یکی از زمینه‌های تحقق شعار تهران شهری برای همه، کاستن از فاصله طبقاتی و شکاف اجتماعی در شمال و جنوب تهران است. طرح نیلوفری از جمله طرح‌هایی است که می‌تواند بسیاری از معضلات و آسیب‌های اجتماعی و پایین بودن سرانه‌های فرهنگی، رفاهی، فضای سبز و آموزش را در مناطق ۱۷ و ۱۸ مرتفع کند.
به گزارش شهرنوشت، موضوع انتقال خط آهن تهران- تبریز به طول ۹ کیلومتر که از دل مناطق ۱۷ و ۱۸ شهرداری می گذشت و زمینه ساز آسیب های بسیاری شده بود، مدت‌ها محور انتقادها، گفت و گوها و بحث های داغ از سوی شهرداری تهران، اعضای شورای شهر، شورایاران و حتی فعالان حوزه اجتماعی بود.
این گفتگوها و انتقادها سرانجام به بار نشست و در سال۱۳۸۳ مصوب شد که این ریل که مخاطرات بسیاری به همراه داشت، جمع آوری شود. عملیات انتقال ۹ کیلومتر خط آهن تهران-تبریز سرانجام در سال ۱۳۸۶ اجرایی شد و این پروژه در سال ۹۲ به بهره برداری رسید.
حاصل این انتقال، آزادسازی ۵۰ هکتار زمین بود که می توانست با بارگذاری مناسب، بسیاری از کمبودها را در جنوب تهران مرتفع کند.
کاوه حاجی علی اکبری، مدیرعامل سازمان نوسازی شهر تهران درباره این ظرفیت گفت: ما اعتقاد داریم محور نیلوفری بزرگ مقیاس‌ترین فرصت بازآفرینی شهر تهران است. شما کجا می توانید ۵۰ هکتار زمین یکپارچه روی محروم‌ترین و فرسوده‌ترین نواحی شهر داشته باشید که آزاد باشد.
وی تاکید کرد: به همین دلیل اعتقاد داریم که تهیه برنامه‌های این محدوده باید با یک وسواس و دقت خیلی مضاعفی انجام شود و این دومین کاری است که ما در این پروژه انجام می‌دهیم.
ظرفیت ویژه ۵۰ هکتاری آزاده شده، از ابتدا مورد توجه ویژه شهردار تهران قرار گرفت. او برای بهره وری حداکثری از این فضا، پیشنهاد برگزاری مسابقه بازآفرینی محور شهری و طراحی فضای ایجاد شده را داد.
پیروز حناچی که پیش از این در قامت معاون شهرسازی شهرداری به‌دنبال اجرای طرحی جامع برای محدوده راه‌آهن تهران- تبریز بود، هنگام بازدید وزیر راه و شهرسازی از نمایشگاه «طراحی فضای فوقانی تونل راه‌آهن تهران-تبریز» در جمع خبرنگاران گفت: « یکی از اصلی‌ترین پروژه‌هایی که ما در حوزه بازآفرینی شهری تعقیب می‌کنیم محور راه‌آهن تهران- تبریز است. فراخوان این مسابقه در حقیقت دعوت از جامعه طراحی شهری کشور به‌حساب می‌آید و امیدواریم این کار به نتیجه قطعی برسد. »
چرایی برگزاری مسابقه برای طراحی فضای فوقانی تونل
علی خانی معاون برنامه ریزی و توسعه شهری سازمان نوسازی شهر تهران نیز در گفتگو با خبرنگار شهرنوشت با اشاره به آخرین وضعیت طرح نیلوفری گفت: خط آهن تهران - تبریز به طور کامل زیر زمین رفته و اکنون فضای ۵۰ هکتاری آزاد شده است. ما تاکنون پروژه‌ای به این وسعت نداشتیم.
وی اضافه کرد: در کنار این ۵۰هکتار، محلات بافت فرسوده منطقه ۱۷ و ۱۸ قرار گرفته‌اند و این پروژه می‌تواند به دلیل مقیاسی که دارد، هم نقش شهری داشته باشد و هم نقش محلی و هم تاثیر بالایی در نوسازی محلات.
خانی با اشاره به مسابقه بهترین طراحی فضای فوقانی این تونل نیز گفت: عملیات انتقال این خط آهن در سال ۸۶ شروع شد و تا ۹۲ طول کشید. پیش از این فضای اطراف راه آهن با نرده محصور و بسته بود اما حالا باز شده است. شرکت راه آهن روی فضای موجود ادعای مالکیت دارد. از سوی دیگر این ۵۰هکتار، مصوبه کمیسیون ماده ۵ دارد که باید نزدیک ۹۰درصد آن فضای سبز و باز باشد و ۱۰درصد فضای خدماتی.
معاون برنامه ریزی و توسعه شهری سازمان نوسازی شهر تهران افزود: نظر دکتر حناچی این بود که این پروژه ارزش برگزاری مسابقه را دارد. باید برای این پروژه بزرگ راه را باز و از ایده های مختلف استفاده کرد. به همین دلیل ما فراخوان عمومی دادیم و تیم های خارجی هم شرکت کردند. هدف ما این بود که ایده های برتر را جذب کنیم و در یک فرایند مشارکتی به اجرایی کردن این پروژه بیندیشیم.
