معلولان در شهر زیست‌پذیر نه‌تنها می‌توانند درآمد کسب کنند بلکه دسترسی آسان به تمام نواحی برایشان مقدور است. استان اصفهان بالغ بر ۱۲۳ هزار معلول دارد. شهرداری اصفهان و شورای اسلامی پنجم با توجه به اهمیت زیست‌پذیری جامعه برای همه در تلاش هستند تا اقدامات مهمی در زمینه مناسب‌سازی فضای شهری و رایگان کردن حمل‌ونقل عمومی برای معلولان انجام دهند تا شعار «یک جامعه برای همه» محقق شود.
«رضا گلستانه» که با تمام محدودیت‌های ویلچرنشینی توانسته دکترای حقوق را از دانشگاه اصفهان بگیرد به همشهری می‌گوید: من با واژه توانخواه برای معلولان مخالفم؛ این فقط بازی با کلمات است. همه افراد اگر به سن پیری برسند در طول زندگی نوعی معلولیت را تجربه خواهند کرد و از سوی دیگر هر انسانی در معرض معلولیت قراردارد. این‌که معلولان، پستوی خانه را به تردد در شهر ترجیح می‌دهند به علت مناسب‌سازی نشدن فضای شهری است؛ مساله‌ای که در مدیریت شهری جدید به آن توجه شده اما در همین راستا نیاز به فرهنگسازی شهروندی هم احساس می‌شود.
وی می‌افزاید: اگر افراد معلول نمی‌توانند به راحتی در سطح جامعه تردد کنند به علت آن است که شهر، معلول است نه افرادی که به علت محدودیت مجبورند محرومیت را ترجیح دهند. مناسب‌سازی فضای شهری باید با فرهنگسازی شهروندی توام شود. اگر شهر مناسب‌سازی شود اما شهروندان با حقوق معلولان آشنا نباشند و حقوق معلولان را رعایت نکنند شهر زیست‌پذیر محقق نخواهد شد.
- کمک خیرین به معلولان موثر است
معاون امور توانبخشی بهزیستی استان با اشاره به این‌که طبق تعریف سازمان بهداشت جهانی ۱۰ تا ۱۵ درصد از جمعیت هر کشوری را معلولان تشکیل می‌دهند به همشهری می‌گوید: معیار سازمان بهزیستی کل کشور در تعریف معلول، ناتوانی بارز از نوع جسمی- حرکتی، کم‌توانی، بیماری اعصاب و روان مزمن، ناشنوایی، کم‌شنوایی، نابینایی و کم‌بینایی است. «سیداصغر فیاض» با بیان این‌که سازمان بهزیستی کل کشور بخشی از سالمندان را که تحت پوشش سایر نهادها نیستند زیرمجموعه توابخشی قرار داده، ادامه می‌دهد: مشخصات بالغ بر ۵/۱ میلیون معلول در سامانه سازمان بهزیستی کشور ثبت شده است. این آمار در استان اصفهان به ۱۲۳ هزار نفر می‌رسد که از این تعداد ۳۱ هزار نفر سالمند از خدمات ویژه بهره‌مند می‌شوند و مابقی شامل ۹۲ هزار معلول است که به استناد دستورالعمل‌های سازمان بهزیستی از خدمات ارائه شده بهره‌مند خواهند شد.
وی می‌افزاید: با توجه به شرایط اقتصادی موجود و محدودیت اعتبارات نمی‌توان نیازهای جامعه معلولان را آن طور که شایسته است فراهم کرد. به گفته معاون امور توانبخشی بهزیستی در استان اصفهان ۶۰ مرکز شبانه‌روزی در بخش مراقبتی سالمندان، بیماران اعصاب و روان مزمن و معلولان کم‌توان ذهنی و جسمی- حرکتی مشغول فعالیت هستند. وی می‌افزاید: این مراکز به ۴ هزار تخت مجهز است که از این تعداد نزدیک به یک‌هزار و ۳۰۰ تخت بدون یارانه در اختیار خانواده‌های متمکن و ۲ هزار و ۷۰۰ تخت با یارانه دولتی در اختیار معلولان بی‌بضاعت قرار می‌گیرد. فیاض با اشاره به این‌که مستمری بهزیستی برای افراد توانخواه ۱۶۱ هزار و ۵۰۰ تومان در نظر گرفته شده، اظهار می‌کند: امیدواریم با اجرای قانون جامع حمایت از حقوق معلولان که مصوب اردیبهشت سال گذشته است، حداقل پرداختی به معلولان جامعه به یک‌سوم حقوق کار افزایش یابد.
