با وجود این‌که چند سالی می‌شود وزارت آموزش و پرورش برای برقراری عدالت آموزشی و یکسان‌سازی شهریه مدارس غیردولتی الگویی طراحی کرده تا مدیران مدارس بر اساس آن از خانواده‌ها شهریه دریافت کنند، اما این الگو در کمتر مدرسه غیردولتی اجرا می‌شود و میزان افزایش شهریه مدارس، منطقه به منطقه و حتی مدرسه به مدرسه متفاوت است و راه‌های متفاوتی برای دور زدن این قانون توسط مدارس غیردولتی وجود دارد.
- هزینه‌های اضافی مدارس غیردولتی
یکی از والدینی که فرزند کلاس هفتمی خود را در یک مدرسه غیردولتی در گوهردشت ثبت‌نام کرده، با اشاره به هزینه‌های اضافی‌ای که این مدارس دریافت می‌کنند، می‌گوید: درست است هر سال شهریه ثابت تعیین می‌شود، اما وقتی برای ثبت‌نام می‌رویم، فهرست بلندبالایی از هزینه‌های جانبی مانند سرویس رفت‌وآمد مدرسه، لباس فرم و لباس ورزش، پول صبحانه و ناهار، هزینه کتاب‌های تست، کلاس‌های فوق‌برنامه درسی، اردوهای علمی، فرهنگی و تفریحی، کلاس‌های ورزشی و معلم‌های سطح بالا جلوی ما می‌گذارند که مجبوریم قبول کنیم.
«فریبا اشجعی» می‌افزاید: معمولا این مدارس به‌هیچ‌وجه شهریه را یک‌جا نمی‌گیرند، بلکه ابتدا یک چک به مبلغ مصوب آموزش و پرورش دریافت می‌کنند. سپس والدین مجبورند باقی مبلغ را به صورت چک‌های دیگر با عناوین مختلف که شامل خدمات آموزشی خارج از برنامه آموزش و پرورش است، به مدرسه تحویل دهند. وی در پاسخ به این‌که چرا فرزندش را در مدرسه دولتی ثبت‌نام نمی‌کند، می‌گوید: ۲ سال خواستم این کار را انجام دهم، اما وقتی برای ثبت‌نام رفتم و فضای فرسوده آن را دیدم پشیمان شدم. کیفیت پایین فضای فیزیکی مدرسه، معلم‌های بی‌انگیزه، روش‌های آموزشی یکنواخت که معلم‌محور است و کلاس‌های بی‌روح باعث شده در این مدت میلیون‌ها تومان هزینه کنم تا حداقل فرزندم در آموزش دچار ضعف نباشد وگرنه چه‌کسی دوست دارد که با حقوق کارمندی این هزینه‌های گزاف را هر سال متقبل شود. اشعجی با اشاره به کیفیت پایین برخی معلم‌های دوره ابتدایی اضافه می‌کند: برخی از معلم‌های این مدارس هیچ تخصصی در این زمینه ندارند و افرادی با تحصیلات غیرمرتبط هستند که به دلیل این‌که موسس‌ها حقوق کمی پرداخت کنند، آنها را به کار می‌گیرند.
- شکایت‌های بی‌نتیجه
یکی دیگر از والدینی که در جست‌وجوی مدرسه‌ای برای دخترش در مقطع دوره سوم متوسطه است، می‌گوید: رقم‌های پیشنهادی مدارس متفاوت است. مدرسه‌ای ۱۵ میلیون و مدرسه‌ای دیگر حدود ۶ میلیون می‌گیرد، با توجه به این‌که سال سوم متوسطه مقطع حساسی است و دانش‌آموزان باید برای کنکور درس بخوانند بهانه‌های مختلفی مانند به‌کارگیری معلم‌های متخصص کنکور برای گرفتن شهریه بالاوجود دارد. «معصومه عروجی» ادامه می‌دهد: شکایت از مدرسه‌ها نیز راه به جایی نمی‌برد، چراکه وقتی برای اعتراض به آموزش و پرورش مراجعه می‌کنیم می‌گویند این مدارس رقابتی هستند و پولی که پرداخت می‌شود در قبال خدمات است.
- الگوهای تعیین شهریه مدارس غیردولتی
رئیس آموزش و پرورش البرز درباره نحوه دریافت شهریه و معیار تعیین آن می‌گوید: تعیین شهریه این مدارس سلیقه‌ای نیست و سازمان مدارس غیردولتی و مشارکت‌های مردمی آموزش و پرورش الگویی را برای این مدارس تعیین کرده است. «سالار قاسمی» می‌افزاید: امکانات مدرسه، کیفیت معلم، فضای آموزشی، نوساز بودن مدرسه و حدود ۱۰ مورد دیگر از جمله مواردی است که در مبلغ دریافت شهریه موثر است، بنابراین الگوی شهریه در مدارس غیردولتی از طریق وزارتخانه مشخص شده است و بر اساس آیتم‌های مدارس اعلام می‌شود.
وی عنوان می‌کند: میانگین شهریه‌ها در البرز در مقطع ابتدایی بین ۵/۳ تا ۴ میلیون و در متوسطه اول و دوم بین ۴ تا ۶ میلیون تومان متغیر است. البته آیتم‌های ذکرشده هم در این بین تاثیرگذار است. وی در پاسخ به این‌که آیا با این شهریه‌ها مدارس غیردولتی می‌توانند کیفیت لازم را به دانش‌آموز ارائه بدهند یا خیر، می‌گوید: قطعا لازمه موفقیت در حوزه آموزش و پرورش رویکرد کیفی است، چراکه تعلیم و تربیت با ذهن دانش‌آموزان سروکار دارد. امروز می‌گوییم مدرسه کیفی، معلم کیفی، چراکه نظام جامع کیفیت مطرح است، از طرفی محور اصلی کیفیت معلم است و بقیه موارد ابزاری در دست معلم است.
