آموزش و پرورش استان البرز با هدف کاهش این آسیب‌ها از ۴ سال قبل طرحی را به نام «نماد» که طرح نظام مراقبت اجتماعی دانش‌آموزان است، به اجرا درآورده و تابستان امسال طرح «تمشک» را که توانمندی، مشاوره، شادی و کارآموزی است، در زیرمجموعه طرح نماد برگزار می‌کند. طرح تمشک در ۶ مدرسه از ناحیه ۳ آموزش و پرورش به صورت آزمایشی به اجرا درآمد و مقرر است که برای سال تحصیلی آینده این طرح در ۲۲۲ مدرسه از ناحیه ۳ اجرایی شود.
- نقش آموزش و پرورش در کاهش آسیب‌ها
مادر یکی از دانش‌آموزان کرجی که فرزندش در دوره متوسطه اول تحصیل می‌کند، می‌گوید: با وجود خطرات و تهدیداتی که امروزه در جامعه و به‌خصوص برای دانش‌آموزان وجود دارد، نگرانی خانواده‌ها هر روز بیشتر می‌شود. «منیر افضلی» می‌افزاید: استعمال سیگار و انواع مواد مخدر و آسیب‌های ناشی از استفاده فضای مجازی از خطراتی هستند که دانش‌آموزان را تهدید می‌کند و به‌ویژه به دلیل قرار داشتن آنها در سن حساس بلوغ نیاز است برنامه‌های آموزشی و آگاهانه مناسبی برای دانش‌آموزان و حتی خانواده‌هایی که اطلاع چندانی از محیط پیرامون دانش‌آموزان ندارند اجرا شود. وی با بیان این‌که فرزندان در همه امور از مدرسه و دوستان خود تاثیرپذیری و آموزش بیشتری دارند می‌گوید: مدارس و سیستم آموزشی با اجرای برنامه‌های آگاه‌سازی و فرهنگی، نقش پیشگیرانه‌تری در زمینه آسیب‌های اجتماعی و مخاطرات برای دانش‌آموزان و همچنین تبعات آن برای اجتماع دارند.
- رصد اطلاعات دانش‌آموزی در سال تحصیلی
مدیر آموزش و پرورش ناحیه ۳ کرج با اشاره به افزونی آسیب‌های اجتماعی می‌گوید: با هدف کاهش این آسیب‌ها، طرح نماد که در واقع نظام مراقبت اجتماعی دانش‌آموزان است، از ۴ سال قبل در طول سال تحصیلی در ۶ مدرسه از این ناحیه اجرا می‌شود. «ابراهیم فلاح‌نژاد» می‌افزاید: امسال تابستان برای اولین بار طرح تابستانه تمشک که شامل اقدامات توانمندی، مشاوره، شادی و نشاط و کارآموزی و کارایی، در قالب برنامه‌های تفریحی، ورزشی، فرهنگی و همچنین آموزش مهارت‌های حرفه‌ای کوچک است، برای دانش‌آموزان در معرض آسیب و یا آسیب‌دیده به اجرا درآمد.
وی می‌گوید: ابتدای سال همه اطلاعات دانش‌آموزان در مورد رفتار، شرایط اقتصادی و فرهنگی خانواده‌ها در فرم‌هایی که توسط دانش‌آموزان، اولیای آنها و همچنین معلمان مدرسه تکمیل شده بود، پایش شد و دانش‌آموزان در معرض آسیب و یا دچار آسیب‌های اجتماعی شناسایی شدند و در طرح تمشک به طور نامحسوس از این دانش‌آموزان برای ثبت‌نام در طرح دعوت شد.
مدیر آموزش و پرورش ناحیه ۳ کرج اضافه می‌کند: دانش‌آموزانی که مشخص شد نیاز به خدمات مشاوره‌ای و آموزش‌های جانبی دارند، بدون اطلاع خودشان، اما با هماهنگی خانواده‌های آنها در این طرح و کلاس‌ها ثبت‌نام شدند و برای این‌که شرایط عادی سپری شود، تعدادی از دانش‌آموزان عادی نیز در کنار آنها ثبت‌نام شدند. ابراهیم‌نژاد با بیان این‌که این طرح فعلا در ۶مدرسه از هر مقطع دبستان، متوسطه اول و دوم دخترانه و پسرانه اجرا می‌شود، می‌افزاید: مدارسی که جمعیت بیشتر و نیاز بیشتری به اقدامات فرهنگی و پیشگیرانه دارند، برای اجرای این طرح انتخاب شدند و تاکنون ۲۵۰۰ دانش‌آموز تحت پوشش این طرح قرار گرفتند.
