ظریف گفته است حساب این ۲ کشور که تعهدات خودشان را در برجام اجرا کرده‌اند با اروپا جداست؛ یک ضلع دیگر برجام هم ایران است و آمریکا؛ در واقع ایران است و آمریکایی که نیست، آمریکایی که از برجام خارج شده است.
تکلیف ایران در این ضلع مشخص است، مقامات ایران اعلام کرده‌اند که تا وقتی آمریکا به برجام بازنگردد و تحریم‌ها را لغو نکند، نه مذاکره‌ای در کار است و نه عکسی یادگاری. به گفته وزیر خارجه کشورمان «هر وقت آمریکا دوباره به متوقف کردن تحریم‌ها و نقض برجام برگردد، می‌تواند به میز مذاکره برگردد. » او گفته که این موضعی بوده که علنی اعلام کردیم و خصوصی به فرانسوی‌ها گفتیم. ضلع سوم که الان گوی برجام به آن سمت لغزیده است، جایی است که ایران و اروپا در حال چانه‌زنی هستند.
وزیر خارجه کشورمان در جریان سفری که به بنگلادش داشته درباره دلیل مذاکره با اروپا گفت: گفت‌وگوی ما با کشورهای اروپایی به این دلیل بوده که از بین کشورهای باقیمانده در برجام روابط اقتصادی با چین و روسیه داریم و این روابط ادامه می‌یابد و اروپایی‌ها متأسفانه نتوانستند. وی گفته اروپایی‌ها تقریبا نتوانستند هیچ‌یک از تعهداتشان را اجرا کنند.
- مذاکرات در چه مرحله‌ای است؟
مذاکراتی که برای تعلیق گام سوم ایران و به‌عبارت دیگر احیای برجام در حال انجام است از طرف مقامات ایران رو به جلو توصیف شده است. از اردیبهشت‌ماه امسال تاکنون ۷بار گفت‌وگوی تلفنی بین روسای جمهور ایران و فرانسه انجام شده، ۲بار امانوئل بن نماینده ویژه مکرون به تهران آمده و ۲بار سیدعباس عراقچی از طرف روحانی به پاریس رفته است؛ ۲بار نیزمحمد جواد ظریف، وزیر خارجه کشورمان با امانوئل مکرون رئیس‌جمهور و ژان ایو لودریان همتای فرانسوی خودش گفت‌وگو کرده است. یک‌بار در پاریس و بار دیگر در بیاریتز در چند قدمی جایی که دونالد ترامپ رئیس‌جمهور آمریکا و دیگر رهبران ۷کشور صنعتی جهان جمع شده بودند.
- حسن روحانی رئیس‌جمهور
«طی این دوره یک گام‌هایی با هم برداشتیم. خیلی فاصله داشتیم. در تلفن‌های روز اول بین ما خیلی فاصله بود اما الان کلام همدیگر را خوب می‌فهمیم. آنها می‌دانند ما چه می‌خواهیم و ما هم می‌دانیم آنها چه می‌خواهند و کاملاً مفهوم است. در بسیاری از موارد به هم نزدیک شده‌ایم و در برخی از موارد هم هنوز اختلاف نظر داریم و به گام نهایی نرسیده‌ایم». آنها می‌گویند با اروپایی‌ها و چین و دیگران و خود آمریکا حرف می‌زنیم و هماهنگ می‌کنیم و بحث می‌کنیم.
