارد. تا جایی که به گفته معاون هماهنگی امور عمرانی استاندار مازندران خانه‌های تخریب شده سیل‌زدگان ۳ ماه زودتر از زمان اعلام شده توسط رئیس‌جمهوری در بازدیدش از مناطق سیل‌زده به آنها تحویل داده می‌شود.
به گفته «مهدی رازجویان» از ۷ هزار واحدی که در سیل ابتدای امسال استان خسارت دیدند، تا امروز بیش از ۹۸ درصد آنها بازسازی شده و کل ۶۸۰ واحد تخریب شده نیز تا پایان پاییز تحویل داده می‌شود. اما در بخش بازسازی زیرساخت‌ها و اقدامات پیشگیرانه هنوز شرایط مطلوب نیست. رازجویان به سهم ۱۵۸ میلیارد تومانی مازندران از بودجه ۳ هزار و ۹۰۰ میلیارد تومانی مربوط به جبران خسارت‌های سیلاب اشاره می‌کند و می‌افزاید: این رقم برای بهسازی زیرساخت‌های گسترده و متعدد مانند تاسیسات آب و گاز و برق، راه‌ها، پل‌ها، شبکه ارتباطی و همچنین لایروبی رودخانه‌ها به منظور پیشگیری از سیل در فصل پیش رو بسیار اندک است.
- احیای آب‌بندان‌ها
علاوه بر اقداماتی که به گفته مدیر کل مدیریت بحران مازندران برای مقابله با سیل در حال انجام است، گام‌های دیگری نیز باید برداشته شود. سیل شرق مازندران در ابتدای امسال به دلیل از بین رفتن زهکش‌ها و خارج شدن آب‌بندان‌ها از مدار سنتی سیستم هدایت و جمع‌آوری آب‌های سطحی رخ داد. به همین دلیل کارشناسان تاکید می‌کنند باید آب‌بندان‌ها به عنوان مخازن درون‌گشتی و سیستم‌های مدیریت سیلاب با بهسازی به چرخه مدیریت سیلاب و منابع آب برگردند؛ مساله‌ای که از سال گذشته و پیش از سیل، با توجه به اهمیت آب‌بندان‌ها در تامین آب کشاورزی شمال کشور، مورد توجه دولت نیز قرار گرفت و اعتباری برای بهسازی و لایروبی آب‌بندان‌های شمال تعیین شد.
سازمان جهاد کشاورزی مازندران نیز پس از سیل امسال تلاش خود را نسبت به سال‌های گذشته برای ساماندهی آب‌بندان‌ها تا پیش از آغاز بارندگی‌های سیل‌ساز بیشتر کرده است. مدیر آب و خاک و امور فنی مهندسی سازمان جهاد کشاورزی مازندران در گفت‌وگو با همشهری از رسیدن ۲۳ طرح بهسازی آب‌بندان‌های مازندران به مرحله اجرا در ماه‌های اخیر خبر می‌دهد و می‌گوید: جهاد کشاورزی مازندران تاکنون ۶ طرح از طریق خوداجرایی و ۱۳ طرح را به صورت برگزاری مناقصه آماده اجرا کرده است. ۴ طرح نیز اکنون در دست اجراست.
به عبارتی دیگر می‌توان گفت ۲۳ آب‌بندان استان در حال حاضر توسط جهاد کشاورزی در حال لایروبی و بهسازی است یا در ابتدای عملیات اجرایی قرار دارد. «فرزین فرهادی» می‌افزاید: مطالعات طرح بهسازی برای ۱۲۱ آب‌بندان مازندران انجام شد. ۲۳ آب‌بندان به مرحله اجرا رسیده‌اند و برای ۹۸ آب‌بندان هم اسناد مناقصه آماده شده است.