مدیر آموزش و پرورش ناحیه ۳ کرج با بیان این‌که طرح نماد برای سال آینده در ۲۲۲ مدرسه از ناحیه اجرا خواهد شد، می‌گوید: در ابتدای اجرای طرح، مشکلات رفتاری، خانوادگی، شرایط اقتصادی و شرایط روحی و روانی دانش‌آموزان پایش می‌شود و در طول سال تحصیلی مشاوران در مدرسه روی این دانش‌آموزان کار می‌کنند و در تابستان در طرح تمشک ثبت‌نام و شرکت داده می‌شوند.
- کاهش آسیب‌های اجتماعی
فلاح‌نژاد با بیان این‌که در طرح نماد یک پیش‌آزمون و یک پس‌آزمون از دانش‌آموزان برگزار شده، می‌گوید: در مدارسی که طرح اجرا شد، آسیب‌های آنها کاهش داشته و شرایط دانش‌آموزان مطلوب‌تر شده است. وی با اشاره به این‌که در این طرح ۱۴ دستگاه مشارکت دارند، اظهار می‌کند: پیش از اجرای طرح همه مجری‌های مدارس و دستگاه‌ها آموزش‌های تخصصی لازم را می‌بینند. فلاح‌نژاد اضافه می‌کند: طبق ابلاغیه و برنامه وزارتخانه، دستگاه‌های زیادی در این طرح نقش و مسئولیت دارند، اما حدود ۹۵ درصد مسئولیت بر عهده آموزش و پرورش است و دیگر دستگاه‌ها آنطور که باید همکاری لازم را نداشتند.
وی با بیان این‌که کلاس‌ها و طرح تمشک کاملا رایگان است، می‌افزاید: هزینه آن از اعتبارات وزارتخانه تامین شده است. دستگاه‌هایی مانند پلیس مبارزه با مواد مخدر، دانشگاه علوم پزشکی، بهزیستی، کمیته امداد، هلال احمر، دادگستری و دستگاه‌های دیگری در این طرح مسئولیت دارند و انتظار می‌رود همکاری داشته باشند و بیشتر پای کار باشند تا بتوانیم برای اجرای همگانی و بهتر این طرح که در سرنوشت دانش‌آموزان و جامعه تاثیر زیادی دارد، به بهترین وجه ممکن اقدام کنیم.
- خدمات و امکانات مشاوره‌ای
مدیر آموزش و پرورش ناحیه ۳ با اشاره به این‌که طرح «نماد» کاستی‌هایی هم دارد می‌گوید: اگر خدمات مشاوره‌ای که خاص این طرح باشد داشته باشیم و پایگاه‌های مشاوره‌ای مختص این طرح در نظر گرفته شود، نتیجه بهتری خواهیم داشت. با توجه به این‌که طرح نماد در ۲۲۲ مدرسه به اجرا درخواهد آمد، به امکانات و خدمات مشاوره‌ای متناسب با جمعیت دانش‌آموزی این مدارس نیاز داریم. «ابراهیم فلاح‌نژاد» می‌افزاید: نیاز است خدمات مشاوره‌ای متناسب با نیاز دانش‌آموزان از حوزه مصرف مواد مخدر گرفته تا دیگر موارد به صورت تخصصی و به تناسب تعداد دانش‌آموزان داشته باشیم که برای تحقق این ضرورت باید دستگاه‌های سهیم در طرح به طور جد در کنار آموزش و پرورش و یاریگر ما باشند.
- ضرورت همکاری همه دستگاه‌ها
رئیس اداره مراقبت در برابر آسیب‌های اجتماعی اداره کل آموزش و پرورش البرز با بیان این‌که طرح نماد یکی از موثرترین و کامل‌ترین طرح‌هایی است که از ۴ سال قبل در سیستم نظام آموزشی کشور ما اجرا شده است می‌گوید: این طرح در سال تحصیلی ۹۶-۹۷ در نظرآباد به صورت پایلوت کشوری به عنوان نقشه راه و یک طرح آزمایشی اجرا شد.