- اختلافات در مذاکره درباره چیست؟
با پایان ضرب‌الاجل ۶۰روزه ایران به اروپا، امروز گام سوم کاهش تعهدات در چارچوب برجام برداشته می‌شود. حسن روحانی رئیس‌جمهور کشورمان با تشریح روند مذاکرات گفته است: مثلاً اگر در ۲۰مسئله اختلاف داشتیم، این اختلافات اکنون در ۳مسئله است و بخش عمده آنها حل شده‌اند اما هنوز به نقطه نهایی نرسیده‌ایم و بعید می‌دانم طی امروز و فردا نیز بتوانیم به توافق نهایی برسیم؛ در نتیجه گام سوم را برخواهیم داشت. به‌نظر می‌رسد نحوه بازپرداخت این خط اعتباری یکی از آن ۳مسئله‌ای باشد که هنوز ایران و فرانسه درباره آن مشکل دارند. رویترز به نقل از منابع مطلع گفته است مذاکرات ایران و فرانسه هنوز به مرحله بحث در مورد نحوه بازپرداخت این خط اعتباری نرسیده است، اما انتظار می‌رود که فروش نفت ایران به مرور از سر گرفته شود. تاکنون چند کشور برای پیوستن به این سازوکار با فرانسه رایزنی کرده‌اند. بحث دوم به‌نظر می‌رسد درباره مسائل امنیت منطقه‌ای است.
- محمد جواد ظریف
اقدامات برجام باید مستقل از این شرایط انجام شود و تعهداتس که در برجام هست حتما مستقل از شرایط منطقه ای و سایر شرایطی است که ارتباطی به برجام نداشته و نخواهد داشت.
- وزیر امور خارجه:
اینکه فرانسه یا اتحادیه اروپا نیاز دارند به اینکه از آمریکا اجازه بگیرند برای اینکه اقدامات‌شان را انجام دهند قابل فهم است اما از نظر ما باعث تأسف است و از نظر حقوقی هم اقدام آمریکا نمی‌تواند مانع از ایفای تعهدات اروپا باشد. این را هم ما باید به آنها یادآوری کنیم و هم وکلای آنها باید به آنها بگویند اقداماتی که آنها باید انجام دهند مستقل از فشارهای آمریکاست و اینکه آنها می‌خواهند از اوفک یا جای دیگر مجوز بگیرند این مشکل ما نیست، موضوعی است که آنها باید انجام دهند.
- گام سوم ایران چیست؟
ایران پذیرفته که درصورت تامین اعتبار ۱۵میلیارد دلاری از طرف فرانسه، تعهدات خود را در چارچوب برجام انجام دهد. یعنی علاوه بر تعلیق گام سوم، از کاهش تعهدات در ۲ گام قبلی هم صرف‌نظر کند. با این حال مقامات ایران متفق‌القول بعید می‌دانند کشورهای اروپایی تا قبل از ۱۵شهریور که ضرب‌الاجل ۶۰روزه ایران برای اروپا به پایان می‌رسد؛ بتوانند گام مؤثری بردارند. بنابراین مرحله سوم کاهش تعهدات از سوی ایران در روز موعد که امروز خواهد بود، آغاز خواهد شد.
حسن روحانی، رئیس‌جمهور گفته که «ظاهر این گام سوم، خیلی تکان‌دهنده نیست ولی باطن آن فوق‌العاده مهم است و به‌نظر من این گام، مهم‌ترین گامی است که برمی‌داریم و آثارش بسیار فوق‌العاده خواهد بود. » آنچه از فحوای کلام حسن روحانی، رئیس‌جمهور برمی‌آید گام سوم مرتبط با روندهای تحقیق و توسعه و مرتبط با فعالیت‌های سانتریفوژهای نسل جدید است. روحانی گفته سازمان انرژی اتمی از این روند سرعت معمولی خارج و فعالیتش شتاب می‌گیرد یعنی، سازمان انرژی اتمی برای رسیدن به اهدافش شتاب فوق‌العاده‌ای می‌گیرد.
- علی ربیعی، سخنگوی دولت
گام سوم کاهش تعهدات درست در همان زمان موعد مقرر اجرا خواهد شد. همچنان منتظر هستیم تا وعده‌ای که برای خرید نفت و پولی که در اختیار ایران قرار می‌گیرد، عملی شود و منتظر محقق شدن دیدگاه‌مان هستیم ولی فرانسوی‌ها برای اخذ مجوز به آمریکا رفته‌اند. مهم‌ترین بحث دولت همین مسئله بود. اینکه چه اقداماتی انجام می‌دهیم در همان روز اعلام می‌شود که اعلام این اقدامات اکنون به مصلحت نیست.