- اجرای طرح مراقبت خانگی
به گفته معاون امور توانبخشی بهزیستی استان اصفهان طرح مراقبت خانگی در سه شهرستان اصفهان، دولت‌آباد و فلاورجان برای معلولان با خدمات ویژه توسط تیم متخصص اجرا می‌شود. وی می‌افزاید: تیم متخصص هر هفته به مدت سه روز به منزل معلولان با نیازهای ویژه مراجعه کرده و به معلولان و خانواده‌های ایشان آموزش‌های لازم را ارائه می‌کنند.
فیاض با اشاره به یک‌هزار دانش‌آموز معلول که در مقاطع مختلف تحصیلی در بیش از ۱۶۰ دانشگاه دولتی و غیردولتی مشغول هستند، تصریح می‌کند: ۲۰ درصد از سهم شهریه دانشجوهای معلول توسط دانشگاه و مابقی توسط سازمان بهزیستی تامین می‌شود. از آنجا که سازمان بهزیستی سازمانی رفاهی است و فقط یک سوم از بودجه آن توسط دولت تامین می‌شود، در شرایط تحریم‌های ظالمانه نیاز است خیرین در جهت حمایت از نیاز جامعه معلولان حمایت‌های لازم را به عمل آورند. به گفته معاون امور توانبخشی بهزیستی استان اصفهان موضوع «توانبخشی مبتنی بر جامعه» موضوعی است که چند سال است به عنوان برندی موفق حوزه توانبخشی مطرح شده است.
وی می‌افزاید: بر اساس طرح مذکور خدمات مورد نیاز جامعه معلولان در محل زندگی‌شان صورت می‌گیرد. این طرح شامل حال معلولان ساکن در روستاهاست که جمعیتی بالغ بر ۲۷ هزار نفر هستند. با کمک خیران و مشارکت مردمی می‌توان در جهت رفاه حال ایشان کوشید. فیاض با اشاره به ماده ۲ «قانون جامع حمایت از حقوق معلولان» مصوبه سال ۸۴ تصریح می‌کند: بر اساس ماده مذکور قرار شد سالانه ۱۰ درصد مناسب‌سازی مبلمان شهری برای معلولان صورت گیرد. متاسفانه این اقدام پشتوانه اجرایی نداشت و هیچ‌گاه محقق نشد و تنها ۳۵ درصد از وعده داده شده عملیاتی شد. وی می‌افزاید: با توجه به اقدامات مناسب شهرداری شهر اصفهان در مناسب‌سازی پیاده‌روها برای نابینایان، فرهنگ شهروندان در رفتار با معلولان مناسب نیست و نیاز است تفکر مردم در محیط زندگی مشترک با همنوعان تغییرکند. معاون امور توانبخشی بهزیستی استان اصفهان اظهار می‌کند: زمانی که معلولان بدون دغدغه در جامعه ظاهر شدند و بدون محدودیت توانستند از امکانات شهری و وسایل حمل‌ونقل عمومی استفاده کنند آن وقت می‌توانیم ادعا کنیم در رفتار با همنوع و رعایت حقوق شهروندی موفق ظاهر شدیم.
- مناسب‌سازی تقاطع‌ها برای معلولان
معاون حمل‌ونقل و ترافیک شهردار اصفهان با اشاره به مناسب‌سازی معابر برای معلولان به همشهری می‌گوید: یکی از موضوع‌هایی که به طور جدی دنبال می‌کنیم مناسب‌سازی معابر است. بیش از ۹۰ درصد تقاطع‌های شهر برای معلولان مناسب‌سازی شده است. «علیرضا صلواتی» ادامه می‌دهد: مناسب‌سازی گذرهای عابر پیاده و پیاده‌روها برای معلولان در دستورکار قرار دارد. زیرساخت‌های حمل‌ونقل مانند اتوبوس‌ها و تاکسی‌ها را هم دنبال خواهیم کرد.
وی می‌افزاید: بالغ بر ۷۰ درصد مسیرهای بی‌آرتی و اتوبوس‌ها برای جامعه معلولان مناسب‌سازی و قابل استفاده شده است. معاون حمل‌ونقل و ترافیک شهردار اصفهان با بیان این‌که برای اتوبوس‌های بین شهری معلولان هم چاره‌ای اندیشیده شده، تصریح می‌کند: ۲ اتوبوس ویژه معلولان در مسیرهای بین شهری طراحی شده تا برای سفرهای جمعی آنها قابل استفاده باشد. صلواتی با اشاره به موضوع رایگان بودن خدمات وسایل حمل‌ونقل همگانی برای جامعه معلولان اظهار می‌کند: با تاکیدات شورای شهر پنجم امیدواریم لایحه یا طرح رایگان شدن حمل‌ونقل عمومی برای معلولان به تصویب برسد. وی می‌افزاید: تاکسی‌های ویژه معلولان هم به راه افتاده است و قرار است شرکت‌های تاکسیرانی که خدمات ارزان قیمت در اختیار جامعه معلولان قرار می‌دهند، حمایت شوند. اگرچه مسیر دشوار است اما تمام تلاش این معاونت این است تا در جهت رفاه حال این شهروندان اقدامات موثر صورت گیرد.