جهاد کشاورزی مازندران منتظر است تا هر چه زودتر از سوی مدیریت برنامه‌ریزی تخصیص اعتبار ابلاغ شود تا بهسازی آب‌بندان‌ها سرعت بیشتری بگیرد. تاکنون ۳۰ میلیارد تومان قرارداد بهسازی آب‌بندان داریم و بیش از ۱۰۰ میلیارد تومان دیگر اسناد مناقصه آماده شده است. به گفته این مسئول، علاوه بر ۲۳ آب‌بندان که به مرحله اجرای طرح بهسازی رسیده‌اند، در صورت تامین اعتبار بهسازی ۲۰ آب‌بندان دیگر نیز آغاز می‌شود.
دولت پارسال ۶۷۰ میلیارد تومان برای بهسازی آب‌بندان‌های ۳ استان شمالی اختصاص داده بود که فرهادی از کاهش این اعتبار و تصمیم برای ۳ ساله پرداخت شدن آن خبر می‌دهد. وی اظهار می‌کند: مقرر شده که طی ۳ سال و هر سال ۱۵۰ میلیارد تومان برای بهسازی آب‌بندان‌های شمال اختصاص یابد که ۴۹ میلیارد تومان سهم مازندران شد و به سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی ابلاغ شد. با توجه به این‌که در این طرح ۵۰ درصد اعتبار از منابع ملی تامین می‌شود و ۵۰ درصد معادل هم باید از منابع استانی تامین شود، بودجه مربوط به مازندران حدود ۹۸ میلیارد تومان است که امیدواریم تخصیص یابد.
- کمبود اعتبار
در حال حاضر علاوه بر بازسازی زیرساخت‌ها، مهم‌ترین مساله برای مازندران در بحث سیلاب، همان راهکارهای مدیریت سیلاب است که ساماندهی رودخانه‌ها در اولویت آن قرار دارد؛ پروژه‌ای که با تکیه بر اعتبارات تصویب شده و تخصیص یافته نمی‌تواند در تمام نقاط بحرانی مازندران تکمیل شود به همین دلیل با تکلیف شدن به دستگاه‌ها و به صورت مشارکتی در حال اجراست.
رقمی از محل اعتبارات متمرکز سیلاب برای ساماندهی رودخانه‌های مازندران اختصاص یافته به گفته «محمد حاج‌رسولی‌ها» مدیرعامل شرکت مدیریت منابع آب ایران ۱۴ میلیارد تومان است. ضمن این‌که وعده داده شده ۵ میلیارد تومان دیگر نیز از ردیف اعتبارات متفرقه به این اعتبار برای ساماندهی رودخانه‌های مازندران اختصاص یابد.
به عبارتی دیگر حدود ۱۹ میلیارد تومان برای ساماندهی رودخانه‌های مازندران اختصاص داده شده؛ این در حالی است که طبق گفته‌های مدیرعامل شرکت مدیریت منابع آب ایران، ساخت دیواره محافظ استاندارد برای هر یک کیلومتر از رودخانه‌های مازندران نزدیک به ۴ میلیارد تومان تمام می‌شود. به این ارقام باید نیاز حدود ۲۰۰ میلیارد تومانی اعلام شده از سوی مسئولان برای بهسازی سایر زیرساخت‌ها اعم از پل‌های تخریب شده در سیل ابتدای امسال و پاییز پارسال را نیز افزود.
- ساماندهی رودخانه‌ها
با این حال مسئولان استان می‌گویند که روند ساماندهی رودخانه‌ها و زیرساخت‌ها برای مقابله با سیلاب احتمالی در پاییز پیش رو مناسب است و دست‌کم به بیشتر نشدن خسارات در صورت وقوع سیل مجدد در استان خوش‌بین هستند. مدیر کل مدیریت بحران استان مازندران در گفت‌وگو با همشهری به انجام برخی اقدامات موثر در برخی مناطق استان اشاره می‌کند و می‌گوید: پس از سیل غرب استان اعتباراتی ابلاغ شد و به این منطقه تخصیص یافت که خروجی آن بهسازی و ساماندهی رودخانه‌ها در غرب مازندران و به‌ویژه شهرستان تنکابن بود.