- آیا آمریکا موافق ابتکار فرانسه است؟
اینکه آیا آمریکا با این پیشنهاد و بازگرداندن معافیت‌های نفتی برای کشورهایی مثل چین، ژاپن، هند و ۵کشور دیگر خریدار نفت ایران موافقت می‌کند یا نه، روایات مختلفی مطرح است. امانوئل مکرون، رئیس‌جمهور فرانسه در ناهار کاری که با «دونالد ترامپ» رئیس‌جمهور آمریکا در حاشیه نشست گروه ۷داشت جزئیات طرح فرانسه را به وی ارائه کرده بود. در آن زمان که ظریف به‌صورت ناگهانی به بیاریتز سفر کرد گفته شد که ترامپ از این سفر باخبر بوده و مقامات فرانسوی وی را در جریان این سفر گذاشته بودند.
ظریف برای گفت‌وگوهای نهایی درباره طرح فرانسه به بیاریتز رفته بود و آگاهی ترامپ از سفر ظریف بعد از خواندن طرح فرانسه، به این معنا تفسیر شد که آمریکا انعطاف لازم را نشان داده است. سیدعباس عراقچی، معاون وزیر خارجه کشورمان پیش‌تر گفته بود در جریان اجلاس گروه۷ آقای مکرون با آقای ترامپ دیدارهایی داشتند و طرف آمریکایی برای صدور مجوز درخصوص نفت ایران انعطاف‌هایی نشان داده است.
از شواهد هم پیداست که آمریکا با ابتکار فرانسه موافق است چرا که ترامپ در نشست خبری خود با مکرون در جریان اجلاس گروه ۷ گفته بود: هم‌اکنون گفت‌وگوهایی در جریان است تا سایر کشورها به‌طور بالقوه برای خریداری نفت، خط اعتباری در اختیار ایران بگذارند تا اقتصاد این کشور بگردد. او گفت آمریکا آن را پرداخت نخواهد کرد اما امکان ارائه نامه اعتباری از سوی کشورهای متعدد وجود دارد.
- اروپا چه می‌دهد؟
محور مذاکراتی که ایران با فرانسه به نمایندگی از اروپا آغاز کرده است درخصوص نحوه تامین مطالبه جمهوری اسلامی برای فروش نفت و نحوه تامین درآمدهای حاصله است. در واقع بعد از خروج دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا از برجام، ایران به این شرط تعهدات خود را تا یک سال به‌صورت کامل در برجام ادامه داد که نفت خود را بفروشد و درآمدهای حاصل از نفت هم به کشور برگردد.
بعد از ناتوانی اروپا در تامین این دو خواسته، ایران در دو مرحله تعهدات خود را کاهش داد اما تا قبل از برداشتن گام سوم، فرانسه ابتکار عمل را برای تامین این خواسته‌های ایران به‌دست گرفت. به گفته حسن روحانی یک چارچوب ۵ماهه تا پایان سال میلادی با فرانسوی‌ها تعیین شده است که در این چارچوب، فرانسه قرار است در ازای خرید یا وثیقه نفت؛ ۱۵میلیارد دلار خط اعتباری برای ایران باز کند. در واقع ایران برای یک دوره ۵ماهه تا پایان سال میلادی در حال مذاکره با اروپاست؛ مبنای بحث این است که اروپایی‌ها نفت ایران را به‌صورت نقد بخرند یا پیش‌خرید کنند و پول را در اختیار ایران قرار دهند.