- رایگان شدن حمل‌ونقل همگانی برای معلولان
رئیس کمیسیون اجتماعی شورای شهر اصفهان با اشاره به این‌که تمام اهداف شورای شهر پنجم رسیدن به زیست‌پذیری شهر برای تمام شهروندان است به همشهری می‌گوید: تمام هدف ما رسیدن به شهر زیست‌پذیر برای همه شهروندان است. عدالت اجتماعی هدف غایی مدیریت شهری است و برایتحقق آن باید امکانات و تسهیلات استفاده از فضاهای شهری متناسب با نیازهای معلولان درنظر گرفته شود. «کوروش محمدی» تصریح می‌کند: راه‌اندازی اتوبوس‌های شهری ویژه و مجهز به سیستم ورود و خروج معلولان و تسهیل مسیرهای مترو از اقدام‌های موثر در جهت پاسخ به نیاز این شهروندان است. وی می‌افزاید: این عزم در شورای شهر پنجم وجود دارد که طرح رایگان شدن هزینه حمل‌ونقل شهری معلولان برای تسهیل و سهولت تردد معلولان به تصویب برسد.
- زندان نامرئی
فاطمه طاهرپور- مدرس دانشگاه : در مقدمه قانون اساسی کشور به کرامت انسانی اشاره شده است. در اصول سوم، نوزدهم، بیستم و بیست‌وسوم و بیست‌ونهم نیز بر حقوق همه افراد جامعه تاکید و تصریح شده است. اما اجرایی شدن برخی از این اصول همچنان محقق نشده و تنها بر روی کاغد خودنمایی می‌کند. متفکران و متخصصان معلول، که تعداد آنان کم نیست، متفق‌القولند که علت اصلی تمام این شکاف‌ها و کمبودها سوءمدیریت و عدم شایسته‌سالاری است. مدیران مسئول تصوری از معلولیت، محدودیت، مانع، مناسب‌سازی و دسترس‌پذیری ندارند. بنابراین لازم است تعریف روشنی از مناسب‌سازی ارائه دهیم.
مناسب‌سازی عبارت است از اصلاح محیط و تدارک وسایل حمل‌ونقل به طوری که افراد معلول قادر باشند آزادانه و بدون خطر در محیط پیرامون خود اعم از اماکن عمومی، معابر، محیط شهری و ساختمان‌های عمومی حرکت کنند و از تسهیلات محیطی، اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی با حفظ استقلال فردی بهره‌مند شوند. هدف از مناسب‌سازی محیط شهری دستیابی معلولین به استقلال نسبی و به عبارتی تساوی فرصت‌ها، عدالت اجتماعی و پیوستن تمامی افراد معلول به جامعه و ایجاد اجتماعی بدون مانع است.
مهم‌ترین و پرکاربردترین قانونی که از سال‌های دور در حوزه مناسب‌سازی معابر عمومی مورد استناد و استفاده قرار می‌گیرد تحت عنوان «ضوابط و مقررات شهرسازی و معماری برای افراد معلول جسمی ـ حرکتی مصوب ۳/۸/۱۳۶۸» است. اما چه می‌شود که پس از سه دهه هنوز این قوانین در حداقل سطح ممکن نیز پیاده نشده است؟
پس از سیستم پیاده‌رو که ابتدایی‌ترین و ضروری‌ترین راه دسترسی معلولین و جانبازان به مراکز مقصد سفر آنها در شهر است، استفاده از حمل ونقل عمومی یکی از مهم‌ترین سیستم‌های ارتباطی این قشر جامعه با محیط‌های مختلف شهری است. بنابراین، می‌بایست نحوه طراحی وسایل حمل‌ونقل عمومی و همچنین تسهیلات دسترسی به آنها نظیر ایستگاه‌ها و پایانه‌ها به صورتی باشد که معلولان و سالخوردگان به آسانی بتوانند از این وسایل نقلیه استفاده کنند. بسیاری از شهرها به «زندان‌های نامرئی» برای افراد ناتوان و سالمند بدل شده‌اند؛ چراکه با در دسترس نبودن سیستم حمل‌ونقل مناسب و سازگار با شرایط ایشان، آنها به طور غیرمستقیم به حاشیه رانده و از حضور در کنار سایر اعضای جامعه محروم شده‌اند.