طرح برگزیده باید تا پایان مهرماه نهایی شود
خانی با بیان این مطلب که برگزاری مسابقه بسیار گسترده بوده و برخلاف برخی اظهارات اصلا نمایشی نبوده است، گفت: خروجی مسابقه در فضای شهری کاملا اثربخش بود، ۲۴۰ تیم در مسابقه شرکت کردند و ۱۰۵ طرح به مسابقه رسید که از این تعداد ۱۵ طرح به مرحله نهایی راه پیدا کردند.
او افزود: جالب است بدانید در ۱۰۵ اثر ابتدایی، نام ۱۲ تیم خارجی به چشم می خورد و در ۱۵ طرح نهایی ۳ تیم خارجی حضور داشتند.
خانی با بیان این‌که مسابقه دو مرحله برگزار شد؛ در مرحله اول ارائه ایده بود و مرحله دوم ارائه طرح تا قبل ار مرحله اجرا و با تفصیل بیشتر، گفت: از بین ۱۴ تیم، ۶ تیم به طور مشترک اول تا سوم شدند. دو تا هم خارجی بودند. دو تیم اول هم از ایران و ایتالیا بودند. هدف ما از برگزاری مسابقه رسیدن به طرحی برای اجرا بود. کمیته راهبری با حضور اساتید برجسته دانشگاه تشکیل شد. مسئولیت این تیم کمک در اجرا بود. استعلام قیمت گرفته و در نهایت با تیم ایرانی قراردادها بسته شد.
معاون برنامه ریزی و توسعه شهری سازمان نوسازی شهر تهران گفت: در حال حاضر قرارداد مشاوره بسته شده و قرار شده در کوتاه‌ترین مدت به یکسری اقدامات اجرایی برسیم. ارزیابی های سریع، بررسی های میدانی و ... صورت بگیرد و به اقدامات قابل اجرا برسد. در واقع ما مشخص کردیم که باید این طرح تا مهر و نهایتا آبان ارائه شود.
خانی افزود: به بیان دیگر باید برنامه جامع برای کل محور ارائه شود تا بتواند کمیسیون ماده ۵ بگیرد، حتی بستر سرمایه گذاری آماده کند چون در بودجه ۹۸ سازمان سرمایه گذاری موظف شده این سازمان برخی از پروژه ها را پیش ببرد که یکی خط آهن تهران تبریز است.
حرکت در مسیر سه گانه
او تاکید کرد: پس ما در واقع سه محور را پیش می‌گیریم؛ اقدامات عاجل که مردم احساس کنند دارد اتفاقی می‌افتد. یک برنامه جامع برای کلیت محور و بسترهای سرمایه گذاری که متناسب با شرایط سایت می تواند با کمک سازمان سرمایه گذاری شهرداری اتفاق بیفتد.
خانی ادامه داد: با وجود برخی موانع، به هر روی تفاهم نامه همکاری میان شهرداری تهران به عنوان مالک زمین و ارائه‌دهنده بخشی از تسهیلات و مشوق‌ها، گروه سرمایه گذاری مسکن به عنوان توسعه‌گر و شرکت بازآفرینی شهری ایران به عنوان نماینده دولت و تامین‌کننده بخشی از تسهیلات و مشوق هایی که در آئین نامه اجرایی پیش بینی شده منعقد شده است. همچنین سازمان نوسازی شهرداری تهران به عنوان متولی اصلی کار مسئولیت اجرای این فرآیند را برعهده دارد.
معاون برنامه‌ریزی و توسعه شهری سازمان نوسازی شهر تهران با اشاره به آسیب‌های موجود در این محله گفت: برای برون رفت از آسیب، صرفا نیاز به اقدامات عمرانی و فیزیکی نیست. اتفاق هنری و جمعی، کیوسک نیروی انتظامی و بهبود امنیت اجتماعی می‌تواند بسیاری از آسیب ها را کاهش دهد.
او تاکید کرد: این فضا قبلا فضای منفی شهری بود اما قطعا به فضای مثبت شهری بدل می شود. امنیت بسیار بالا خواهد رفت و اقدامات فرهنگی اجتماعی نیاز دارد. ما همه این ها را در قالب اقدامات عاجل دیده‌ایم.
تفکیک بارگذاری‌ها بر اساس موضوعات
خانی درباره میزان بارگذاری‌ها در این عرصه ۵۰ هکتاری هم گفت: در کل آن فضا بر اساس مصوبه، ۹۱درصدش باید فضای سبز و باز داشته باشیم. ۶ هکتار از ۵۰ هکتار فضای سبز و ۴۰ درصد آن فضای معابر و دسترسی هاست. ۲۰ هکتار هم فضای جمعی و ویژه تعاملات اجتماعی.
او ادامه داد: ۱۰۰هزار متر مربع هم ابنیه شامل رستوران، کافی شاپ، موزه، کتابخانه و... ساخته می شود که در جهت خدمات‌رسانی و سرزندگی خواهد بود.
معاون برنامه ریزی و توسعه شهری سازمان نوسازی شهر تهران اضافه کرد: به هر روی این پروژه بسیار بزرگ است؛ ما برنامه‌مان این است که در سال ۹۸ و ۹۹، ۵هکتار را اجرا کنیم. اجراها هم در عرصه عمومی خواهد بود. پیش‌بینی‌ها این است که آبان ماه باید ۲۰ هزار متر مربع یعنی دو هکتار برای اقدامات اجرایی نقشه بدهد و تا پایان سال یک فضاهایی از پروژه را اجرا کرده باشیم تا بازخوردها را بگیریم و مسیر را ادامه دهیم.