- عبدالناصر همتی
- رئیس‌کل بانک مرکزی
پرداخت ۱۵ میلیارد دلار خط اعتباری در ازای خرید یا وثیقه نفت، بخشی از تلاش اروپا برای نشان‌دادن تعهد آن کشورها برای حفظ برجام و اقدام آنها برای توقف کاهش تعهدات برجامی ایران است. با تمهیدات انجام‌گرفته، روند تخصیص و تأمین ارز برای واردات کالاهای اساسی و سایر نیازهای ضروری کشور و نیز مدیریت بازار ارز را طبق برنامه، پیش می‌برد.
- ایران چه می‌دهد؟
علاوه بر پیش خرید نفت ایران، اروپایی‌ها برای از سرگیری گفت‌وگوها با ایران پس از پرداخت ۱۵میلیارد دلار اعتبار امیدوارند. موشک‌های ایران در چارچوب این گفت‌وگوها نیست. محمود واعظی، رئیس دفتر رئیس‌جمهور درباره ریز دقیق مذکرات بین ایران و فرانسه گفته است: موضوعاتی که مطرح می‌شود گمانه‌زنی‌هایی است که رسانه‌های خارجی انجام می‌دهند؛ به هیچ وجه بحث موشک انجام نشده است و به هیچ وجه در مورد توان دفاعی و نظامی ایران نه با فرانسه و نه با هیچ کشور دیگری مذاکره نخواهیم کرد. موضوع مذاکرات ایران با طرف اروپایی مشخصا در مورد برجام و حقوق جمهوری اسلامی در برجام و روش‌های دستیابی به حقوق ایران در برجام است. با این حال ژان ایو لودریان، وزیر خارجه فرانسه گفته است: این خط اعتباری، در ازای بازگشت به برجام، امنیت در خلیج‌فارس و شروع مذاکراتی درباره امنیت منطقه‌ای بعد از سال ۲۰۲۵(پایان برخی بندهای توافق هسته‌ای ۲۰۱۵) است.
- سیدعباس عراقچی
- معاون وزیر خارجه
از نظر جمهوری اسلامی هیچ مذاکره مجددی درخصوص برجام صورت نخواهد گرفت اما اجرای مطلوب برجام می‌تواند موضوع گفت‌وگوها باشد با توجه به اینکه طرف مقابل کوتاهی‌های جدی در این زمینه داشته است. همچنین امنیت در کلیه آبراه‌های بین‌المللی می‌تواند موضوع گفت‌وگو باشد. جمهوری اسلامی ایران به شرط تامین امنیت و آزادی کشتی‌های خود در تمامی آبراه‌ها آمادگی دارد درخصوص امنیت و آزادی کشتیرانی در خلیج‌فارس و تنگه هرمز وارد گفت‌وگو شود.
- مذاکرات مثبت وزیر دارایی فرانسه در آمریکا
یک مقام فرانسوی درباره جزئیات جدیدی از رایزنی‌های پاریس و واشنگتن بر سر بسته پیشنهادی اروپایی‌ها به ایران خبر داده است. خبرگزاری بلومبرگ نوشته «برونو لا مئیر»، وزیر دارایی فرانسه امروز سه‌شنبه در واشنگتن با «استیون منوشین»، وزیر خزانه‌داری آمریکا دیدار و گفت‌وگو کرد. او همچنین قرار است با مشاور اقتصادی دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا و مشاور او در امور تجاری هم دیدار کند.
یک مقام فرانسوی به بلومبرگ گفت: وزیر دارایی فرانسه در دیدار با منوشین خواستار صدور معافیت‌های تحریمی برای شرکت‌هایی شده که به ایران اجازه خواهد داد به چین، هند و ژاپن نفت بفروشد. بلومبرگ می‌گوید سفر لا مئیر به واشنگتن در راستای پیشبرد طرحی است که فرانسه برای نجات برجام قصد دارد به ایران پیشنهاد دهد. وزیر دارایی فرانسه بعد از دیدار با استیون منوشین در توییتی بدون اشاره به ایران گفت که گفت‌وگوهای مثبتی با وزیر خزانه‌داری آمریکا داشته است.