یک ماه مانده به شروع سال تحصیلی جدید در جمع‌های خانوادگی و دوستانه صحبت از ثبت‌نام و شهریه مدارس است. گلایه‌هایی که در این زمینه وجود دارد جدید نیستند، اما انتظار چاره‌اندیشی برای آنها از حقوق مسلم مردم است. طبق اصل ۳۰ قانون اساسی، دولت موظف است وسایل آموزش و پرورش رایگان را برای همه افراد تا پایان دوره متوسطه فراهم کند، اما تا زمانی که بودجه کافی برای آموزش و پرورش کشور و به تبع آن مدارس در نظر گرفته نشود، اجرای این قانون با اما و اگرهای بسیار همراه است. مدارس دولتی برای تامین هزینه‌های جاری خود به کمک خانواده‌های دانش‌آموزان نیاز دارند.
- آموزش و پرورش نیروی خدماتی ندارد
«زهره رحمت‌الهی» از اهالی رضوانشهر به همشهری می‌گوید: فرزندم در مدرسه دولتی مشغول به تحصیل است. ابتدای سال تحصیلی مبلغی برای مواردی مثل بیمه می‌پردازیم و اواسط سال هم مبلغی برای کمک به مدرسه از سوی انجمن اولیا و مربیان تعیین می‌شود. انجمن با توجه به شرایط اقتصادی خانواده هر دانش‌آموز، مبلغ کمک را تعیین می‌کند. برخی از اولیا نسبت به مبلغ تعیین شده اعتراض دارند. ماهانه مبلغی نیز برای نظافت مدرسه می‌پردازیم، چراکه از سوی آموزش و پرورش نیروی خدماتی مدرسه تامین نمی‌شود.
- افزایش شهریه در مدارس غیر دولتی
«فرشته رحمانی» هم که فرزندش در یکی از دبستان‌های غیر دولتی رشت تحصیل می‌کند، بیان می‌کند: افزایش شهریه هر سال حدود ۳۰ درصد بود، اما امسال این افزایش به ۵۰ درصد هم رسیده است. وی می‌گوید: افزایش شهریه با توجه به وضعیت اقتصادی موجود باید از روند مشخصی پیروی کند تا برای خانواده‌ها قابل پرداخت باشد. «ف. مقدم» نیز که ساکن انزلی است، اظهار می‌کند: شهریه امسال فرزندم که در کلاس هشتم یک مدرسه غیر دولتی تحصیل می‌کند، ۳ میلیون تومان تعیین شده که نسبت به سال گذشته ۶۰۰ هزار تومان افزایش داشته است. برای فرزند دیگرم هم که در دبستان دولتی ثبت‌نام شده، مبلغ ۴۰ هزار تومان بابت بیمه دانش‌آموزی و آتش‌سوزی مدرسه پرداخت کرده‌ام. سال گذشته از اولیایی که در توانشان بود، مبلغی هم برای هزینه‌های جاری و خدمات دریافت می‌کردند.
- دریافت کمک در مدارس دولتی
مدارس دولتی برای تامین هزینه‌های جاری دچار مشکل هستند و از همیاری اولیای دانش‌آموزان بهره‌مند می‌شوند. رئیس آموزش و پرورش بندر انزلی درباره چگونگی نظارت بر تعیین و دریافت مبالغ همیاری از اولیا می‌گوید: اداره نظارت و رسیدگی به شکایات آموزش و پرورش در مدارس نظارتش را اعمال می‌کند، اما مهم‌ترین ناظران ما در مدارس، اولیای دانش‌آموزان هستند. باید توجه داشت که دریافت کمک از دانش‌آموزان در مدارس دولتی با نظر و مصوبه انجمن اولیا و مربیان انجام می‌شود.
«حسین دریابکی» ادامه می‌دهد: نماینده‌ای از انجمن یا رئیس انجمن در شورای مالی مدرسه که مدیر و نماینده معلمان نیز در آن عضویت دارند، حضور دارد. صرف هر هزینه‌ای در مدرسه با نظر و مصوبه شورای مالی است و اولیا هر زمان که خواستار اطلاعاتی درباره هزینه‌ها باشند، مدیر مدرسه باید به صورت شفاف برایشان توضیح دهد. وی درباره کمبود نیروی خدماتی اظهار می‌کند: متاسفانه آموزش و پرورش از کمبود نیروی خدماتی رنج می‌برد و مدیران ناچارند برای انجام امور مدرسه، نیروی خدماتی به کار بگیرند.
- ادارات آموزش و پرورش در تعیین شهریه نقش ندارند
دریابکی بیان می‌کند: برای تعیین میزان شهریه مدارس غیر دولتی سامانه‌ای از سوی وزارت آموزش و پرورش طراحی شده است. در این سامانه اطلاعات مدارس نظیر مشخصات فضای فیزیکی و دیگر اطلاعات لازم وارد می‌شود و سامانه، میزان شهریه مدرسه را تعیین می‌کند. در واقع ادارات آموزش و پرورش در تعیین این شهریه نقش ندارند.