در مناطقی مانند روستاهای پلطان و یوسف‌آباد یا بستر و حریم رودخانه چشمه‌کیله تنکابن تاکنون اقدام خوبی انجام شده است. «علی‌اصغر احمدی» می‌افزاید: خوشبختانه در این محدوده ساماندهی رودخانه و دیواره‌سازی با مصالح رودخانه‌ای در حال انجام است. ضمن این‌که همزمان لایروبی هم می‌شود. تاکنون اقدامات خوبی با همکاری دستگاه قضا و نهادهای نظارتی، با محوریت استانداری انجام شده است. وی به وضعیت بازسازی و ساماندهی رودخانه‌ها و زیرساخت‌ها برای مقابله با سیل در مناطق سیل‌زده شرقی استان اشاره می‌کند و می‌گوید: متاسفانه در شرق هم حجم خسارت‌ها بالا بود. با توجه به کمبود اعتبارات، به برخی دستگاه‌ها تکلیف شد بخشی از اقدامات پیشگیرانه را انجام دهند.
برای افزایش سرعت اجرای ساماندهی و بهسازی درخواست کردیم که اعتبار مربوط به مازندران افزایش یابد. به گفته این مسئول، تا مدتی پیش هر یکشنبه جلسه قرارگاه سازندگی در استان برگزار می‌شد و اکنون با توجه به بهتر شدن وضعیت، هر دو هفته یک بار این جلسه برپا می‌شود. احمدی از ساماندهی با همکاری بسیج، سپاه کربلا، شرکت آب منطقه‌ای و بخش خصوصی با استفاده از مصالح رودخانه و اجرای عملیات در ازای برداشت این مصالح تا حد مجاز و ممکن خبر می‌دهد و می‌افزاید: انجام این اقدامات به کاهش خسارت‌ها کمک زیادی خواهد کرد و نمی‌توان گفت که دیگر آسیبی وارد نمی‌شود.
وی ادامه می‌دهد: یک موضوع مهم که در مسیر تحقق این هدف باید مورد توجه قرار گیرد، همکاری مردم برای آزادسازی حاشیه رودخانه‌هاست. آزادسازی حریم و بستر که پس از سیل مورد تاکید دولت قرار گرفت، در مازندران به شکل مناسبی در حال انجام است. اما همکاری مردم در رفع تصرف این زمین‌ها می‌تواند سرعت اجرای عملیات را بالا ببرد. در غیر این صورت با توجه به همکاری دستگاه قضا، ناچاریم که با اهرم قانونی در این زمینه ورود کنیم.
احمدی به وضعیت رو به پیشرفت آزادسازی حریم و بستر رودخانه‌های مازندران اشاره می‌کند و می‌افزاید: پاییز پارسال که سیل در تنکابن رخ داد، عرض رودخانه تیرم در برخی نقاط به ۱۰ متر هم نمی‌رسید. بخش مهمی از بستر زیر کشت یا در اختیار مزارع پرورش ماهی بود، اما اکنون در همان نقاط با همکاری دستگاه‌ها و مردم، بستر حدود ۶۰ متر عرض دارد. این اقدامات در ساری، سیمرغ، بابل و سایر نقاط نیز در حال انجام است. با اقدامات انجام شده حتی در صورت بروز سیل، خسارت‌ها نمی‌توانند مانند گذشته باشد؛ مگر این‌که استثنایی در بارندگی‌ها داشته باشیم.