قاسمی درباره تدریس معلم‌های غیرمرتبط در این مدارس می‌افزاید: معلم خوب و باکیفیت نیز با ماهی ۵۰۰ یا ۶۰۰ هزار تومان تدریس نمی‌کند، اما وقتی مدرسه‌ای نوساز و هوشمند است، محیط خوب و امکانات بالایی دارد از معلم باکیفیت هم استفاده خواهد کرد، ضمن این‌که مدارس غیردولتی رقابتی است و انتخاب با مردم است که باید با تحقیق انتخاب کنند.
- شرایط کیفی مدارس غیردولتی
مدیرکل آموزش و پرورش البرز با اشاره به شرایط کیفی مدارس غیردولتی عنوان می‌کند: نمی‌توان گفت شرایط در این زمینه ایده‌آل است، چراکه اگر اینطور بود، اکنون خروجی‌های مدارس به این صورت نبود که بعد از دیپلم دانش‌آموزان سردرگم شوند، با این وجود شعار ما در استان البرز ارتقای مستمر کیفیت است. «سالار قاسمی» می‌افزاید: اکنون ما ۲ محور را دنبال می‌کنیم؛ اول ارتقای مدیریت در مدار و دوم نشاط تربیتی، یعنی اگر مدرسه‌ای مدیریت قوی و نشاط داشته باشد، قطعا دانش‌آموزان خروجی از آن موفق خواهند بود.
- چالش کیفیت آموزش
فضای خوب و امکانات مطلوب برای تحصیل از جمله مسائلی است که خانواده‌ها توجه ویژه‌ای به آن دارند و حاضرند با صرف هزینه‌های میلیونی آینده روشنی برای فرزندشان رقم بزنند. به عقیده این افراد مدارس دولتی با کلاس‌های درس قدیمی و نیمکت‌های فرسوده و کادر آموزشی نه‌چندان باانگیزه نمی‌تواند جوابگوی خواسته‌های آموزشی آنها باشد، از همین رو مدارس غیردولتی را ترجیح می‌دهند. اما مساله‌ای که وجود دارد این است که در سال‌های اخیر مدارس غیردولتی نیز آنطور که باید امکانات آموزشی خاصی ارائه نمی‌دهند.
به گزارش همشهری، در سال‌های اول تاسیس این مدارس هر یک از آنها برای باقی ماندن و حذف نشدن در میدان رقابت، تمام تلاش خود را در زمینه فضاهای آموزشی شیک و بزرگ، کادر آموزشی مجرب، کلاس‌های فوق‌برنامه و اردوهای تفریحی و علمی می‌کردند تا دانش‌آموزان بیشتری جذب کنند، اما اکنون کمتر شاهد این اقدامات هستیم.
یک کارشناس آموزشی که سابقه تدریس در ۲ مدرسه دولتی و غیردولتی را دارد، با تاکید بر این‌که خانواده‌ها با تحقیق و بررسی باید مدرسه مناسب برای فرزند خود پیدا کنند، می‌گوید: کیفیت پایین ساختمان‌ها، سطح پایین کادر علمی، سطح پایین امکانات آموزشی مانند آزمایشگاه و فضاهای رفاهی، ورزشی و ... از جمله مسائلی است که در سال‌های اخیر بسیار زیاد شاهد آن هستیم.
«نعیمه کیانی» می‌افزاید: اجاره خانه‌های مسکونی قدیمی و به‌کارگیری نیروهای آموزشی کم‌تجربه و افرادی که تخصصی در حوزه آموزش ندارند، به دلیل کم بودن دستمزد به نوعی ضعف در سیستم تحصیل دانش‌آموزان مدرسه غیرانتفاعی را رقم زده است، این در حالی است که باید به‌ازای هزینه‌ای که پرداخت می‌شود، خدمات‌رسانی درخور و شایسته‌ای ارائه شود که در مدارس غیردولتی به نظر می‌رسد این مساله نتیجه برعکس دارد.
وی ادامه می‌دهد: برخی از مدارس غیردولتی به‌ویژه در مقطع متوسطه، به بهانه سطح بالای آموزشی با دریافت هزینه‌های گزاف، دانش‌آموزان با معدل بالا را جذب می‌کنند و با اعلام درصد قبولی بالا در کنکور سراسری نسبت به ثبت‌نام دانش‌آموزان اقدام می‌کنند. این در حالی است که در صورت ثبت‌نام دانش‌آموزان با معدل پایین‌تر این مورد نتیجه‌ای عکس در کنکور سراسری خواهد داشت و نقش آنها را در این خصوص قطعاً کمرنگ‌تر جلوه می‌داد.
کیانی می‌گوید: یکی از مشکلاتی که در مدارس غیردولتی وجود دارد این است که شأن معلم آنطور که باید رعایت نمی‌شود و در صورت کوچک‌ترین تذکر معلم از مدرسه اخراج می‌شود تا ضرر مالی به موسس نخورد. وی می‌افزاید: امیدوارم مسئولان آموزش و پرورش نظارت جدی‌تری بر مدارس غیردولتی داشته باشند. همچنین خانواده‌ها پس از بررسی، مدرسه‌ای خوب را برای فرزندان خود انتخاب کنند.