به گزارش همشهری «عزیز چابکی» می‌افزاید: این طرح به عنوان نظام مراقبت اجتماعی دانش‌آموزان با هدف کاهش آسیب‌های اجتماعی و با همکاری ۸ دستگاه و در چارچوب همکاری نظام‌یافته برای مداخله سریع و موثر در کاهش آسیب‌های دانش‌آموزان طراحی شد و به اجرا درآمد. وی بیان می‌کند: در این طرح به همه راهکارها، تقویت عوامل محافظت‌کننده، کاهش عوامل مخاطره‌آمیز در زمینه آموزشی، غربالگری، مداخله مختصر، ارجاع و درمان و حمایت‌های روانی، مددکار اجتماعی و قضایی و انتظامی به همراه کوشش و تلاش برای پیشگیری توجه جدی شده و طبق برنامه زمان‌بندی مقرر شده این طرح تا سال ۱۴۰۰ در همه مدارس کشور اجرا شود. رئیس اداره مراقبت در برابر آسیب‌های اجتماعی آموزش و پرورش البرز اظهار می‌کند: سند مراقبت اجتماعی دانش‌آموزان به عنوان نخستین تجربه، یکی از بهترین رویکردهایی است که برای کاهش آسیب‌های اجتماعی انجام می‌شود و در صورتی که با موفقیت پشت سر گذاشته شود، می‌تواند به دیگر دستگاه‌ها هم تسری داده شود.
چابکی می‌گوید: در ابتدا این طرح با تصویب شورای عالی رفاه و تامین اجتماعی با فعالیت ۸ دستگاه شروع شد و امروزه با ۱۴ دستگاه این طرح انجام می‌شود و سازمان‌های بهزیستی، نیروی انتظامی، کمیته امداد امام خمینی(ره)، دادگستری، دانشگاه علوم پزشکی و بسیاری از دستگاه‌هایی که می‌توانند خدمات دهند باید همکاری داشته باشند.
وی با بیان این‌که این طرح با تکیه بر ۳ محور شناسایی، آموزش و مداخله طراحی شده که هر یک فعالیت‌های خاص خود را دارد می‌افزاید: «محور غربالگری» از طریق شناسایی رفتار و آزمون‌های روانی و خطرپذیر دانش‌آموزان انجام می‌شود و «محور آموزشی» از طریق توانمندی معلمان، دانش‌آموزان و تولید برنامه‌های درسی پیشگیری مربوط به هر دوره تحصیلی و منابع کمک‌آموزشی آن برگزار می‌شود. رئیس اداره مراقبت در برابر آسیب‌های اجتماعی آموزش و پرورش البرز اضافه می‌کند: محور سوم «مداخله» شامل عوامل کاهش اقدامات مخاطره‌آمیز از جمله اقدامات انتظامی، مناسب‌سازی فضا، برگزاری دوره‌های آموزشی برای خانواده‌ها به‌ویژه موارد لازم‌الاجرا مانند خدمات مشاوره‌ای و مددکاری اجتماعی و قضایی برای آنهاست.
چابکی با اشاره به این‌که در آینده این طرح از دوره مهدکودک به بعد را تحت پوشش خواهد گرفت می‌گوید: با خدمات آموزشی، درمانی، روانی، اورژانس اجتماعی و همچنین آموزش خانواده‌ها می‌توان در کاهش آسیب‌های اجتماعی دانش‌آموزان اقدامات موثری انجام داد. وی با بیان این‌که زیرساخت‌های لازم در آموزش و پرورش برای اجرای این طرح فراهم است، اظهار می‌کند: در مواردی که از عهده آموزش و پرورش خارج باشد، به عنوان مثال مشکلات مالی که دانش‌آموزان دارند، به نهادهایی مانند بهزیستی و یا کمیته امداد ارجاع داده می‌شوند تا حمایت‌های لازم انجام شود. رئیس اداره مراقبت در برابر آسیب‌های اجتماعی آموزش و پرورش البرز با بیان این‌که این طرح در حال تکمیل است، می‌افزاید: در این طرح ۱۴ دستگاه حضور دارند اما در عمل همکاری لازم انجام نمی‌شود و در سامانه الکترونیکی ارجاع هنوز تعریف و برای ما مشخص نشده و نیاز است سامانه الکترونیکی در اولین فرصت فعال و به دستگاه‌های مربوطه ابلاغ شود تا با همکاری همه دستگاه‌ها بتوان به نتیجه صددرصدی رسید.