- دستور اجرای طرح جامع مدیریت سیل در گلستان
ستاره حجتی - گرگان-خبرنگار:
وقتی سیل مهیب نوروز ۹۸ پس از دوره بازگشت ۱۰ ساله بر گلستان آوار شد، نام فراموش شده طرح جامع مدیریت سیلاب در گلستان بار دیگر بر سر زبان‌ها افتاد؛ طرحی به جا مانده از سال‌های گذشته که پس از سیل بزرگ شرق استان که به سیل جنگل گلستان موسوم شد، مورد توجه قرار گرفت و سال ۸۱ هم به تصویب رسید تا اجرایی شود، اما این طرح هرگز از مرحله مطالعات بیرون نرفت و دارای ردیف اعتباری نشد. این موضوع از چشم وزیر کشور نیز دور نماند و در همان نخستین روزها پس از وقوع سیل بر ضرورت تکمیل آن اصرار کرد.
«عبدالرضا رحمانی فضلی» در سفری به گلستان و در بازدید از مناطق سیل‌زده گفته بود: «این استان سابقه طولانی در وقوع سیلاب دارد. تمرکز کارشناسانه برای تهیه طرح‌های جامع مدیریت این پدیده طبیعی می‌تواند منجر به پایان بروز این حوادث و بهره‌برداری کامل از باران‌های شدید به سود توسعه استان باشد. در حادثه اخیر اگر سد نرماب در شرق گلستان به بهره‌برداری می‌رسید، می‌توانست مانع وقوع سیل شود. یکی از مهم‌ترین اقدامات ضروری در رسیدگی به مناطق سیل‌زده گلستان، لایروبی گرگان‌رود در مسیر انتهایی و نزدیک به دریای خزر بود که این کار به نیروهای ارتش و سپاه واگذار شد. »
- طرح ردیف اعتباری ندارد
معاون آب منطقه‌ای گلستان معتقد است؛ راهکار مبارزه با سیل، تصویب و اجرای طرح جامع مدیریت سیل در استان است؛ طرحی که از مدیریت حوضه‌های آبریزی و آبخیزی تا افزایش پوشش گیاهی و همه جزییات موثر برای کنترل سیلاب در آن دیده شده است. با این همه «حسین دهقان» می‌گوید: این طرح دارای ردیف اعتباری نیست. بخش‌های دیگر نیز نیازمند بازنگری هستند.
وی بیان می‌کند: باید اجرای طرح‌های زهکشی استان بازنگری شود؛ از بعد کارشناسی معتقدم باید ابعاد و طول زهکش‌ها در استان توسعه یابد تا از آنها هنگام سیلاب بتوانیم کمک بگیریم. در عین حال هواشناسی هم باید دستگاه‌های پیشرفته در استان مستقر کند تا پیش از وقوع بحران فرصت مناسب برای برنامه‌ریزی و اقدام داشته باشیم. دهقان اضافه می‌کند: ضروری است اعتبار ملی و استانی مناسب برای لایروبی ۲۷۰۰ کیلومتر رودخانه در گلستان تخصیص یابد تا لایروبی‌ها مستمر انجام شود. در مجموع نیاز داریم طرح جامع مدیریت سیل در گلستان که قبلا مصوب شده ردیف اجرایی دریافت کند و عملیاتی شود؛ چراکه در این طرح همه جزییات حتی موضوعات نرم‌افزاری دیده شده است.
- اولویت‌های گلستان
استاندار گلستان معتقد است؛ لایروبی رودخانه‌های استان به‌ویژه گرگان‌رود فوریت دارد. «هادی حق‌شناس» می‌گوید: لایروبی گرگان‌رود، در دستور کار ماست. وی ادامه می‌دهد: بخش‌های قابل ملاحظه‌ای از سدهای گلستان، بوستان و وشمگیر دچار رسوب شده است. حجم مخازن هر ۳ سد ظاهرا ۱۲۰ میلیون مترمکعب است، اما حجم مخازن آنها به دلیل رسوب واقعا این میزان نیست.