مدارس برای تامین هزینه‌های جاری خود باید بودجه کافی داشته باشند، اما مدیران مدارس در این زمینه دچار مشکل هستند. رئیس آموزش و پرورش انزلی می‌گوید: سرانه‌ای که به اداره می‌رسد به حساب مدارس واریز می‌شود، اما با توجه به شرایط اقتصادی کشور ادارات با مشکلاتی مواجهند. وی در پاسخ به این سوال که درآمد حاصل از در اختیار قرار دادن مدارس برای اقامت در ایام تعطیل صرف چه اموری می‌شود، اظهار می‌کند: با توجه به ظرفیت گردشگری انزلی ما اسکان خود را از ۵۳ کلاس به ۱۸۸ کلاس رساندیم. ۸۰ درصد کلاس‌ها در سطح الف قرار دارد، اما مبلغی که از مهمانان گرفته می‌شود، ناچیز است. مبلغی صرف هزینه‌های تحمیل شده به علت اسکان در مدارس می‌شود.
این مسئول ادامه می‌دهد: حق‌الزحمه نیروهای خدماتی هم پرداخت می‌شود و مبلغی حدود ۵۰۰ هزار تومان به مدرسه می‌رسد. برای دریافت هزینه اسکان، پول نقد از مسافران گرفته نمی‌شود، بلکه کارت کشیده می‌شود و مبلغ به خزانه واریز و درصدش کم خواهد شد. بقیه مبلغ برگشت می‌خورد که آن را بین مدارس توزیع می‌کنیم.
- صندوق کمک به دانش‌آموزان
وزیر آموزش و پرورش هر سال در مصاحبه‌ها اعلام می‌کند که مدیر مدرسه هنگام ثبت‌نام نباید از دانش‌آموزان مبلغی دریافت کند. دریابکی با بیان این مطلب می‌گوید: هنگام ثبت‌نام فقط پول بیمه و در بعضی مدارس پول کتاب از سوی اولیای دانش‌آموز باید پرداخت شود. بقیه پرداخت‌ها به صورت اختیاری است و اولیا می‌توانند منتظر بمانند تا با تشکیل انجمن اولیا و مربیان جدید و با نظر آنها به مدرسه کمک کنند. وی ادامه می‌دهد: مدیر مدرسه از وضعیت زندگی همه دانش‌آموزان آگاه نیست و با استفاده از نظر انجمن اولیا و مربیان خانواده‌هایی که از نظر اقتصادی ضعیف هستند را می‌سنجد. این مسئول می‌گوید: صندوقی به نام صندوق کمک به دانش‌آموزان نیازمند داریم که هر ماه مبلغی از حساب همکاران، کم و به آن واریز می‌شود. بنا به ضرورت به دانش‌آموزانی که دارای مشکلات حاد هستند از این طریق کمک می‌شود. تعدادی از دانش‌آموزان نیز تحت پوشش خیران هستند.
- پراکندگی جمعیت دانش‌آموزی در رشت
مدیر کل آموزش و پرورش گیلان به همشهری می‌گوید: رشت با داشتن بیش از ۵۰ هزار دانش‌آموز متراکم‌ترین شهرستان استان به لحاظ برخورداری از جمعیت دانش‌آموزی محسوب می‌شود. «نادر جهان‌آرای» ادامه می‌دهد: در برخی نواحی استان به دلیل پراکندگی جمعیت، کمتر از ۱۵۰۰ دانش‌آموز در یک منطقه آموزش و پرورش داریم. عمارلوی رودبار، اطاقور لنگرود، حویق تالش و اطراف رودسر از جمله مناطقی هستند که تراکم دانش‌آموز در آنها بسیار پایین است و در زمینه آموزشی محروم به شمار می‌آیند.
وی در مورد شهریه مدارس دولتی و غیر دولتی هم بیان می‌کند: مدارس غیر دولتی دارای شهریه مشخصی هستند که رقم آن با توجه به مقطع تحصیلی یا شهرستان و منطقه‌ای که مدارس در آن واقع شده، متفاوت است. جهان‌آرای می‌گوید: در مدارس دولتی دریافت هر مبلغی هنگام ثبت‌نام ممنوع است، مگر این‌که پرداخت به طور داوطلبانه از سوی اولیا انجام شود. از کمک‌های مادی و معنوی اولیا به مدارس استقبال می‌کنیم، چون هر اندازه مشارکت خانواده‌ها بیشتر باشد، امکان تقویت و توسعه بیشتر فعالیت‌های آموزشی مهیا می‌شود.