حق شناس در خصوص ساخت سد روی رودخانه نرماب با پیمانکاری قرارگاه خاتم‌الانبیا(ص) می‌گوید: ساخت این سد حدود ۸۳ درصد پیشرفت فیزیکی داشته است. اگر این سد تکمیل شود معادل سدهای گلستان، بوستان و وشمگیر آبگیری خواهد داشت. وی اضافه می‌کند: اگر سد نرماب که سال ۸۸ کارهای مطالعاتی آن انجام و سال ۹۰ کلنگ‌زنی شد، تاکنون آبگیری شده بود به یقین خسارت‌های سیل اخیر تا ۵۰ درصد کاهش پیدا می‌کرد.
در دوره‌های ۱۰ ساله و بین روزهای ۱۸ تا ۲۱ مرداد ۹۷ در استان سیل آمده است و اگر ساخت سد نرماب سرعت نگیرد باید منتظر حوادث ناخوشایند دیگری بعد وقوع سیل باشیم. این مسئول می‌گوید: تنها راه مقابله با خسارت‌های ناشی از سیل در گلستان آبگیری سد نرماب است. تامین اعتبار ۱۵۰ میلیارد تومانی برای تکمیل این سد از چندین هزار میلیارد تومان خسارت‌های بعدی پیشگیری خواهد کرد. حق شناس توضیح می‌دهد: بازکردن راه‌ها با بیل مکانیکی، لایروبی رودخانه‌ها و زهکشی زمین‌های کشاورزی از جمله اقداماتی است که می‌توان هنگام وقوع سیل انجام داد، اما چاره کار این نیست و باید سد نرماب تکمیل شود.
- زهکشی اراضی سرعت گرفته است
گروهی از کارشناسان نیز بر این باورند که در صورت زهکشی اراضی گلستان بخش زیادی از آب‌ها به کانال‌های زهکشی هدایت و از خسارت به زمین‌های کشاورزی جلوگیری می‌شود. به گفته مدیر طرح‌های توسعه منابع آبی شرکت آب منطقه‌ای گلستان، پس از سیل گلستان زهکشی ۳۰ هزار هکتار از اراضی گمیشان و آق‌قلا شروع شد. البته این طرح مثل نوش دارو بعد از مرگ سهراب بود، اما بدون شک در کنترل سیلاب‌های آتی موثر است.
«افراسیاب میرزایی» می‌گوید: اجرای این طرح از مجموع طرح جامع زهکشی در ۲۸۰ هزار هکتار اراضی گلستان است جزو مصوبات سفر رئیس‌جمهوری به گلستان در سال ۹۳ بوده است. کارفرمای اجرای طرح زهشکی در ۳۰ هزار هکتار، سازمان جهاد کشاورزی گلستان است و عملیات اجرایی آن با پیمانکاری قرارگاه خاتم‌الانبیا(ص) انجام می‌شود. مطابق گزارش سازمان جهاد کشاورزی گلستان، هزینه اجرای زهکشی در این ۳۰ هزار هکتار اراضی آق‌قلا و گمیشان، ۱۱۸۵ میلیارد ریال برآورد شده است.
وی ادامه می‌دهد: براساس گزارش دستگاه‌های مرتبط تاکنون ۴۵ هزار هکتار زمین کشاورزی گلستان زیر پوشش طرح زهکشی رفته و اقتصاد ساکنان منطقه به‌ویژه در شمال استان را متحول کرده است. موفقیت اجرای طرح زهکشی در بخشی از زمین‌های گلستان باعث شده تا از سال قبل پوشش کامل زهکشی زمین‌های شوره‌زار در دستور کار کارگروه‌های مرتبط در استان قرار بگیرد و در کارگروه اقتصاد مقاومتی هم مصوبه‌ای برای شتاب بخشیدن به اجرای آن ابلاغ شود. در پی این مصوبه مهم، استاندار گلستان برای سرعت بخشیدن به ادامه عملیات طرح زهکشی زمین‌های شمال استان با قرارگاه سازندگی خاتم‌الانبیا(ص) برای اجرای طرح زهکشی در ۱۰۰ هزار هکتار دیگر به توافق رسید.